Katalog

O K U R D A N BİZE HAFTANIN GÜNDE Mİ Biyoetik açısından "deney" hâyvanları Dr Ercan Turecı'nın Cumhuriyet Billm Teknik'in 335 sayısında yayımlanan, "Hayvan de9 neylerı ne olçude 'ınsanca başlıklı okur mektubu, Biyoetik alanının başlıca sorunlarından bırını konu edınmış Dergının daha oncekı bır sayısında DR Aslanoğlu nun bu başlıkla çıkan yazısına eleştırel bır yanıt nıtelığındekı mektubu okuduktan sonra, tartışmaya kendı açımdan kısa bır katkıda bulunmak ıstedım Bu amaçla, bır yazarın konu ıle ılgılı kısa ancak çok temelden sorgulayıcı bır yazısından aktarma yapmayı uygun buldum "Canlı bıllmlerı ve tıp araştırmalarında deney hayvanları olmadan yapamayacağımız soylenebılır" savını ele alan bu yazar, arkasından konuyla ılgılı olarak etık (ve bılım) açısından çok temel şu soruları sormaktadır (a) Hayvan, onumuzdekı sorun ıçın en uygun deney yolu mudur'? (b) Hayvanın deney sırasında herhangı bır zamanda uyanık olması gerekıyor mu? (c) Deneyın neden olduğu ağrı ya da sıkıntı azaltılabılır ya da ortadan kaldırılabılır mu (d) Kullanılan hayvanların sayısı azaltılabılır mu (e) Gerçekte de sorun çozmeye değer mı? (1) Genelde deneysel bılımde ve tıp gıbı uygulamalı alanlarda kullanılan deney hayvanlarının, yakalanma, taşınma, bakım vb gıbı yonlerden bırer "trajedı" yaşadıklarını belırten yayın ve haberler hıç de az değıldır Bır suredır, dunyanın önde gelen tıp dergılerıne metınlerı gonderılen ve deney hayvanlarının kullanıldığı araştırmaların değerlendınlmesı ıçin bır etık on koşul aranmaktadır Araştırmanın yurutulduğu kurumdakı ılgılı etık kuruldan rapor alınması Burada, yukarıdakı ve benzerı temel soruların yanıtları aranmaktadır Bu koşul yerıne getırılmemışse, o araştırma metnı (bıhmsel değerı ne duzeyde olursa olsun) dergının yayın sorumlularınca ışleme konmamaktadır Sayın Turecı, çok yerınde olarak etık alanında en temel noktalardan bırı olan amaçaraç ılişkısıne dıkkat çekıyor, ancak bellı yer darlığından goruşunu yeterınce açamamış olsa da, bu konudakı temel duşuncesını açıklıkla dıle getırmıştır "Hayvan deneylerı amaç değıl araçtır Araç amacı belırlemedığı surece, gereklılık ve zorunluluk surdukçe, ınsanı daha tyıye ve guzele goturme uğraşı surdukçe bu deneyler surdurulecektır" Etık ve mantık açısından bu savda ıkı temel yanılgının olduğunu soyleyebılirız llk olarak hayvanların deney amacıyla kullanılışına etik ve "hayvan hakları" açısından duyarlılık gosterenlerın de deneylerı araç olarak gorduklerıne kuşku yoktur Burada onemlı olan, hayvanların ınsan yaşamı ıçın ne gerekçelerle, ne olçude, nasıl, ne gıbı bır sorumlulukla araç olarak kullanıldığıdır ikıncısı, aracın amacı (hıç) belırlemedığı savını çok tehlıkelı bulduğumu belırtmelıyım O zaman, bırey ya da topluluk olarak doğru bulduğumuz bir amaç içın kullanamayacağımız araç kalır mı? (1)W Lanepetter "The place and ımportance of the experımental anımal ın research", Yelkenlere rüzgâr basıyor Yaşadığımız günlerin iki olgu.su. Türkiye'de bilimin gelişeteğıne, kısa ve ortu dönemler K, ııule