Katalog

DÜN YADA BİLİ Dunya'da bilimin dwi.mii ve bilin * Arap ülkelerinde 60 milyon insan hâlâ okuma yazma bilmiyor * Bilime yapılan yatırımlar ülkesine göre 10 dolarla 700 dolar arasında değişiyor * Bilim ve teknoloji konusunda modeli olan, sistemini kuran ve yatırım yapan ülkeler ekonomide de sıçrama yapıyor * Bilime yatırım yapmayan az gelişmiş ülkelerin beyinleri zengin ülkelere göç ediyor.. Dünya bilim raporu D ünyada bilimin durumu ne? Hangi ülkeler bilim konusunda "tarih" yazıyor, hangileri oturmuş seyrediyor? Ekonomik dengeler, akademik çalışmalan nasıl etkiliyor? Bu arada Turkiye'de neier oluyor? Bu ve benzeri sorvlara istatiksel verilere dayalı cevaplar verebilmek için Birteşmiş Milletler'in 1993 için yayımladığı Dünya Bilim Raporu'nu inceledik. Rapor, bilimin geleceğini kabaca da olsa kestirmek için kullanışlı bir veri kaynağı oluşturuyor. Bu yazıda Dünya Bilim Raporundan genel bir özet veriyoruz.. unümüzdeki sayılarda raporvn önemli bölümlerini de parça parça yayımlayacağız. Ekonomik durumların bilimsel çalışmaları ne kadar dramatik bir şekilde etkilediğini anlamak İçin istatistiklere şöyle bir göz atmak yeterli. Dünyadaki araştırma ve geliştirme çalışmalarının %80'i, bir avuç endüstrileşmiş ülkede gerçekleştiriliyor. Zengin ile yoksulun arasındaki fark, bir bilgi farkı halinde de ortaya çıkıyor. Orneğin Latln Amerika ülkelerinin çogunda araştırma ve geliştirme çalışmalan için yılda kişl başına 10dolar harcanırken bu oran Avrupa Topluluğu ülkelerinde 300 dolara, Iskandinav ülkelerinde 600 dolara ve Japonya'da 700 dolara yükseliyor. Yeni endüstrileşen Güney Kore, Tayvan ve Singapur gibi Güneydoğu Asya ülkelerinde de bu oran oldukYeni endüntrileşen ülkelerde AG için olan harcamanın ça yukarılarda seyrediyor; ulusal gehrlerini birkaç yıl ıçinUlu&al gayresafl milli hasılaya oranı (%) de defalarca katlayan bu ülI98I kelerin başansı oldukça etkiGüney Kore, Tayvan, leyici (Güney Kore'nin ulusal Singapur geliri 1962de 2.3 milyar dolar iken bu sayı 1988'de 196 Güney Kore, Tayvan, milyar dolara yükselmiş), öySingapur I985 le kl Avustratya ve Yeni Zelanda da bu ülkelerin bilim ve teknoloji modellerini benlmsemiş durumdalar. Güney Kore, Tayvan, Bütün olumsuzluklara rağSingapur I990 men gelişmemiş ülkelerden de eşsiz bilim adamlarının çıktığı oluyor, bunlara örnek Japonya ABD, olarak Nobel ödülü almış oEC Ülkelerı, NIC lan Pakistanlı fizikçi Abdus Ülkeleri 199I Salam'ı gösterebiliriz. Ne var ki böyle bilim adamlan genellikle yeterli düzeyde araştırma ortamı bulamadıkları için ülkelerini terk etmek zorunda kalıyorlar. Bilimin gelişmesi tamaYenl endüstrUefmlf iilketertteld araftrma sayıa men ekonomik katkılarla sağlanacak bir şey değil; 1991 1981 1990 yüzlerce yıllık "bilim geleneHenüz ği" olan ülkelerde böyle bir 70 503 Güney Kore 20 718 bilinmiyor ortamın yaratılmasında poliHenüz tik ve kültürel çevrenin bü46 060 19 604 Tayvan bilinmiyor yük bir etkisini görmek mümkün. 5 019 Singapur 2 741 4 329 Burada hatırlatmamıza gerek bile olmayan en önemli faktör ise eğitim. Eğitim ve toplumsallaşma (bu ikisini çok farklı bakış açılarından incelemek mümkün) sayılamayacak kadar çok değişkene bağlı olan karmaşık konular, ama yine de genel olarak özgürlük, savaş ve sosyal tedirginlik gibi faktörlerle doğrudan ilintili olduklarını söyleyebiliriz. Araştrma ve Gelştimn8 harcamalartnaı Gaynsa M U Hasda'daU yeri (yüzde olarak) Japçınya EFTA 900 milyon kişi okuma yazma bilmiyor Dünyada 900 mllyondan fazla yetişkin okuyamıyor, yazamıyor. Batı'da bilim felsefesi konusunda yığınla eser yazılırken dünyanın diğer yerlerinde yaşayan azımsanamayacak sayıda insanın okuma yazma bile bilmemesi bilinçli oian herkesi endişelendirecek bir gerçek. Arap ülkeleri, okuma yazma bilmeme konusunda oldukça sarsıcı bir tablo sergiliyor; yapılan istatistiklere D.ğor UzaK göre Arap ülkelerin Batı ulkel«n de yaşayan 60 milyon insan okuma yazma bilmiyor, bunların %65'i Mısır, Sudan, Fas ve Cezayir'de yaşıyor. Bu oranın normal sayılabilecek bir seviye olan %10'a düşürülmesi ıse çalışmalar yolunda gitse bile en az 60 sene alacak. özellikle zengin Arap ülkelerinde karşılaşılan bir diğer olumsuz durum ise zaten az olan bilimsel çalışmaların üniversitelerin dışına çıkamaması. Bu ülkeler teknolojiyi üretmek yerine parayı bastırıp satın almak yolunu benimsemişler, dinsel baskıların da hüküm sürdüğü bu ülkelerin bilimsel yönden "sıradan" bir düzeye ulaşmaları bile çok uzak görünüyor. 1. Avusturya, Fllanda, Izlanda, UechtenBteın, Norveç, veç ve Isviçre 2 Belçlka. Danımarto, Fransa. Yunanıstan. Irlanda, Ita Lüksemburg, Hollanda, Portaklz, Ispanya ve Blrleslk K lık 3 Orta ve Doflu Avrupa ülkeleri 4 Asya'dakl yenl endüstrıleyraş ülkeler (Kore. Malezy Hong Kong, Slngapur, Tayvan) 5 Tuckıye den Pakıstan a kadar olan yerler Bilimde devletin ve özel sektörün rolü Insanların çoğu, belirli bir uygulaması olmayan bilime önem vermiyor. "Bllimı merak" denilen ve insanlık tarihi boyun gerçekleşen ilerlemelere neden teşkil den kavram, ne yazık ki bir çokları taraf dan anlaşılamıyor. Bilim ve teknolojinin çok gelişmiş ok ğu ülkelerde bile bu gelişimin önemli kısmının kaynağını, kapitalist yapılann nın kendisini daha aktif bir duruma geçı bilmek için bilimsel araştırmalara des vermek zorunda olduğu iikesinden yola karak açıklayabiliriz. Bilimsel çalışmaların dolaylı olarak t nolojiye ve ticari başarıya yansıtıldığı ketlerde yapılan bilim ise amaç değil a olduğu için buralarda meraktan bilim y; mak "lüks" olarak görülüyor. Fakat Birleşmiş Milletler'in raporuna ı 3688