Katalog

BEYİN ARAŞTIRMALARI DUYURULAR Aklın gizemi ve Beyin On Yılı Beyin On Yılı'nda, beyin araştırmaları hangi hedeflere yönelmiş durumda ve bu araştırmalardan ne bekleniyor? Nuran Hariri* Hematoloji Kongresi Turk Hematolojı Derneğı nın XXIII Ulusal Bılımsel Kongresi Idarı Kongre ıle bırlıkte 15 ekim 1993 de Istanbul Movenpıck Otelı salonlarında yapılacak Genış bır tıcarı sergıyı de kapsayan kongrede serbest teblığ ve posterlerın yanında aşağıdakı konuları kapsayan sempozyum, panel ve semınerler de yapılacak ve subkomıte aktıvıtelerıne genış yar ayrılacak Demır melabolız ması, Erıtrosıt membranı Enzımopatıler Hucre adezyon molekullerı Endotel, yaygın damar ıçı pıhtılaşması ve tuketım koagulopatısı (DIC) Akul losemılerın bıyolojı ve tedavısınde yenılıkler LMW heparınler Kemık ılığı transplantas yonu Ateroskleroz ve tromboenbohzm ve tıbbı anjıolojı Hemopoetık buyume hormohları, Inter feron. Fıbrınolızıs ve fıbrınolıtık tedasü Hemofılı ve koagulopatıler Fırsatçı enfeksıyoonlar ve mantar Erythropoetın ATIII prteın C ve S Thalassemıa ve anormal hemoglobınler konuları bakımından kongremız hematolglardan başka dahılıyecı, cerrah ımmunolg onkolog molekuler bıyolog bıyokımyacı ve farmakologlara da hıtap edecek dısıplınler arası bır nıtelık kazanmaktadır B ugunun Sınırbılım araştıncıları ıkı ayrı rol ustlenmış durumdalar Bırı beynın çalışması ıle ılgılı keşıflerde bulunmak dığerı ıse kazanılan bılgılerı tıp alanına aktarmak Beyin, normal ve anormal çalışmasının gızlerını çozmek teşebbuslerıne yıllara dırenmıştır Bugunun araştıncıları kuvvetlı mıkroskoplar, beyin goruntuleme yontemlerı, genetık muhendıslığı aracılığı ıle beyin fonksıyonları ve hastalıklarına daha lyı yaklaşalabılıyorlar örneğın bırçok norolojık hastalıkta beyin ıçı goruntulenebılmekte "ımagıng" daha once amelıyatı mumkun olmayan alanlarda, modern "laser" ıle beyin cerrahısı uygulanabılmektedır Insanlığı tehdıd eden norolojık ve davranışsal hastalıklara, Alzheımer hastalığı, multıpl skleroz, Huntıngton hastalığı, ınme, sara, zekâ gerılığı, şızofrenı gıbı bırçok hastalığa çare aranmasının en onemlı sebebı bugun bu gıbı hastaların ışgal ettığı yatak sayısının her tur kalp damar ve kanser dahıl hastalık grubundan çok olmasıdır Bu hastalıklar Amerıka'ya her yıl 100 mılyon dolara mal olmakta ve her yıl 50 mılyon Amerıkalı beyin hastalığına tutulmaktadır Sınırbılım onemı yalnız bılım çevrelerınde değıl hukumetler nezdınde de benımsenmış, 1 Ocak 1990'da Beyaz Saray ve Amerıkan Senatosu ışbırlığı ıle resmen Beyin Onyılı ("decade of the Braın") başlatılmıştır (1) Beyin araştırıcılarının ıki rol ustlendığını belırtmıştık Bır ıkı örnek verelım Sherrınton'un buyuk oğrencılerınden beyin cerrahı VVIIder Penfield yaşamı boyunca "deneysel sara nobetlerı"nı araştırmıştır Penfıeld'ın bulduğuna gore beyin amelıyat sırasında açığa çıkarılmış temporal lobu elektrıksel olarak uyarılırsa hasta bırkaç sanıye veya dakıka nobet geçırırken geçmış olay veya sahneleri eskıden bılınen bır melodıyı ruya gıbi, şıırsel ama yıne de bır gerçek duygusuyla yaşamıştır Bu da Penfıeld'ı "kayıt (record)" kelımesını kullanmaya goturmuş, hafızayı bır bılgısayarın mekanık kaydına benzer bır kayıt gıbı gormesıne sebep olmuştur "The Mystery of Mınd" adlı yapıtında yaşam boyu çalışmalarına donup baktığında hafıza ve ımgelem, duyu ve deneyımın beyınde "gomulduğu" sonucuna varmış ama ırade, hukum verme gıbı ozellıklerın fızyolojık olarak temsıl edılmedığını, bunların fızyolojıye ındırgenemeyen "transandan" fonksıyonlar olduğunu vurgulamıştır Norolog Oliver Sacks da ılk hastalarıyla ılgılı