Katalog

TARTIŞMA Bilimsel yayınlar ve bilimsellik Zorlamalarla bilimdeki yerimizi biraz düzeltebiliriz, ancak ilk 20'ye girebilmek için bilgi üretmeliyiz. Suna Atak* Elektnikli taşıtlar için güneş pilleri Tanay Sıdkı Uyar* 1991 yılı taşıtlar ıle ılgılenen bıreyler ıçın önemlı etkıler bırakan ve hatta elektrıklı taşıtların ılk defa gundeme getırıldığı bır yıl olmuştu Japonya Uluslararası Tıcaret ve Endustrı Bakanlığı, bızzat sekterlığını üzerıne alarak, otomobıl uretıcı ve kullanıcılarının mutabakatını sağ lama beklentısı ıle, elektrıklı taşıtların halk tarafından benımsenmesı amacıyla btr planlamaya gırışmıştı Ağustos 1993'te, Japonya'da uretılen elektrıklı taşıt sayısı yılda 130'a ve toplam kullanımda olan bu tur otomobıl sayısı ıse 1300'e ulaştı Yıllık uretımın 100 000 bırıme ve toplam sahıplığın ıse 200 000 bırıme çıkarılması hedeflenıyor Elektrıklı taşıtların halk tarafından kullanımını benımsetme programı ılk olarak kamu kuruluşlarının harekete geçırılmesını öngöruyor Bu grubun sınırlı sayıda dağıtımcı ve benzerı endustrıyel çevrenın ızlemesı, onları ıse genel kullanıcıların ızlemesı beklenmektedır tokyo Metropolıtan Hukumetı elektrıklı taşıtların tumuyle teşvık edılmesını başlatabılmek uzere "Tokyo'da Duşuk Kırlılıklı Taşıtları Benımsetme Teşvık Inceleme Komıtesınf oluşturdu Guneş pıllerı taşıtlara elektrık gucu sağlayacak en etkın araçlardan bırı olarak kabul edıldığınden, guneş pıllerı elektrıklı taşıt pazarının buyumesını takıben doğal olarak teşvık edılecektır Kullammda olan elektrıklı taşıtların sayısı kamu kuruluşlarının beklentısı olan 200 000'e ulaştığında ve en az 200 MW kapasıtede guneş pılı tesıs edıldığınde tıcarı guç arzının yu C umhurıyet Bılım Teknık dergısınde yayınlanan bır dızı yazıda, bilimsel çalışmalann hakemlı ve saygın perıyodıklerdekı yayınlar ve bu yayınlarla ılgılı bilimsel ındekslerde yer alan atıf sayıları ıle değerlendırılmelerı esas alınarak, unıversıteler bilimsellik bakımından sıralanmaktadır Bu değerlendırmelere özellıkle yenı kurulan unıversıtelerden, öğretım uyesı sayısının azlığı belırtılerek tepkıler gelmış, eskı ve köklu unıversıteler ıse, bilimsellik sıralamasında 3 4 sıraya duştuklerını görmenın sıkıntısı ıle, fakulteler hatta aynı fakultenın bölum ve anabılım dalları bazında yayın ve atıf sayısına göre değerlendırmeler yapmaya başlamışlardı öyle kı günumuzde yayın yapmak, yayını hakemlı perıyodıklerde yayınlatmak ve çok sayıda atıf almak becerısı, gözardı edılerek elmalarla armutlar toplanmaya başlanmıştır Bılımın bır tanımı "pozıtıf bılgıyı gelıştırme sıstematığfdır Pozıtıf bılgıyı gelıştırmenın surecı ve ulaşılan bılgının tartışılma ortamı çeşıtlı bılım dallarında çok farklıdır Belırlı zaman ve mekanda, kontrol edılebılen ve değışmeyen koşullarda yapılan bilimsel çalışmalarda, gözlemlerdekı doğruluğa ve ölçu sıstemlerındekı kesınlığe bağlı olarak, akla yakın sonuçlara fazla tartışma gerektırmeden varılabılır Bilimsel çalışma ıle kazanılan "pozitıf bilgı" kaynak kıtaplarda veya el kıtaplarında yer alarak kullanıma (teknolo|iye) BMPidufumda yararlanılan bılgıye referans gosterılecek yer bilimsel