Katalog

DEPREM ARAŞTIRMALARI zerınde beklenen Buyuk Deprem ( Bıg one) dışında ve yaklaşık 15 km derınlığınde yer alan bır kopma duzlemınden yuzeye çıkan bırçok bındırme faylarında (bazıları kor bındırme) çok hasar veren depremler oluşturabıleceğını gostermektedır Ba2i bılım adamları, 17 Ocak 1994 depremının San Andreas uzerındekı streslerı azaltırken, bu alanı deforme eden dığer bındırme faylarını, özellıkle Elysıan Park system, uzerındekı deprem potasıyelını arttırdığını duşunmektedır (Sıeh, 1994) Bu deprem sırasında yaklaşık 55 kışı hayatını kaybetmıştır ve 5 400 kışı yaralanmıştır Bu olu sayısının yaklaşık %40'ını kalb krızı gıbı depremın dolaylı sebeb olduğu doğaîolumler oluşturmaktadır Bunların dışında en buyuk kayıp, Northrıdge'te bır apartmanın çökmesı sonucunda 16 kışının olmesıyle meydana gelmıştır Bu enkazdan 100 kışı sağ kurtulmuştur Dığer olumlerın çoğuna otoyollardakı 9 yukseltılmış yolun çokmesı sebeb olmuştur Deprem sırasında olçulen yatay ıvmeler Los Angeles çevresınde 0 250 50 g arasında değışmış olup Pocoıma Baraji'nda 2 g nın uzerıne çıkmıştır (Prof Mustafa Erdık, sozlu goruşme) Bındırme turu depremlerde meydana gelen hareket yerçekımıne karşı bır hareket olduğu ıçın özellıkle tavan bloğunda ıvmeler yuksek değerde olmaktadır Bu deprem sırasında 4000 ev hasar gormuş veya yıkılmış, 20 000 kışı evsız kalmıştır (Avcı ve Erdık 1994) Ç6ken 9 otoyol ust geçıtının yıkılması veya hasar gormesının yanı sıra 11 otoyol kapanmış(Santa Monıca Hıghway, Hıghvvay 14, 118 I5, 110, I405 gıbı), bır petrol boru hattı, 250 gaz borusu çatlamış ve bırçok yangın meydana gelmıştır Bırçok elektrık hattının kopması 3 1 mılyon kışının karanlıkta kalmasına sebep olmuştur 800 okul kapanmış ve okul bınalarında hasarlar meydana gelmıştır Bınlerce ışyen enkaz halıne gelmıştır Calıfornıa Valısı Başkan Clınton'a hasarın 30 mılyar dolar cıvarında olmasının beklendığını ıletmıştır Bunun 8 mılyar doları dırek hasarla ılgılı dığerlerı tıcarı kayıplarla ılgılıdır 8 mılyar dolar'ın yarısı evlerde meydana gelen hasarları oluşturmaktadır Ev, sahıplerının % 60 ının sıgortasız olduğu anlaşılmıştır Sıgortalı olanların ıse sıgorta ancak bellı bır bolumunu odemekle yukumlu olduğundan bırçok harcamaları kendılerının odemesı gerekeceğı rapor edılmektedır 1971 San Fernado (M=6 6) depremın de hasar 7 5 mılyar Dolar (Prof Mustafa Erdık sozlu goruşme) ve 1989 SanFracısco (Loma Prıeta) depremınde 8 mılyar dolar cıvarında olmuştur Bu son depremde verılen bu değer Amerıkan tarıhının en buyuk doğal afet zararlarından bırını (dığerı Andrew kasırgası) oluşturmaktadır Bu durumun buradakı ekonomık yaşamı bır sure etkılemesı beklenmektedır Calıfornıa yılda yaklaşık 500 000 kışının goç ettığı Amerıka'nın en hızlı gelışen eyaletıdır Her ne kadar depremden sonra bazıları buraya geldığıne pışman olup bu eyaletı terketse de çoğunun burada kalıp bu olayı zaman ıçınde unutup normal yaşamlarına devam etmelerı beklenmektedır Ancak Calıfornıa depremlerı de devam edecektır Yukarıda anlatılan ve 2018 