Katalog

S AĞLIK Eklemleri korumak Gen terapistleri bağışıklık sisteminin arızalarından birini düzeltmeye çalışıyor. Konu romatizmal artrit denilen şiddetli iç savaş... R omatizmal artrit sızı oldürmez Ancak berbat bır hastalıktır, anlaşılmayan nedenlerle vücut eklemlere karşı her yonden bır saldın başlatır Eklemler şışer ve ıltıhaplanır, sonunda onlan tutan kıkırdak tamamen zedelenır ve gende bır kemık uzennde sıkışmış bır başka kemik ve çok ağır acılar çeken bır hasta bırakır Bu yuzden romatizmal artrit üzennden gen terapısının denendığı oldürucü olmayan ılk hastalık halıne gelmıştır Unıversıty of Pıttsburg Scholf Medıcıne'dekı araştırmacılar tarafından yonetılen ılk ınsan klınık deneylerı bu kış başlayacak şekılde programlandı Tedavının güvenılırlığını ve uygulanırlığını test etmek ıçın tasarlanan denemeler sadece başlangıç nıtelığınde olacak. Fakat bu mahvedıcı hastalıktan acı çeken mılyonlarca ınsan ıçın yenı bır terapı sözu, uzak da olsa, cesaretlendıncı bır haberdır Eklemler, kemıkler, kıkırdak, sınovyal doku ve sıvı dolu bır oyuktan oluşurlar örneğın, dızde güçlü elastık kıkırdak, kalça kemığı ve kaval kemığınn sonlarını kapatır Kıkırdak "sınovyal kaplama" denen ınce bır hücre zarı ıle kaplanmıştır Sınovyal kaplama ekleml yağlayarak duzgun hareket etmesını sağlayan bır sıvı salgılar En azından sağlıklı eklemlerde durum boyledır Fakat romatizmal artntın ortaya çıktığı eklemlerde çok sorunlu bır durum vardır Pıtssburg ekıbının lıderlennden bın olan moleküler genetıkçı Paul Robbins, "Romatizmal artrıtte genelhkle meydana gelen olay eklemdekı bır şeye karşı bağışık bır tepkı almanızdır Bu vucudun dız kolojeni gıbı bır şeyı yabancı bır ıstılacı sanıp tepkı verdığı bır otomatık bağışıklık hastalığıdır" dıyor Bu tepkı hızlı ve şıddetlıdır Çok fazla kan hücresı eklem boşluğunu doldurur ve şışmesıne yol açar Sınovyal hücrelerı eklemde lyı huylu, tumöre benzer oluşumlar yaratarak hızlı bir şekilde üremeye, kıkırdak bozulmaya başlar Robbins "Kıkırdak kaybedıldığı zaman sonunda kemığın kemığe surttüğü noktaya gelınır Ve bu noktada hastalar ıçın eklem değlştırme yapay bır eklem koyma veya eklem kaynaştırma dışında hıçbır seçenek yoktur" diyor Iki •klemı kaynaştırmak romatizmal artrıtın verdığı acıyı ortadan tarda IRAP vermenın daha lyı bır yolunun eklemlere çok daha fazla IRAP genı vermek olduğunu duşunduler Genın fazla kopyaları olunca, hastanın hucrelen kendı başına daha çok IRAP yapacaktır Robbins ve Evans'ın gelışmış romatizmal artrit) olan 6 hasta ıle başarmaya çalışacaklan budur kaldırsa da, bır eklemın verdığl esneklığı Seçılecek olan hastalann her bın ıkı yok eder amelıyata ıhtıyaç duyacak Bın parmak Romatizmal artntın belırtılenne tam oynak yennde eklem değışımlen ıçın yaolarak neyın sebep olduğu bılınmıyor Fapılacak amelıyat ve bundan önce bılek kat hemen hemen hepsı eklemlerde sıtokaynaştırması gıbı başka bır eklem amelıkın bağışıklık sıstemı habercı molekulleyatı Amelıyatın ılk devresınde, sınovyal n fazlalığı ve ozellıkle ınterlokın1 denen hucreler hastanın eklemınden aynlacak, bır stokının fazlalığı ıle ılgılı gorunuyor Robbins ve Evans'a verılecek AraştırmaRobıns ve meslektaşı bıyolog Chns cılar hucrelen IRAP genı doldurduklan bır Evans hastalığın gelışımını durdurmanın ortama maruz bırakacaklar Burada fikır en lyı yolunun hastalıklı eklemlerde ırtterretrovıruslenn kendı genetık maddelerını lökın1'ı bloke etmek olduğuna karar verIRAP genlerı ıle beraber sınovyal hucreledıler Ve bunu yapmanın en lyı yöntemırın DNA'larına koymasıdır bu retrovırusnın vucudun bu ış ıçın normal olarak kullenn çahşma şeklıdır Eğer her şey planlandığı kımyasal maddeyı kullanmak ollandığı gıbı gıderse o zaman sınovyal genler daha fazla IRAP üretmeye başlayacaklar Robbins ve Evans, IRAP kaynaklı değışıklıklerın kanıtını bulmayı umarak bu orneklerı ınceleyecekler. Ne arayacaklarını bılıyorlar Tavşanlar üzerınde yapılan benzer deneylerde, IRAP 67 hafta hastalığın bütun belırtılerını tersıne çevırdı (Bır nedenle, şırınga edılen hucreler daha sonra ya olduler ya da IRAP uretmeyı durdurdular) Eklemlere sızan kan mıktarı yarıya ındı, sınovyal hucrelerın büyumesı dramatık olarak yavaşladı, kıkırdak parçalanmayı