Katalog

DOĞ A Ankara'daki doğal mucize Sıcak iklimlerin hayvan ı olan ve üç yıldır Ankara'da yerleştiği ortaya çıkan "Halkalı Yeşil Papağan" veya Ankara'nın öyküsü Ihamı Kızıroğlu *, Murat F Özçelık** K ıs aylarında yurdumuzda genelde doğal felâketler olurdu ve çoğumuzu uzerdı Bu sefer hepımızı sevındıren doğal bır mucize, hem de Orta Anadolu'nun soğuk ve karasal ıklımının yaşandığı Ankara'da gerçekleştı Daha çok, sıcak ıklım koşullarında doğal populasyon oluşturan bır papağan turuydu bu Yurdumuzda 425 kuş turu saptanmıştır(1) Bunlardan 155'ı Ankara ve cıvarında belırlenmıştır(2) Doğal mucızenın kahramanı olan (Kırmızı) Halkalı Yeşıl Papağan (Paraket) = Kuçuk Iskender Papağa nı veya Ankara Papağanı (Psıttacula krameri ) ıle kuş turu sayısı Turkıye de 426'ya, Ankara'nın bellı bır bolgesınde de 156'yayukseldı Daha önce Şanlıurfa şehrı dolaylarında rastlandığına daır kaydı olan P krameri'm uç yıldan berı Ankara'da yaşadığı ve hatta kuluçkaya yattığı belırlendı Kuluçkaya yatıp yatmadığı hususu yurutmeye başladığımız gozlemlerle ortaya konacaktır Ankara'da doğal bır populasyon oluşturup suruler halınde yaşayan bu papağan turunun, benzer ekolojık koşulların hukum surduğu Ingıltere, Holanda ve Almanya'nın Ren Havzasında doğal populasyonlar oluşturduğuna ozgu kayıtlar vardır Papağan ıle ınsanın tanışması bınlerce yıl oncesıne dayanır Papağanlar evcılleştırılen en eskı hayvan gruplarından bırıdır Bır kafes hayvanı olarak papağanı Avrupa'ya Makedonya kralı Büyuk Iskender getırdı Bu papağanlar, Buyuk Iskender Papağanı (Psıttacula eupatrıa) ve Kuçuk Iskender Papağanı = Halkalı Yeşıl Papağan = Ankara Papağanı {Psıttacula kra meri) denen papağanlardı Gunumuzde bu turlerın Avrupa genelınde 'Iskender Papağanı' olarak tanınmasının nedenı budur Daha sonra kafeslerden kaçarak Avrupa nın bıyoekolojık şartlarına ayak Papağan larla {Psıttacula krameri) beslemeyı de ıhmal etmıyordu Orjınalı halen Vatıkan arşıvlerınde bulunan ve 1412 yılında yayınlanan "Curıa Raporu"na gore, bır papağan turu olan Cusdos papagal//'den ılgınç davranış ozellıklerı nedenıyle "muhafız" ısmıyle soz edılmektedır Aynı tarıhlerde papağan merakı Avrupa nın dığer ulkelerınde de oldukça yaygınlaşmıştı örneğın ornıtolojı bılımının kurucularından bırı olarak kabul edılen Alman ımparatoru Frederıck M'nın , Babıl Sultanı tarafından kendısıne hedıye edılen Mığferlı (Beyaz) Kakadusu dıllere destandı (3) Osmanlı Imparatorluğu'nda da papağan besleme merakı bır haylı yaygındı Başlangıçta saraya hedıye ve benzerı yollarla getırılen bu kuşlar, ınsan konuşmasını kusursuz bır bıçımde taklıt sanlar arasında bu denlı etkılı olan papağan sozcuğu, halk arasında çeşıtlı benzetmelere ornek teşkıl ettığı gıbı gunluk hayatta ve hatta edebıyatta şaırlere esın kaynağı olan bır sembol halıne gelmıştır Bu konudakı en guzel örneklerden bırı Fuzuh'nın "tutı" keiımesıyle andığı bu kuşu anlatarak, guzel bır edebı sanat yaptığı şu beytıdır tylesen tutıye talımı edayı kelımât Sozu ınsan olur amma