yılına kadar olması beklenen San Andreas depremının (M>8) bınlerce kışının ölumune sebep olacağı ve onlarca mılyar dolar zarar vereceğı tahmın edılmektedır İstanbul depreme savunmasız Calıfornıa'da meydana gelen bu deprem her ne kadar herkesı evınde uyurken yakalamış olsada, ölu sayısının çok az olması, Calıfornıa dakı evlerın depreme uygun yapılmış olmasından kaynaklanmaktadır Bu uygunluk, ıçınden çıkılması guç, henuz olabılırlıklerı bılınmeyen ve her depremden sonra lyı veya kotu olduğu anlaşılan depreme dayanıklılıkları tartışılan betorme hesapları veya mımarı projelerle değıl basıt tek veya ıkı katlı hafıf malzemeden yapılmış bahçelı evlerle sağlanmaktadır Bu temel önleme Japonya'da da aynı şekılde uyulmaktadır Calıfornıa ve Japonya gıbı dunyanın en gelışmış ulkelerı böyle bır uygulamaya gıderken neden bızım ulkemızde her yer 1950 lerden başlayarak beton yığınına çevrılmıştır Herhalde bızım bu ulkelerden daha lyı betonarme bına yaptığımız ıddıa edılemez Herkesın çok lyı bıldığı gıbı ulkemızde bınaların ne yapımı esnasında ne proıede, ne malzeme ne de uygulama bazında gereklı olan denetımler yapılmamaktadır Istanbul'da Los Angeles'te olan bu deprem buyukluğunde veya daha buyuk bır deprem her an beklenmektedır (Ambraseys ve Fınkel 1990, Barka 1990 Ansal 1990) Çunku Marmara Denızı ve çevresınde Los Angeles çevresındekı kadar aktıf fay vardır (Şekıl 8 ve 9) ve son 2000 senelık deprem kayıtlara bakıldığında ortalama her 100110 yılda bır M=6 6±0 2 her 250 yılda M=7 1±0 2 ve her 5001000 yılda bır de M>7 3 buyukluğunde deprem olduğu ortaya çıkmaktadır (Barka 1991) Bırıncı ve ıkıncı kategorı depremlerın perıoyodları dolmuş ve ya dolmak uzeredır Bunun anlamı her an bır yıkıcı depremın Istanbul'da olabıleceğıdır Bu durumda acaba halımız ne olur? ıstanbul'da yuz bınlerce kışı hayatını kaybedebılır ve hasar 5060 mılyar dolar mertebesıne çıkabılır Buda 14 senedır Hazınede bırıktırmeğe çalıştığımız dövız stokunun çok ustunde bır değerdır 1992 Erzıncan depremı ulkemızde son zamanlarda şehırde meydana gelen ılk deprem olması sebebıyle bunun kuçuk bır örneğıdır Erzıncan şehırıçı nufusu deprem öncesı yaklaşık 100 000 'dı ve bu deprem sonrasında meydana gelen hasar bıze Dunya Bankası'ndan alınan kredı ıle bırlıkte yaklaşık 810 trılyon TL 'ye (0 50 7 mılyar dolar)' mal olmuştur ve kesın sayı tam bılınmemekle bırlıkte 600 cıvarında kışı hayatını kaybetmıştır İstanbul 'un nufusunun 100 katı buyuk olduğunu duşunursenız ortaya çıkan zararın 50 rVılyar Dolar olacağı 'ortaya çıkmaktadır Buda bıze polıtıkacılar tarafından hep efsanevı olarak anlatılan 2000 lı yıllara hazırlanan Turkıyenın en az 10 sene gerılemesı anlamına gelır Butun bu tahmınlerın aksıne Istanbul'un yapıları ve ınsanları depreme karşı tamamen savunmasız ve hazırlıksız olarak yaşamlarını surdurmektedır Bu konudakı bılımsel araştırmalar son derece yetersızdır Halkı bılgılenKaynaklar Şekıl 6 Marmara Denızı ve çevresındekı aktıf dağılımı Bu faylardan Kuzey Anadolu fayının aktıflığı bılınmektedır. Ancak Trakya ve Karadenız faylarının aktıflığı kesın değıldır. Şekıl 7. Marmara Denızı ve çevresının 19761990 arasında sısmık aktıvıtesı (Kandıllı Rasathanesı kayıtlan) Bu hantada da gorulduğu gıbı Trakya fayının bazı yerlerınde ve karadenız şelfınde bazı deprem kumelenmeleri görulmektedır. 