Katalog

B İ L İ M KÜLTÜR Sebze ve meyvede yeni özellikler Domates, patates, çilek, pamuk gen mühendisliği sayesinde yeni özellikler kazanıyor. Vehbi Belgil oğa karşısında ınsanla öbur canlıla|rın (bitkı ve hayvanlar) tutumu tam "bir zıtlık ıçınde öburlerı kendılerinı doğaya uyduruyor, ınsan ıse doğayı kendıne uyduruyor Canlı, doğaya uymazsa yok oluyor, ınsan uyarsa yaşayamıyor Her bıtkı yetıştığı yere gore kendını doğanın olumsuzluklarına karşı koruyor Hayvanlar da öyle fnsan kendını doğanın guçlerlne bırakınca yaşayamıyor Kışın soğuğuna, yazın aşırı sıcağına karşı kendını koruyacak onlemlerı almayan, alamayan ınsan yaşamını yıtırıyor Bu genellemeden sonra hemen ekleyelım Bız bu yazıda doğa ıle ınsan arasındakı zıtlıkların hepsıne değıl, sadece yıyecekler alanındakı zıtlığa değıneceğız Insan doğanın sunduğu her bıtkıyı, her sebze ve meyveyı kendı yetıştırmış Patlıcan, kabak, taze fasulye, domates, patates, kavun, karpuz, çilek, klraz doğada mevcut degıl Hıç olmazsa yediğımiz şekıllerı ıle Bunların doğadakı turlerını hayvanlar yiyebilıyor Dın kıtapları, bunların hepsının, Tanrı tarafından ınsanın "nefsı nefıs"ı ıçın yaratıldığını söyler Sız onlara bakmayın Insan, bu yedığımız meyve ve sebzelerı yuzbiıilerce yıl ıçınde kendı çabaları ıle bugunku hale getırdi Doğanın vefdlklerınden yapılmış yemeklerı dincilere yedirın bakalım, yerler mı? Oalından koparılıp hemen yenen domates ile bir haftalık yoldan gelmış ve ham koparılmış domates arasında tad farkı var Çunku, bu urun henuz olgunlaşmamışken toplanıp gönderılıyor gıdeceğı yere, başka bir deyışle hamken olgun domates yola dayanmıyor Bu yuzden ılk gen muhendıslığinde domatesin sertlıği, yola dayanabılırlığı uzerinde duruldu Ama, bu yeterli değıldı, tad daha da onemli idi Şimdı tad aşamasına gelındı Kaya gıbi sert ve ta&ız bir domates ancak yetıştırıcının ve satıcının ışıne yarayabılırdı Urun taze ıken yemeklere salça yapılır Domatesı, başlıca PG adlı bir enzım bozar Bu madde, domatesin hucrelerını sımsıkı bırbırıne bağlayan yapıştırıcıyı çozer Urun de, harcı gitmış tuğla duvar gibı kedı ustune çoker Bu yuzden, PG enzımının etkı yapması önlenmelı veya yavaşlatılmalıdır Domateste,10 000 gen var Her hucrede bulunan bu genler domatesin komuta da patateste çurumeyi önleyeceklerini, bunun laboratuvarda şımdıden gerçekleştiğinisöyluyor Çilek, halkımızın çok sevdlği bir meyve Fakat, yetıştırılmesı çok dıkkat ıstıyor En ufak bir soğukta kavruluyor Buna çareyı bir kutup balığında arıyorlar Guney Kutbu penguenlerı hayvanları da oyle Buralarda ısı eksı 5060'a duştuğu halde bu hayvanlar donmuyor Nedenını, hayvanların vucudunda donmayı önleyen bir maddenın varlığına bağlıyorlar Işte bunu yapan gen bulunup da çıleğe aktarılınca bu guzel urunumuz sert soğuklara karşı kendını koruyabılecek Boyle hazırlanmış çıleklerın 1996 baharında pıyasaya çıkacağı da eklenıyor Pamuk da ulkemızın, ozellıkle Adana bölgemızın, önemlı bir urunu Pamuk, bırçok yeni urunun bulunmasına rağmen (plastık, naylon, kâğıt), onemınden bir şey yıtırmedı Şımdi mavı renkte ve hıç çekmeyen pamuk uretlmı yolunda adımlar atılıyor Bu yeni pamuk kendı korumasını kendı yapacağı ıçın bocek olduruculere de fazla gereksınme gostermeyecek Amerıka'nın Mıssısıpı Delta bolgesınde, çıftçı, tarlasına her mevsım 12 kez bocek öldurucu serpıyor Buna yabanı otların imhası da ekleniyor lyl, guzel de, bu ölduruculer ydlnız bocek öldurmekle kalmıyor, toprak altı suları yoluyla çevreye zarar cverıyor ve pamugun bir kısmının zıyan olmasına da yol açıyor Ama, gen muhendıslerı, bir deneme çalışmasında, mevsımde bir kez ot ve bocek öldurucu kullanıldığını duyuruyor Nasıl oluyor bu iş? Pamuğa, kendını zararlılara karşı koruma genlerının aktarılması ıle SOFRASAGLIGI Çlleğe anflMz Peynir alırken neye dikkat edelim? Ayşe Baysal eynir, kahvaltı soframızın temel taşıdır Yıne, meze tabağı peynırsız hazırlanmaz Peynir, borek pıde, pogaça gibi fırın urunlerı, bazı tatlılar, omlet ve makarna yemeklerının de bıleşımlnde yer alır Ulkemızde kışı başına gunluk ortalama 2324 gram cıvarında peynir tuketılır Avrupa ulkelerınde bu mıktar 4550 gram cıvarındadır Peynir, sutun peynir mayası ıle katılaştırılmasıyla elde edılır Ulkemızde uretılen sütun yaklaşık beşte bırı peynıre ışlenmek tedir Modern sut sanayı tesıslerınde toplanan sut, fızıksel temizleme ve pastörıze (zararlı mikropların öldürulmesi) sureçlerınden geçırıldıkten sonra peynıre ışlenır llkel mandıralarda ve evlerde sut ya kısa sure kaynatılıp ılıklaştırıldıktan sonra ya da doğrudan çığ olarak peynıre ışlenmektedır Sut ve urunlerı ınsanlar ıçın çok değerlı bir besın olduğu kadar mıkroplar ıçın de çok iyl çoğalma ortamıdır Hayvanda bulunan mıkroplar süte geçebıldığı gıbı, sağım ve taşıma sırasında da zararlı mikroplar sute geçebılır Bu sutler hıçbır ısıtma ışlemınden geçırılmeden peynıre ışlendıgınde, zararlı mikropların taşıyıcısı durumundadır Bu peynırler tuzlu salamura ıçınde belırli sure (en az 3 ay) bekletıldığınde zararlı mikropların etkınlığı bir oiçude azalabılır Salamura ıçınde bekleyen peynırın tadı tuzlu ve ekşımsıdir Bu peynırler "eskı peynir" olarak bılınır Bunun yanında tuzlu salamurada fazla bekletılmeden taze peynırler de satışa sunulmakta ve tuketılmektedır Hıçbır ısıtma surecınden geçırılmeden yapılan bu peynirlerde hastalık etkenı çeşitlı zararlı mikroplar bulunabılır Bunlardan "Brusello" mıkrobu lyıleştırılmesi guç hastalığa neden olabılir Bir yoremızde bu konuyu anlatırken, dınleyıcilerden bırı bu hastalığa o yorede "peynir hastalığı" dendığını soylemıştı Bu da çığ sutten ılkel koşullarda yapılan taze peynırlerın ne kadar tehlikelı olabıleceğının bir örneğidır Taze peynir, satın alınmak istenırse pastörıze edılmış sutten yapılanı tercıh edilmelidir Kaşar turu peynirler ısıtma işlemı görduklerınden bu tur sorun soz konusu dlmaz Bu peynirlerde daha çok kuflenme sorunları olabilır Kuflerın bir bolumu zararsızdır Bu tur kufler kullanılarak ozel kuflu peynırler yapılmaktadır Bunun yanında ozel