Katalog

ARAŞTIRMA DÜNYASI Kutup denizlerinde yaşamın cilveleri Antakrktika'da yaşayan canlılar değişik bir savunma ve korunma yöntemi sayesinde varlıklarını sürdürebiliyorlar. ntarktika... Büyük bir buz kütlesiyle örtülü olan bu anakara sulannda yaşam bir düş gibidir. Bu sularda yaşayan kimi hayvanlar garip ve ustalıklı bir işlevselllği olan kimyasallar yardımıyla canlı kalabiliyor. Kimi balık türlerinin ürettiği antifriz bir araba radyatöründeki antifrizden 200 kat daha etkili. Amfipod adlı, ilkel kabullular sınıfından karidesi andıran küçük hayvanlar, sırtlarında taşıdıklan kendilerinden de küçük pteropodlar sayesinde yok olmaktan kurtuluyor. Tutsak edilen pteropodlar, tadı balıklar tarafından pek beğenilmeyen kimyasallar taşıyor. Mc Murdo boğazının dibinde yaşayan göz kamaştıran renklerde süngerler, kimi başka süngerlerin tersine, sünger yiyen bahkların uzak durduğu bir kimyasal içeriyor. Antarktika balık ve deniz yıldızlarına yem olmaktan kurtaran biyoaktif bileşikleri dışında, "çıplak salyangozlar"ın hiçbir savunması yok. Bir metre uzunluğundaki bir Antarktika deniz kurdu kendisini zehiıii bir çamurla örterek korunuyor. Bu çamur öylesine asitll ki, dalgıçlann eldivenlerinde iz bırakıyor. Görkemli turuncu mercanlar bir yere kaçamadıklarından çevrelerine "tadına bakmayı aklınıza bile getirmeyin" dercesine bir kimyasal yayıyor. ™Böytesl soğuk sularda canlılar nasıl oluyor da ölmüyor? Bu konuda sürdürülen en ilginç ancak en az tanrtımı yapılmış olan araştırma, okyanus diplerinde yaşayan yaratıkları ele alıyor. Araştırma, yeni ilaç ve uygulamaların bulunması açısından umut verici bir nitelik taşıyor. Oluşumu sürmekte olan genç buz denizlerinln tam tersine Antarktika son derece yaşlı. 40 milyon yıl önce Gondvvana anaka A rasından kopup 20 milyon yıl sonra soğuduğundan, arada geçen süre Içinde soyutlanan çok ilginç bir hayvan ve bitki topluluğunu banndırıyor. Kimyager Baker ve su bilimleri uzmanı James B. Mc Clintock'un biriikte yürüttükleri araştırmada, özel giysilerle 2 m. kalınlığındaki buzun altında yanm saat kalınıyor. Mc Murdo'nun kristalli sulanna dalabilecek denli sağlıklı olanlar için görünüıiük de önem taşıyor. Güney yazı süresince, bir iki hafta dışında, Antarktika'da yüzeyden 300 m. derinliği görmek olası. Amerika'nın güney kutbundaki en büyük bilimsel ve lojistik araştırma merkezi McMurdo istasyonunda kısa süreli yaz mevsimi şubat ayında sona erdi. Ancak araştırmalar ülke laboratuvarlarında sürdürülüyor. Mc Clintock ve ekibi, Antarktika sularlnda bolca bulunan deniz kelebeğini 1989 yılından beri tanıyor. Deniz kelebeğinin bu denli bol oluşu kimyasal yollarla korunmuş olmasından kaynaklanıyor. Mc Clintock'un öğrencilerinden Patrick Bryan bu yıl, deniz kelebeğine balığın en büyük düşmanı niteliğini kazandıran maddenin kimliğini belirledi. Avlanmaya karşı bir savunma olarak deniz yaratıklannın çevrelerine renkli kimyasallar salmaları yeryüzü okyanuslannda sık sık görülen bir olay. Ancak, cafcalı kırmızı ve yeşil Antarktika süngerleri evrimsel gelişim açısından son derece ilginç bir inceleme alanı. Denizlerimiz, tıpkı kuşların Kral kelebeklerden uzak durmaları gibi renkleri ve bunların ilettikleri uyanyı algılayabilen ba Yaşlı kıta Kutup denizlerinde yüzeyden 12 metre derinlorde bir takım hartkulade guzelllkte glzli bahçeler var. Tropik bir göruntü veren denlzdiblnde mercana benzer garip bir madde salgılayan alg'ler göz kamaştınyor. 90 metre derinllkie yaşayan bir den tzsümuklOböceğl kısın deıin bir uykuda hareketslz. Bu tür kimyasal bilmecelerin çözümünde McMurdo laboratuvan ilk iş olarak canlıları, elektrikli bir karıştırıcıyla parçalara ayınyor. Daha sonra bu parçalar ABD'ye gönderilerek inceleniyor. Baker ve öteki kimyagerier, farmakoloji ve kimyasal tanm şirketleriyle elele vererek deniz kimyasallanna yeni uygulama alanlan bulmâya çalışıyor. Yosun türlerinden birinin kansere karşı etkili olup olmayacağı, kliniklerde deneniyor. Canlıların kesinlikle bir amaca yönelik olarak kimyasallar ürettiğine inanıhyor. öncelikle, bu organizmalann oluşturduğu molekullerin her bin doğal bir yaşamsaJ etkinlige sahip. Canlılar her ne kadar avlanmamak için belirii maddeleri salgılıyorsa da, bu maddelerin başka işlevleri de olabilir. Aynı şey Antarktika balıklarını koruyan antifriz bileşikleri için de söylenebilir. Garip bir yapıya sahip proteinle olan bu antifrizleri 30 yıl önce keşfeden Arthur L. Devries ve eşi yıllardır maddenin gizini araştınyor. McMurdo'daki akvaryumlan büyük Antarktika morinalan ve küçük yılın balıklanyla dolu. FanVlı proteinler bu balıkların donmasını engelliyor. Tıcaret şirketleri, somon çiftliklerinde, ameliyathanelerde, meyve bahçeleri ve sebze tarlalarında bu doğal antifrizden yararlanmanın yollannı arıyor. Ancak bu Bu kadar soğuk sularda böyle canlı renkli bir mercamn bulunması şaşırtıcı konuda sürdürülen çalışrnalar henüz tam bir sonuca ulaşmış değil. sokta, sağda Ise kırmızı renkli bir soğuk su karidesi lıklarla dolu. Ancak Antarktika sulannda yaşayan canlılar bu tür görsel yetiden yoksun. Deniz yıldızını renkli süngerlerden uzak tutan kimyasallar. Bu renkli kimyasallar biyoaktif olduklarından süngerlerin zamanla renklerini yitirmesi söz konusu bile değil. 37416