26 ..J Meydana Gelen Kayıplar 19761990 rP+ fe dırmeyı devamlı sıcak tutma dıye bır şey yoktur özel Televızyonlar her ne kadar arada bır depremle ıle ılgılı program yapıyorlarsa da, ışın eğıtım tarafından çok sansasyonal habercılığını (=para) tercıh etmektedırler Hele ıçınde yaşadığımız bu seçım dönemınde duzensız ve kaçak yapılaşma son hızına erışmış durumdadır ve bır taraftan yenılerı yapılırken dığer taraftan da var olan kaçak yapılar çok katlı kaçak yapılar şeklını almaktadır Bır depremde butun bunlar yıkıldığında ne olacak, hesaplarını kım verecek ' Yoksa herkes kendınden mı sorumlu olacak Böyle bır durumda namuslu vatandaşların verdığı vergıler kaçak yapıların tamınnde veya bu yapıları yapanlara yardım olarak mı verılecek' Deprem ve Betonarme sorunu ulkemızın heryerı ıçın geçerlıdır (Izmır, Antalya, Adana ve dığer bır çok buyuk şehır) ve heryer beton yığınına çevrılmıştır ulke olarak bunun fatuNewsweek (1994) January 31 19 26 Sıeh K (1978) Bull Seısm Soc Am 68, 14211480 Sıeh K (1994) Tımes January 31 Sıeh K Stuıver M ve Brıllınger, D (1989) J Geophys Res 94 603623 Steın R veYeats R (1989) Scıentific Amer June 4857 Tımes (1994) January 31 1220 VVesnousky S (19986) J Geophys Res 91, 12 58712 631 rasını er veya geç kötu bır şekılde ödeye ceğımız ortadadır Bu duzensızlık yalnız ko nut ınşaatlarında kalmayıp Termık Santrc gıbı buyuk yapılara da yansımaktadır E guncel örnegı de depremle ılgılı gereğınc detay çalışmalar yapılmadan yer seçımın karar verılen Gökova Termık Santralı oluş turmaktadır Butun bu olayların, kaçak yap laşma, betonlaşma, kötu ınşaatlar ve polıtı yer seçımlerının serumluları ıse 1950' lı yı lardan berı gelen ve hâlâ bır turlu duzelme yen bılgısız şehır planlamacıları, mımarı sıs tem belırlıyecılerı ehlıyetsız ınşaat muher dıslerı, eğıtımsız kalfalar ve ışçıler, par hırslı muteahıtler ve devletın denetım yap mayan veya yapamayan guçlerıdır ve bur ların hepsının ustunde hıçbır şeye doğr durust çözum getırmeyen, ılerıyı göremc yen, kuçuk oy ve koltuk hesapları ve kenı çıkarları ıçın ulkenın geleceğınden devirr ödun veren ve böylece dönemler geçıren s yası ıktıdarlar ve polıtıkacılardır Yeats R Clark M N Keller E A ve Rc well T K (1981) Geol Soc Am Bull 92, 1 196 Zıony J I (1985) USGS, Openfıle report 401 5362 Zıony J I ve Yerkes R F (1985) USGS R Paper 1360,4391 Amfaraseys N N va Rnkel, C F (1990) Terra Nova 3 527539 Ansal, A (1990) İstanbul ve Deprem Sımpozyumu, Inşaat Odası Yayını Avcı, J ve Erdık M (1994) Intemal Report B u Kandıllı Obsevatory an Earthquake Resaarch Instıtute 16s Barka A A (1990) İstanbul ve Deprem Sımpozyumu, Inşaat Odası Yayını * Doç. Dr., İTÜ, Maden Fakültesi, Joo Bolumu, Genel Jeolojı Anabılım Dalı, A zağa, İstanbul 35910