durdurdu ve hatta tekrar kendını tamır etmeye başladı Ustelık ışlem kendını duzenler gorunuyordu Nedenı bılınmemesıne karşın, şırınga edılen sınovyal hucreler, en çok ıhtıyaç duyan ozellıkle şışmış ekduğunu duşunduler IRAP IRAP Hatalı bır bağışıklık lemlerde daha çok IRAP ınteriokınTın hucrelere gıtmesını sıstemı atağında ürettıler sağlayan reseptor molekullere eklemler şışer Robbins ve Evans yalnızbağlanır Tum bu reseptorler IRAP ca bır haftalık gen terapısınıle dolduğunda ınterlokın1 hucreden sonra hastalarda dralere gıremez ve yıkıcı mesajını yamatık bır gelışme gormeyı yamaz beklemıyorlar Aslında ılk Artnt hastalarının eklemlenndegrup hasta, her şıkta eklemlennın değıştıkı sınovyal hucreler zaten IRAP üretır rllmesı gerekecek kadar kotü durumda fakat Robbins ve Evans'a gore, bu fazla olduğundan, tedavıden hıç yararianamaınterlokın durumunda kontrolu ele almak yacaklar Deneydekı hastalar yalnızca roıçın yeterlı değıldır Bu yüzden IRAP eklematizmal artntı daha erken bir devrede mek yardımcı olabılır Aslında dığer araşolan, etkılı bır gen terapısınden yaraıianatırmacılar eklemlere IRAP şırıngaladılar bılecek durumdakı dlğer bınlerce kışının ve hastalığın belırtılerını azaltmayı başarışını kolaylaştıracak dılar Robbins "Fakat hastalara her gun ığne yapmak gerektığı ıçın onlar gerçekte Robıns "En azından hucrelen gen yero kadar başarılı değıllerdı Şışmış bır ekleleştırmeyı ve proteının bıyolojik olarak akme her gun ığne yapmak hastaların tatıf bır düzeyde elde edılmesını sağlamayı hammül edeceğı bır ışlem değıldır" dıyor umuyoruz Eğer bu olursa ve hastalara hıçbır yan etkısı olmazsa bu bızım ıçın basanlı bır deney olacak" dıyor (N.B., Disc, Gen "nakli" Ekim 94) Robıns ve Evans eklemlere çok mık Sigara felaketinde Doğu Avrupa önde Doğu Avrupa'da 15 yaşındakı bır çocuğun 60 yaşına gelmeden olme olasılığı Batı'dakı akranının yaklaşık ıkı katı Paris'tekı World Conference on Tabocco and Health'te sunulan rakamlara gore, olasılıklardakı bu farklılık genelhkle sigara ıçmenın bır sonucu Istatıstıkler bugün Avrupa'nın daha önce komunıst olan ülkelennde yaşayan bır adamın 60 yaşından once olme olasılığının Hındıstan, Çın ve Latin Amerıka ulkelert dahıl olmak uzere gelışmekte olan ulkelerın çoğunda yaşayan adamlardan daha fazla olduğunu gostenyor VVHO'ya gore, sigara Doğu Avrupa dakı orta yaşta olumlenn yaklaşık yansından sorumlu Bu bolgede, tahmınlere göre, erkeklenn yuzde 5570'ı ve kadınların yuzde 3035'ı sigara kullanıyor Komunızmın duşüşunden ben, bazı ulkelerın sigara yapmak ıçın gereklı tütun sıkıntısına duştuklen kısa donemler dışında, sigara tuketımı artmakta Kışı başına sigara satışlarının uzun süredır en yüksekler arasında olduğu Polonya'da 1992 ıle 2000 arasında tüketımın yuzde 3 artacağı anlaşılıyor Romanya da tahmın edılen artış, bu ulkeyi Polonya'nın gerısınde bıraksa da, yuzde 40 Doğu Avrupa tutun bağlantılı hastalıkların bazılanndan en hızlı artış oranlanna sahıp Her yıl yaklaşık yarım mılyon kışı sıgaranın sebep olduğu hastalıklardan oluyor Polonya'da akcığer kanserınden olüm sayısı hızla artıyor 1963 te kansenn neden olduğu'olumlenn yuzde 16 sına akcığer kanserı yol açtı 1989 a kadar bu rakam 40 5 e ulaşmıştı Varşova dakı Marıe Sklodowska Curıe Memorıal Cancer Centre'dan Wıtold Zatonskı ' Polonya'dakı bugunku alarm durumu 1960'lann ortasının Ingıltere sını anımsatıyor' dıyor Oxford'dakı Impenal Cancer Research Fund'dan Rıchard Peto ya göre, gelecek yıla kadar 35 ve 69 yaş arasındakı Avrupalı erkeklenn arasındakı ölumlerın yuzde 41'ı sıgaraya bağlı olabılecek. Bu oran 1950'kı oranın ıkı katı. Rusya şu anda araştırmacılann "demografik felaket" dedığı, olenlenn sayısının doğanlardan çok olduğu bır durumun ortasında Artan ölüm sayısı sigara ıle ılgılı ve Pans'tekı uzmanlar düzelme olasılığının zayıf olduğunu ıddıa edıyor Konferansta şımdı pıyasaya egemen olan Batı sigara şırketlerının şımdı kadınlar ve gençlerı hedef aldığını anlattılar. Eskı komunıst blok, Asya'dan sonra dunyanın en büyük ıkıncı sigara pazan 1988 yılında çok uluslu tütün şırketlerı orada pazarın yüzde 3'ünü kontrol ediyordu Şımdı sigara yapan fabnkalann yansından fazlasını kontrol edıyoriar (ns.22 ekım94/nb)