çalışma değıl, bu bılgının yer aldığı kıtaplardır Teknolojıye yönelık olarak yapılan çalışmalar, tescıl edılmış tasanmlar veya patentler halınde, Bırleşmış Mılletlere bağlı WIPO (World Intellectual Property Organızatıon) yayınları ıle değerlendırılır (s Erez, Cumhurıyet Dergı, 299/ 1991), Bilimsel çalışmalardan bılgıye ve gıderek teknolojık gelışmeye ulaşmak da kolay değıldır Günumuzde ancak ılerı teknolojı urunlerı olan araç ve gereçlerle donatılmış çağdaş laboratuvarlarda belırlı bır sıstematık ıçınde zorlu ve özverıh çalışmalarla bılgı oluşturulmakta, teknolojık gelışme ve sanayı ıle araştırma kurumları arasındakı yakın ışbırhğıne bağlı olarak, tasarımların derhal uygulamaya sokulması ıle sağlanmaktadır Turk bılım ınsanları yurtdışındakı bilimsel ortamlarda başarılı çalışmalar yapmakta, ısımlen çeşıtlı bılım dallarında yayınlanan kaynak kıtaplarda ve el kıtaplarında yer alan "pozıtıf bılgflere referans olarak gösterılmektedır Ancak, Turkıye'dekı bilimsel ortamlarda yapılan çalışmalarda genelde aynı başarı saglanamamaktadır Bu durum bılım ınsanlarının nıtelığınden çok, laboratuvar olanakları, koordınasyon eksıklığı, teknolojık gelışmelere yönelmış bilimsel strateıılenn oluşturulmaması gıbı bilimsel ortamlardakı eksıklıklerden kaynaklanmaktadır Bu eksıklıklerın ortadan kaldırılması ve bilimsel çalışmalann yurdumuz ıçın öncelıklı hedeflere yönlendınlmesı ancak devletın bılım polıtıkaları oluşturması ve mevcut polıtıkaları yenıden gözden geçırerek, rasyonel bır hale sokması ıle mumkun olacaktır Ulkemızın doğal kaynakları, bellı başlı dışsatım urunlerı ve ımalat seklöru ıle ılgılı teknolojılerın gelıştırılmesı hedef alınarak bilimsel araştırma strateplerı saptanmalıdır özel sektörun lısanla, kamu sektörunun ıse anahtar teslımı kurduğu fabrıkalarda uretım yapılan ulkemızde, teknolojık gelışmeyı sağlamak ıçın devletçe yapılacak cıddı duzenlemelere ıhtıyaç vardır Kendı alanımdan örnek verecek olursam, bor tuzları, krom cevherı ve manyezıt gıbı dunya ölçusunde önemlı doğal kaynaklanmızın değerlendırılmesınde uzun yıllar sadece cevher satışı ıle yetınılmış, ancak son 30 yıl ıçınde dış teknolojılerle sanayı urunlerının uretılmesıne gıdılmıştır Oysa, bu gıbı önemlı hammadde kaynaklarımızla ılgılı, uretımden yenı kullanım alanlannın gelıştırilrnesıne kadar yuzlerce temel araştırma yapmak, teknoloıık gelışmeler sağlamak ve böylece dunya pazarlarında söz safetbı olmak mumkundur 1979'da rastlantısal olarak bulunan ve dunyanın en buyuk yataklanndan bırı olan Bey pazarı trona yatağı ıse 300 metre derınlıkte yatmakta ve onu oradan çıkaracak lısanslı veya anahtar teslımı dış kaynaklı teknolo)iyı beklemektedır Sonuç olarak, bilimsel yayınlar ve bunlara yapılan atıf sayıları, bazı bılım dallarında bılımsellığı değerlendırecek en önemlı ölçulerı oluşturabılır Ancak, aynı ölçu butun bılım dallanna uygulandığında, sayıyı arttırmak ıçın bazı zorlamalar yapılmakta, bazen bır koordınat eksenınde göstenlebılecek uç dıyagram ıçın gelıştınlen bılgılerın, uç ayrı yayına verı oluşturduğu görulmektedır Bu ve bunun gıbı bazı zorlamalarla yayın sayısının arttırılması, ulkemızı