bir ışlejn gormemış, uygun koşullarda paketlenıp saklanmayan peynirlerde gelışıguzel kuflenme olabilır Bılınen kuf kullanılmadıgı ıçın gelışıguzel kuflenen peynırlere de dıkkat edilmelidir Bazı kufler zehırlı oğeler uretebılırler Bu zehırlerın az mıktarlarda alımının kısa surede etkısı olmamakla bırlıkte, uzun donemde sağlık bozucu olabilır Peynirın yuzeyındekı kuflu kısım derınce ayrılarak kalan temız kısım yenebılır P Pamuk Asılama, dakhrma... Kırlarda hayvanların bile yemedıgı sebze ve meyvaları insanoğlu, bınlerce yıl ıçınde kafa yorgunluğu, elemeğı, göz nuru ıle en nefıs yıyecekler halıne getırmış Ama ış burada bıtmemış Asıl gelişme bundan sonra görülecek Çunku, ışın ıçine "gen mühendisliği" girdi Buna "bloengıneerıng" denıyor Genler uzerınde oynayarak bıtkılere yeni özellikler kazandırmak Esklden de öyle yapılmamış mı? Erik dalına aşı yoluyla aktarılan şeftalı dalı erık değıl, şeftali verlyor Tabıı aşının turlusu var Meyva ve sebzelerımızın nesinden yakınıyoruz? Bızden çok ış beklemelerınden Böceğe karşı bakım ıstıyorlar, gubre istıyorlar, soğuktan, aşırı sıcaktan, yağmurdan, doludan korunma ıstiyorlar Tadları tam istediğımız gıbı olmuyor Ve daha, buna benzer bir sure istekler Butun bu ıstenenlerı gen mühendisliği saglayabılecek durumda örnekler verelım Sebze mı, meyva mı sayılması gerektığıni henuz bılemedığımız bu bıtkıden ıstedıklerimızın başında olgunluk, dolgunluk, tad gelıyor, tabıı, bu arada dayanıklılık Gerlyedönüş merkezlerıdır Işte bunlar içınde PG enzımıne komuta eden gen durdurulursa urun bozulmaz Gen muhendıslerl domates örneğınden yola çıkarak kavun, karpuz, şeftalı, çilek ve dut gıbı meyvelerın de uzerinde çalışıyorlar 56 yıla kadar butun bu meyveler sadece daha tatlı olmakla kalmayacak, daha uzun sure dayanacak ve uzun yolculuklara meydan okuyacak Patatesın uçte bırının çuruduğunu bılıyoruz Bu nasıl önlenebılır? Gen mühendisliği fırmalarından bırının bir yetkılısı, cıvcıv embrıyolarından ve boceklerın korunma genlerınden aktardıkları bırımlerle Domates Patates 20 lı, 30 lu yıllarda hemen butun ılaçlarımız bitkı kokenlı ıdı Bunu, bu yıllara aıt Turk Kodeksılerınde görursunuz Papatya, gelincik, kantoron, ıhlamur, hatmı, oğulotu gıbı Sonra bunların yerini petrolden çıkarılan ilaçlar aldı Bugun de bu dönemı yaşıyoruz Ama, şımdı yenıden bıtkılere donme devrı gelıyor Bunların ılaç uretme olanakları uzerinde gen mühendisliği yoluyla durulacak Duruluyor Soya fasuiyesı, patates, mısır glbi urunler yalnız kendi zararlılarını kendıleri öldurmekle kalmayacak, polımerler, ilaçlar ve sınaı ham maddeler de uretecek Butun bunlar bıze hep bılım kurgu romanı vakaları gıbı gelıyor Ama, doğru Lale bugunku guzellığı ve çeşıtlılığıne 300400 yıl ıçındekı buluşlar sayesinde ulaştı Ancak hemen ekleyelım Insanoğlu bıtkısel ılaç donemıne hiçbir zaman tam anlamı ıle dönmeyecek Çunku bu ilaçlar 6 mılyara yaklaşan dunya nufusunun gereksınmesını tek başına karşılayamayacak Bir kalp hastası ıçın kaç kılo oğulotu gerekır^ 33673