Katalog

KISAHABER BİÜMTEST Parmaklar niçin çıtlar? Peki kamçı nicin saklar?' ilginç bilim sorularıyla bilgilerinizi ölçün veya merak ettiklerinizi öğrenin Cleveland Üniversitesi'nde fizik pıofesörü olan Joarl Watker, insanların fizik bilgisini ölçmek amacıyla oldukça ilginç bir soru listesi hazırlamış. Biraz 'değişik' sorulardan oluşan bu sınav, zıplayan fasulyeler, parmak çıtlamaları gibi birbirinden çok farklı konularla ilgili. Newton'un, Galileo'nun ve Einstein'ın dünyasının ilginç bir boyutlarına yolculuk etmek istiyorsanız sıkı durun, işte sorular! 1 Hızlanan bir arabanın ön camındaki böcekler neden ezilirler? 2Bir yumurtanın pişmiş ya da pişmemiş olduğunu nasıl anlarsınız? 3Yeni açılmış bir bira veya soda şişesinden çıkan küçük, beyaz buhar kümelerine ne neden olur? 4Atom bombasının patlamasının ardın Mikrodalga da zıplayan elektronlar Mikrodalga fırınlar yemekleri başarıyla pişirmelerine karşın kimyagerler bu aleti metallerin ısıtılmasında kullanmaktan çekiniyorlar. Harvard Üniversitesi'nden kimyager Andrew Barron pek çok kişinin patlayacağını düşünerek metal maddeleri mikrodalga fırında ısıtmaktan kaçındığını belirtiyor. Ancak bir süre önce Barron ve yardımcısı Christopher Landry bu sorunu çözümleyecek bir yol bulduiar. Güneş enerjisi hücrelerinde kullanılan yarı iletken bakır piritini mikrodalga fırına koydular. Barron mikrodalgaların daha değişik rnaddelerin üretiminde yararlı olacağını düşünüyor Gerçekte mikrodalgada patlayan metal değil metalin serbest elektronlan; zaten meydana gelen olay da patlamadan ziyade zıplama olarak tanımlanabilir. Barron elektronların yüzeyde toplandığını belirtiyor. Metal parçası, üzerinde taşıdığı aşırı elektrik yükünden kurtulmak için mikrodalga fırının duvarlarına çarparak zıplıyor. Bu işlem sırasında fırında kıvılcımçıkıyor. Ancak Barron metalin ince pudraya dönüştürülmesi durumunda bu kıvılcımın önlenebileceğini söylüyor; bunun nedeni pudraya dönüştürülmüş metalin katı bir kütleye kıyasla daha geniş bir yüzeye sahip olması. Böylece herbir pudra parçacığının üzerinde yer alan elektronların yükü daha geniş bir sahaya yayılarak fırın jçide elektrik akımının oluşumunu önleyeceler. Barron normal bir laboratuvar fırınında bakır piriti yapamayacağı için mikrodalga fırını tercih etti. Landry ve Barron malzemeleri kanştırıp kuvars bir tübün içine yerleştirdiler Daha sonra bu tüpü mikrodalga fırına koydular. Deneme sonunda araştırmacılar ışık oluşumunun yok olduğunu ayrıca bir dakikalık bir süre sonunda bir bakırpirit nodülünün meydana geldiğini belirlediler. Barron'a göre bu işlem endüstride uygulanırsa değişik bir yarıiletken üretme olasılığı doğacak. Ote yandan Barron mlıtx>dalganın özelliglnln salt ısıtmaktan ibaret olmadıgını aynı zamanda soğutmada da kullanılabileceğini belirtiyor Mikrodalga yalnızca elektrik ıleten maddeleri ısıttığı için iletme işlemi kesildiğinde soğutmaya başlıyor. Barron'un belirttiğine göre örneğin bir metal, metal olmayan bir maddeyle karıştırığında bir bileşim oluşuyor ve bu bileşim ısınmayı durduruyor. Soğutma oranı bileşimlerin özelliklerinin belirlenmesinde önemli bir rol oynadığı için mikrodalgalar sayesinde kimyagerler yeni maddeler üretebilecek. Barron'un belirttiği gibi belki de doğanın hiçbir zaman "aklına bile geçirmediği" maddeler.. (Disc Ekim 93) Çevirl: Anahld Hazaryan 9 9 dan oluşan bulutlar neden mantar şeklindedir? 