ozu ınsan olamaz Senegal ve Uganda'da yaşayan Pkk'de gerek dışı ve gerekse erkeğın gagası kırmızı, Ankara'da yaşayan doğal populasyonu oluşturan bıreylerde ıse daha açık ve turuncuya yakın mercan kırmızısı rengındedır Bunun yanında erkekte bulunan kırmızı renklı boyun halkası Ankara'da yaşayan bıreylerde koyu turuncu renktedır Erışkın bıreylerde kafa şışkın, dar ve sıvrı, kanat çok uzun ve ınce kuyruk temel rengı yeşıl olmak uzere, daha çok mavıyeşıl tondadır Oldukça gurultucu sesler çıkartan suruler halınde bulunurlar Erışkın erkekde kırmızı gaga, sıyah gırtlak ve gul rengınde boyun yakalığı vardır Ensesı mavımsıdır Boynu kısadır ve 14 vertabra ıçerır Erışkın dışı, kırmızı gagalı ve vucut rengı tekduze yeşıldır Bu tur, papağanlar arasında kafeste en rahat ve kolayca yetıştırılen turlerden bırıdır Doğada çok sayıda bıreyden oluşan suruler halınde gezerler Oldukça kanaatkâr ve tum yılı dış koşullarda geçırebılecek oranda dayanıklıdır Kur donemınde <»rkek yuvanın etrafında uçuşur durur ve otururken kuyruğunu yelpaze gıbı açar ve melodık bır ses çıkarır Bunun akabınde dışıyı beslemeye başlar Kuluçkada yuvaya genellıkle 35, bazen de 26 yumurta bırakılır Yumurta olçulerı 30 7 X 23 8 mm dır Kuluçka suresı 2122 gundur ve dışı kuluçkada yatar Yavrular yuvayı genelde doğal koşullarda 6 haftada terk ederler Ama daha ıkı hafta suresınce ebeveynlerı tarafından korunur ve beslenırler Genç bıreyler genelde dışıye benzer Gagaları kemık rengınde ve ucu da sıyahtır Uç yıl sonra eşeysel olgunluğa ulaşırlar ve esas renklenne kavuşurlar Daha çok ayçıçeğı tohumu, kenevır, yumuşak mısır, buğday, ırı bulgur, her turlu meyve, şeker pancarı ve yeşıllık yer, dalları kemırırler Yavru bakım donemınde yumurta ezılerek verılır Bunun yanında yumuşatılmış bıskuvı, çımlenmış tohum ve çok mıktarda yeşıllık de verılmelıdır Dığer papağanlarla aynı kafeste tutulmamalıdır Çunku çok saldırgandır Bu papağan turu dığer turlerın aksıne çok genış bır coğrafı yayılım göstenr Orta ve ş ğ D ğ Afrıka'da Ivfısır, Maurıtus, Zanzıbar, ğu A f k ' d , , , Aden, Umman, Kuveyt, Irak, I Iran, Hındıstan, Guneydogu Çın, Seylan ve Turkıye'de yaşar Yaşama alanları parklık bolgeler bah Ankara Papağanı (Psittucula Krameri krameri m uydurmayı basaran bu papağanların M ö 200 yılında Roma'da da tabıattan yakalanarak tekrar kafes kuşu olarak satıldığına daır kayıtlar vardır (3) O yıllarda Roma'da asıller arasında papağan merakı son derece yaygınlaşmıştı Imparator Helıogabalus (Elagabalus) bır papağan başı şeklındekı başîığıyla mısafırlerının arasına çıkmayı adet edınmıştı Bunun yanında gladyatorlennı dovuşturduğu aslanlarını, tavuskuşları ve bugun Ankara ve Istanbul'da doğal olarak gorme ayrıcalığını yakaladığımız Halkalı Yeşıl edebılme gıbı benzersız yeteneğının farkedılme sıyle evlerde beslenmesı, saraya yakın aıleler başta olmak uzere bır moda dalgası halınde yaygınlaşmış ve bu kuş hakkındakı çeşıtlı soylentıler butun Istanbul'u baştanbaşa sarmıştır O yıllarda Istanbul'da