deneylerını şoyle anlatır, Okulu bıtırdığımde ılk hastalarım mıgrenlı kışılerdı Ilk duşuncem mıgrenın basıt patalo/ı ve fızyopatolo/ı gosteren, bır hapla tedavı edılecek bır hastalık olduğuydu Enınde sonunda gereken teşhısı koymak ve hapı vermektı Ama benı sarsan bırçok hastam oldu Özellıkle genç bır matematıkçı her hafta şoyle bır nobet tanımlamıştı Çarşamba sınırlı ve alıngan oluyor, perşembe daha kotuleşıyor, cuma çalışamaz oluyor, cumartesı korkunç bır mıgren geçırıyordu Ama oğleden sonra mıgren geçınce hafıt terleme bol ıdrarla kendını topluyor sakın ve yaratıcı havaya gırıyor pazar akşamı, pazartesı ve salı dahıce matematık çalışması yapıyor sonra nobet tekrarlıyordu Bu hastayı mıgrenınden kurtardım ama onu matematığınden de kurtarmış oldum Bu durumda yalnız teşhıs koyup ılacı vermek çozum olmuyor Butun beşerı sahne (human drama) gozonunde tutulmalı, hastanın bıreysel yarar ve zararı hesaplanmalıdır Yıne Oliver Sacks ın bır ansefalıt sonucu buyuk uyku hastalığına yakalanmış ve bır heykel gıbı donup kalmış hastaları ılgınç olgulardır Bu hastalar 1969 yazında LDOPA dıye bır ılâç uygulanmış onyıllar suren semptomlarından kurtulup narıkulade canlı bır bıçımde uyanmışlardır Sonbaharda bu kez yenı problemler ortaya çıkmıştır (ayrıntıya gırmıyoruz) örneğın 1920de hastalanan Rose R adlı hasta uyandığında nostaljı duygusu ıçınde bulunmuş ' Bılıyorum bız şımdı 1969'dayız ama ben 26'da hıssedıyorum, bılıyorum 64 yaşındayım ama kendımı 21'ınde goruyorum" demış ve eklemıştır' şımdıkı zamanın bu saçmalığına, gurultusune, televızyonuna tahammulum yok" belkı de aklın bu durumu yuzunden LDOPA'ya cevap vermez olmuş ve kırk yıl kaldığ ıkatatonık duruma donmuş ve kımyasal maddelerle onu bır daha gerı dondurmek mumkun olmamıştır Sacks'ın seksen hastası uzerınde ayrı ayrı durmak elbet bıraz ımkan dışı ama patolojı cehennemınden Ben'ı ("self") Parkınsonızm'de ve postansefalıtık durumlarda derın bır atalet ("inertıa") gorulur Etımolojık olarak "ınert" "art"ın (sanat) karşıtıdır Yanı "ınart" (sanatsız) demek olur Inertıa'nın bır tedavısı de sanatla yapılır, tek bır adım atmaktan acız hastalar muzık eşlığınde mucıze kabılın yururler, dansederler, normal olarak hareket edıp konuşurlar Eskı bır muzık oğretmenı olan bır hasta, hastalığıyla muzıksız demusıcked" hale gelmış ıken yenıden muzık verılınce ("remusıcked") LDOPA'dan önce birdenbıre duzelmıştır (Sen muzıksın/muzık varoldukça ' You are the musıc/ whıle the musıc hasts"TS Elıot) Bu gozlemlerden sonra Sacks şu sonucavarmıştır Hasta bakmaya başladığım zamanlar yalnız mekanık ve fızyolo/ık olarak duşunuyordom Fakat çok geçmeden bıreye ve onun ıhtıyaçlanna hıtab etmem gerektığını anladım, aksı halda ne olduğunu anlamam ımkansızdı Tıbbı sadece yarayı ve hastalığı tedavı eden nesne değıl çok daha lazla bır şey gıbı gormeye başladım Yara tedavı edılmelı yalnız butun bırey ve ıhtıyaçlan gozden uzak tutulmamalıdır Bu yalnız ahlakı açıdan değıl bana kalırsa bılımsel açıdan da boyledır ' (1) Beyin Onyılının uçunçu yılını doldurmak uzereyız, bızım Turk Beyin araştırmaları ve Sınır bılımlerı (TUBAS) Derneğı kuruluşu ve gelışmeye başlaması da bu dekad" da gerçekleştı Ilk bılımsel toplantımız I Demans Sempozymu nısan 1992 de Izmır de Uluslararası katkıyla gerçekleştı Ekım 1315 1993 de ıse I U Tıp Kurultayı çerçevesınde onemlı uluslararası katkıyla 1 Sınırbılımlerı Kongresı'nı gerçekleştırıyoruz " Ayrıca Internatıonal Braın Research Organısatıon (IBRO)nun 19 Eylul 1993'de Madrıd'de toplanacak Yonetım konseyı toplantısına Turk temsılcı olarak TUBS Yonetım Kurulu tarafından gorevlendırılen