bilimsel sıralamada 40 sıralardan 30 sıralara getırebılır Ancak ılk 10 veya 20 sıralar ıçın yanşmak ıstıyorsak çeşıtlı bilimsel dısıplınlerı kendı ıçınde degerlendırnek ve mutlaka "pozıtıf bılgı"yı gelıştırerek teknolojı uretmek zorundayız (*) Prof. Dr., İTÜ Maden Fakültesi, Cevher ve Kömür Hazırlama Anabilim Dah ku o ölçude azalacaktır Tokyo caddelerınde bu sıstem kullanılarak yapılan denemelerde bır elektrıklı taşıtın Tokyo da mevcut guneş koşulları altında, ayda ortalama 300 km yol katedebıleceğı gösterılmıştır Bu sıstem özel otomobıllerın tumünun ıkamesı ıçın ekonomık bulunmamaktadır. Ancak Japon Motorlu Taşıtlar Endustrı Kuruluşu'nun yaptığı bır anketın verılerı esas alınırsa, şekılde görulen guneş arabası ayda 200 km'den daha az seyahat eden araba sahıplerı (her dört araba sahıbınden bırı) ıçın, yeterlı hızmetı verebılmektedır Kaynak: M Fujnaka, "Demand boostıng measures wıth a wıew to cuttıng the costs of solar cells" Sun Worid, Cılt 17, No 3, Ağustos 1993 *Yrd Doç. Dr. Kocaeli Üniversitesi Eğer bilimsel çalışmada zamana ve mekana ulaşmak mumkün değılse (yerbılımlerı, uzay bılımlen) veya değışmeyen koşullar sağlanamıyorsa (tıp bılımlen, sosyal bılımler), "pozıtıf bılgıye ulaşmak ıçın uzun bır sureç gerekebılır ve farklı gözlemlere dayanarak olaylara farklı yorumlar getınlebıhr Bu çeşıt bilimsel çalışmalann uzun sure kuram halınde kalması ve farklı bilimsel çevrelerde kıyasıya tartışılması kaçınılmazdır Nıtekım, yerbılımlerı ve tıp gıbı alanlarda yuzlerce perıyodık bulunurken, deneysel bılımlerde çok az sayıda, hatta bazı bılım dallarında bır elın parmaklarını geçmeyecek kadar az hakemlı dergı çıkarılmaktadır 1993 yılı sonlannda, özel bır yasa gucunde kararname'yle kurulan Turkıye Bılımler Akademısı. doğa ve fen bılımlen yanında sosyal bılımlerde yaptıkları çalışma ve araştırmalarıyla tanınan ve dış ulke yayınlarıyla dunya bilimsel kamuoyunda yankılar uyandıran seçkın Turk bılımadamlarından oluşmaktadır Akademı, yasal organlarını tamamlar tamamlamaz tum Avrupa bılım akademılerının Parıs'te yapılan son Genel KuKil "ALLEA" Toplantısı'na çığrılmıştır 2123 1994 mart tarıhlerı arasında yapılan bu toplantıya, ulkemızı temsılen Akademı Başkanı Prof Dr Ayhan Çavdar ıle Başkan Yardımcısı Prof Dr Erdoğan Suhubı katılmış ve Fransız Bılımler Akademısı'yle Bilimsel Işbırlığı Sözleşmesı ımzafanmıştır Bu sözleşme hukumlerı çerçevesın Türisiy» Bılımler Akademısı üyeleri toplu halde Amtkabir'd» 2. Ortak konferans, sımpozyum, bilimsel de, toplantı ve semınerler duzenlenmesı ve bu Taraflar alanlarda hızlı bır ıletışım sağlanması, 1. Her ıkı ulkenın doğa, fen ve sosyal bı3. Bilimsel yayınların her ıkı ulke akademılım alanlarında doktora sonrası ya da daha lerı tarafından bırbırlerıne karşılıklı olarak akust duzeyde çalışma ve araştırma yapmak tanlması ve delege değış tokuşu ıle ışbırlığıuzere seçılmış adayların özendırılmelerı ve nın arttırılması ve bilimsel çalışmalann ve karşılıklı zıyaretlerı ıçın olanak ve kolaylıklaaraştırmalann odullendırılmesı kararlaştırılrın sağlanması ve ortak projelenn gelıştırılmıştır mesı, TÜBA Avpupa'ya açılıyor