papağan sahıbı olmak bır ayrıcalık sayılmaktadır InPapağanlar normal olarak bır sezonda bır, bazı turlerde ıkı kez kuluçkaya yatarlar Butun papağan turlerının son derece renklı tuylere sahıp olduğu duşunulmemelıdır Lekelı bırçok formu olduğu gıbı bırçok tur de koyu renklı, hatta bazı turler sıyahtır Bu durumun papağanların evrımsel gelışımlerı ıle ılgılı olduğu duşunulmektedır Fransa'da bulunan Olıgosen'den kalma papağan fosıllennın ( 4025 mılyon yıllık) gunumuzde yaşayan Grı Papağan'ın yakın bır akrabasına aıt olduğunun kanıtlanması, bu hayvanların evnmsel gelışımlerı hakkında bıze bır fıkır vermektedır Benzerı fosıller Kuzey Amenka'da da bulunmuştur Bu baglamda papağanların en geç Eosen'de yeryuzunun her tarafına yayıldığı ve ozellıkle Tetıs Denızı'nın guneyınde yaşadıklan kabul edılmektedır (4) Kuçuk Iskender Papağanı = Halkalı Yeşıl Papağan (Paraket) = Ankara Papağanı, Psıttacula krameri' nın de dahıl olduğu Papağangıller (Psıttaci) takımında 1 famılya, 79 cıns ve 326 tur ve 816 alttur vardır (3,4) Papağanlar, Psıttacıdae, famılyasında 7 alt famılya vardır Papağanların genel özellikleri Papağanların boyları 10 cm ıle (Cuce Papağan, Mıcropsıtta pusıo) 100 cm (Mavı Macao, Anodorhyhchus hyacınthınus) arasında değısır Dorduncu parmakları bırıncısıne paralel uzanacak şekılde yer değıştırmıştır Bır başka deyışle ağaçkakanlar gıbı, ayak parmaklarının ıkısı onde, ıkısı arkadadır Böylelıkle dallara kolaylıkla tırmanarak parmakları arasına sıkıştırdıkları besınlerı rahatça yerler Bacakları oldukça kısadır Ust gaga boğumlu ve kıvrık bır yapıdadır Alttakı ıse kuçuktur Ust gaganın alt kısmı ıle alttakı kesıcı bır yapı arzeder ve böylelıkle hayvan gagasını bır makas gıbı kullanarak tohumları ve sağlam kabukları olan meyvelen zorlanmaksızın soyar Gaga kokunde çok kuvvetlı kaslar vardır Dıllerl kuttur Bu nedenle kelımelerı taklıt etme yeteneklerı vardır Lorılerde dılın ucunda çıçeklerdekı balözlerını toplamaya yarayan fırça bıçımınde bır tuy demetı bulunur (4) Butun papağan turlerı gagalarını tırmanırken uçuncu bır ayak gıbı kullanırlar Papağanlarda on adet el uçma tuyu vardır Bu tuyler Baykuş Papağanı nda dokuz adettır Bu nedenle bu turun uçma yeteneğı çok az gelışmıştır Kuyrukta ıse altı çıft kuyruk tuyu bulunur ve tuydokumunde bunlar çıfter çıfter dokulur Istısna olarak Dağ Lorısı (Oreopsıttacus arfaki), yedı çıft kuyruk tuyune sahıptır Genellıkle monogamdırlar Kuluçka mevsımınde bellı aralıklarla bır ıle on arasında değışen sayıda, beyaz renklı yumurtalar bırakırlar Kuluçka surelerı 1830 gundur Kakadu'larda dığer altaılelerden farklı olarak yuvayı erkek yapar Bunun yanında Kakadu ve Nestor'larda erkek kuş da kuluçkaya yatar Genel olarak bırçok papağan turu 30 yıldan daha uzun ömurludur Yavru suresı turden ture değışım gosterır 2 haftaya kadar gözlerı kapalı olan yavrulann, 5 ıle 14 gunluk oluncaya kadar vucutları çıplaktır Yavrular ebeveynlerının kursağında bır mıktar hazmedılmış ve vıtamın katılmış mamalaıia beslenırler 3597