Prof Dr Nuran Harırı katılıyor Bu soyledıklerıme gore 200 yılında beyunın sırlarının çozuleceğıne ınanıyorum sanılabılır Evet ılerı teknolojıyle çok şey gerçekleşecek ve hıç kuşkum yok kı araştırıcılarımız yanşın on sıralarında olacaklar Ama yıllardır bu vadıde bulunanlar sız de benım gıbı7 Eccles ı bıraz haklı bulmuyor musunuz Maalesef bırçok araştırıcıda bılım kuvvetı ve nufuzuyla çok uzak olmayan bır gelecekte butun doğa fenomenlerının, ınsan ve bılıncı de dahıl her şeyın prensıp ıtıbarıyle açıklanacağı eğılı mı hakım Bu başarılırsa bılımsel materyalızm butun yaşamın sebebını belırleyen boy olçulemez doktrın durumunda olacak demektır" (2) Sozlerımızı John Steinbeck "Hıç c'e basıt değıl umıtsızce komplıke ama sonunda ışık var" ve eskı bır Latın atasozuyle bıtırehm IN MAGNIS VOLOISSE SAT (Buyuk şeylere teşebbus etmış olmak yeterlıdır) •1 Corsı P Ed The Enchanted Loom, Chapters ın the Hıstory of Neuroscıence New York Oxford Oxford Unıversıty Press 1991 Aynı Kıtapta Sullıvan L W An Exhtbıtıon for the Decade of the Braın 2 Eccles, J C The Human Mystery Sprınger Internatıonal 1979 Mezuniyet sonrası hematolo|i kursu 23 Hematolojı Kongresi çerçevesınde duzenlenen kurs 30 eylulde Movenpıck Otelınde yapılıyor Eğıtım kursuna katılabılmek ıçın Kongreye kayıt yapmak gerekıyor Kursa katılan konuşmacılar Prof Ayten Arcasoy Aytemız Gurgay Orhan Ulutın Emın Kansu, Yucel Tangun Tevfık Akoğlu Şengun Ulutın Gunduz Gedıkoğlu Doç Mahmut Bayık Başvuru Orhan Ulutın 1 264 17 27, Tevfık Akoğlu 13266240 "Fatih'ten Günümüze Astronomi" Astronomıyı çok genel olarak şoyle tanımlayabıllrız Yunanca gok cısmı anlamına gelen "astron ve kanun gelenek veya tayın etmek anlamına gelen nomos kelımelerınden tureyen astronomi Uzaydagokcısımlerınındağılımını ıdare eden kanunları ınceler Modern astronomi ınsanın merakıyla, doğa ve evren hakkında daha fazla öğrenmek ısteğıyle harekete geçmtş bır temel bılımdır Astronomık araştırma ınsanının evren hakkındakı goruşunu geosentrık (arzmerkezlı) antroposentrık (ınsanmerkezlı) kavramlardan, ınsanın ve arzın hıçbır onem taşımadığı çok buyuk bır evren kavramına değıştırmıştır Astronomi bıze, etrafımızı kuşatan doğanın gerçek olçeğını oğretmıştır Bız Turklerın bu temel bılım dalına ne gıbı katkılarımız olmuştur? Sadece gunumuzde değıl çok eskı zamanlardan ben ınsanların ılgısıni çeken konuları araştıran blr temel bılım dahıl olan astronomıye ve/veya bılım tarıhıne ılgı duyan herkese 7 Eklm 1993 gunu Istanbul Unıversıtesı Fen Faküttesl nın Konferans Salonu nda "Faöh'ten Günümüze Astronomi" konulu bır •«mpozyum duzenleneceğını duyurmak ısterız Konuyla ılgılenen herkes sempozyuma katılabılır Ayrıntılı bılgı ıçın Dr. Füsun Umboz Tekiunalı, Istanbul Unıversıtesı, Unıversıte Rasathanesı, 344452 Beyazıtlstanbul adresıne yazabılırsınız ProQraıtı 10 00 Açılış, 10 30 Prof Dr Nuzhet Gokdoğan 1933 Unıversıte Reformu ve Astronomıye Getırdıklerı 1100 Çay Arası, 11 30 Prof Dr Ekmeleddın IhsanogluOsmanlı Astronomi Lıteraturunun Gelışımıne Genel Bakış 12 00 Prof Dr Muammer DızerOsmanlılarda Rasathaneler 12 30 Prof Dr Sevım Tekelı Osmanlıların Astronomi Tarıhındekı En onemlı Yuzyılı 1300 Prof Dr Zekı Aslan Turkıye de Astronomının Bugunu KAYNAKLAR * Prof. Dr. E. 0. Tıp Fakürtesl Flzyolojl Anabillm Dalı Baskanı TOrk Beyin Araşbrmalan ve Sinirbilimleri Derneği Baskanı YAZIŞMA ADRESİ Prot. Dr. Nuran Gökhan I U ElektroNoroFızyolojı Araştırma ve Uygulama Merkezı 34390 Çapa/ISTANBUL Tel(Fax) 901533 94 68 Doç. Dr. Gönül Peker TUBAS E U Tıp Fakultesı Fızyolojı Anabılım Dalı 35100 Bornova/İZMİR Tel 905188 2868 Fax 905188 28 52 3406