5Kulağınıza bir deniz kabuğu dayadığınızda, uzak okyanuslardan geliyormuş izlenimi uyandıran bir ses duyarsınız. Bu ses nedir? 6Çekildiklerinde parmak eklemleri ne den "çıtlarlar"? 7Bir kamçı neden şaklar? 8Kedilerin gözlerı karanlıkta neden parlar? 9Aşagıya düşmekte olan bir kedi, havada kendini nasıl düzeltir? 10Zıplayan fasulyelerden bahsedildiğini duymuşsunuzdur. Peki bunlar neden zıplarlar? 11Bir dolar banknotunu mıknatısla kaldırabilirmisiniz? 12Yıldırım çarpan insanların elbiseleri neden fırlar gider? Çözumlw7sayfada Neptün'ün ötesinden yeni haber var Güneş Sistemi'nin uzak kenarında, Neptiin'ün yörüngesinin ilerisinde bazı küçük gezegensel dsimlerden oluşmuş bir halkanın varlığı üzerine... Londra'daki Kraliyet Astronomi Kurumu ekim ayında, sözü geçen bölgede iki cismin tespit edildiğini duyurdu, bu keşiften birkaç gün önce de Amerikalı astronomlar benzer bulgular elde etmişlerdi. En yeni bulgular 1993SB ve 1993SC isimlerini taşıyorlar, bu bulgular Londra'daki uueen Mary Üniversitesinden Profesör Iwan P.WIIIIams ve DrJVIan FNzsiımnon ile Kuzey Irlanda'daki Oueens Üniversitesi'nden Donal O'Ceallalgh'in ortak çalışmalarının ürünleri. Yapılan ilk hesaplamalar bunların Güneş'ten uzaklıklarının sırasıyla 33.1 ve 34.5 astronomik birim olduğunu ortaya çıkardılar. Profesör Williams, "Bu kesffler, GOIMŞ Sittemi'nin dışa yakın kıamında 100 km/s mertebeslndekl ctelrnlerden meydana gelmiş bir halkanın vartığıiM göstariyor" diyor. Aslında böyle bir halkanın varlığı beklenmiyor değildi çünkü 1951 'de Güneş Sistemi'ni oluşturan nebulanın kalıntılarının halka şeklinde birleşerek Neptün'ün yörüngesinin 500 astronomik birim ötesine yerleşmiş olabileceklerı öngörulmüştü. Astronomlar bu kuramın son keşiflerle ispatlandığınısöylüyorlar. 3554 Böyle uzak asteroidleri araştırmak, ışıgın azlığından dolayı ortaya çıkan problemler nedeniyle çok zor. Kanarya Adalan'nda, La Palma'daki Isaac Newton teleskobuyla yapılan araştırmada ProfVVilliams ve çalışma grubu gökyüzündeki çok küçük bir alanda tarama yapabilmişlerdi. VVilliams en az 10 tane daha cisim bulmayı umduklarını ancak bu sayıya ulaşabilmek için daha hassas bir detektörün gerekli olduğunu söylüyor Bilim adamları bu cisimlerin durgun kuyruklu yıldızlar olabileceklerinı ve Güneş Sistemi'nin daha içlerine sapmaları duru munda aktif hale geçebileceklerini söylüyorlar. Artık, bazı asteroidlerle kaya başlı kuyruklu yıldızlar arasında küçük bir fark olduğubiliniyor. Bütün bu yeni bulguların kuyruklu yıldızlar ve Güneş Sistemi'nin kökenlerı hakkındaki düşüncelerımiz üzerinde büyük etkilerinin olacağı kuşkusuz. (sfi)