hugım buluıutuğu verden yü'z güldüren ılerı noktaltıra varacağına ilişkın unnıtkır vanıtıvor Bu olgulardan bıri, Türkive biliminin veniden bır örgutlenme ve kurumlaşma sürecine vasaca ve ıngulanuua gırmis olıncısuhr. Bıtma polıtık lunatı, ptırtı baskanlığı ve Başhakan t ardımeüığı gdrevlerınde. yapısal ve polıtık dömisümleri ger<,ekle$tırme\erek bilime kendısınden ıınıulan desfeğı verme\en ve vcıkın arkudıışlarını bile düs kınklığıııa uğrtılan Erdal ınönü, gıdenıuık. son dukıkcıdcı sürprız vaplı ve Meelis'te küflenmeve duran lasarılart. hükümet vasalcırı olarak iikarttırdı. Belki de, anavasal hukukiliğı tartışıkm kamın gıkünde k aramame mekanizmasının tek olumlu ve ses çtkarlılmavaı ak ürünü bu oldu. TÜBİTAK yasası değistirtldı ve vönetım kurulu verıııe bır Bilim Kurulu gelırıldi. Bılım Kurul Ba$kanlığına Tosun Terzioğlu. Akademık uvelıklerine, ÖDTÜden fızık Prof. Aü Alpar, Haeettepe'den fızık Prof. Dinçer Ülkü, Gazi Eczaalık Dekanı Prof. ISingur Noyanalpar, Boğaziçi Rektör Yardımcısı endüstri mühendisi Prof. Gündü'z Ulusoy, üniversite dışmdan Güner Omay, Ahmet Ali Arzan (bankaeı), Hasan Sııbaşı (Koç Holding), Cemil Arıkan (Barmek Holdıng) gelirildiler. Bu kurul şimdi 4 üye daha seçecek. Arkasından Türkiye Bilimler Akadenüsi (TÜBAj kuruldu ve kurucu 10 üye atandı. Aralurında Çiğdem Kağıtçıbaşı, Celal Şengör ve Erdoğan Şuhubi gibı Türk bılim hayalma kendisinı kabul eltırmi) seçkın ısımler var. (Dergimiz erken baskıva gıreecğinden diğer isunlere henüz ulaşamadık) Bu 10 üye yeni üyeler seçerek TÜBA 'nın kuruluşunu gerçekleştirecek. Türkiye Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Kurumu TESAK da yasalasmak üzere. Görüldüğü gıbi Türkiye bılımi iiçlü vapnal sacavağmt oluşturdu ve kavuşaeağı maddi olanaklarla da şımdı yelkenlerını $ı$ırme.sı hekleniyor! **• tkinci olgu, üniversitelerde akademık kariyerlerımn alt basamaklarında bulunan. dışanda doktorasını vapmif, bilim ve araştırma nedir ne değildir öğrenmiş, dünya biliminin nelerin üzerinde yükseldiğini bilen genç araşttrmactöğretim üyelerinin saydarınm giderek artmasıdır. Genç bilim adamları alttan baskıya başlamışlardır. Bilime, araştırmaya iinem verilmesini, olanaklann arttmlmasını ıstıyor ve araştırma projeleri gelıştıriyorlar. Dünya ve Türkiye koşulları üniversitelerımıze evrensellik koşullarını dayatmaktadır. Bilim kurdu, Türkiye'de de kurumlarımızda kendisine yollar açarak ılerlıyor. Türkiye bilimi bir dönüşüm süreei içinde bulunuyor. *** Geleeek eumartesi yeniden birlikte olalım. Sağlıklı bir hafta dileklerimizle... Proceedings of the Royal Soctoty o\ Medicine, 65: 343344, 1972 Dr. Yaman Örs Anfcara Tıp Fak. Tıbbl Etik ABD Cumhuriyet BİLİMTEKNİK » N o 340.25Eylul 1993 «Basan ve Yayan Yenı Gun Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A Ş «Genel Yayın Yonetmenı özgenAcar # G e n e l Yayın Koordınatoru HMunet Çettnkaya •Genel Yayın Danışmanı Ortıan Erlnç • Yazı Işlerı Muduru Celal Başlangıç •Yayın Yonetmenı Ortıan Bursalı •GrafıkYonetmenı Tüles Hasdemlr •Reklam: Reha Işıtman 3403