Katalog

DENİZ BİYOLOJİSİ ın sonu dir (Şekil 7) Bu fosillerin rabdozom adı verilen kolonileri, içinde zooid'in (canlı fert) yaşadığı kadeh ya da ufak kese şekilli birçok tekadan (yuva) oluşmuştur (Şekil 1,2). Koloniler dallı ya da düzgün şekilli olabilir. Bu sınıfın ilkel tıplerinin (Dendroldea) çok dallı (Şekil 5), daha gelişmiş tiplerin (Graptololdea) ise basit şekilli veya az dallı kolonileri (Şekil 4) vardır. Koloninin en önemli karakteri tekaların üstünde sıralandığı sikula denilen sapın ince bir uzantı (nema) ile son bulmasıdır. Bu Graptolitlerin en önemli özelliğidir. Bu fosillerin tayinlerinde kolonilerin (Randozom) şekli ve tekaların sıralanışı önemli rol oynar. Hemikordatların bu fosilleşmiş sınıfının jeoloji tarihi çok eskilere (günümüzden 540 milyon yıl öncesine) dayanır Kambriyen ortalarında (540 mily./yıl) dünya okyanuslarında görülmeye başlayan bu organiz Şekil 4: Graptoloide takımmaaH çeşltli cinsler ve oluşturduklan kolonl (Rabdozom)ler (Bulman, 79635 Şekil 7: Diplograptus pristis kolonisinin (Rabdozom) yüzüş şekli. malar, en fazla OrdovisiyenSilüriyen dönemlerinde (510408 milyon yıl) gelişim göstermiş ve çok geniş bir coğrafık alan içinde, tropikal, yarı tropikal ve boreal kuşakta yayılarak faunaları (hayvansal organizma topluluğu) birbirinden farklı Atlantik ve Pasifik provenslerini oluşturmuşlardır.Genellikle şeyl tipi kayaların üzerinde bulunduğumuz graptolit kolonileri taş üstüne çizilmiş yazıya benzer şekil lere benzediğinden, bunlara Yunanca'da yazılıtaş anlamına gelen Graptolit adı verilmiştir (Graphos: Yazı, Lithos: Taş). Jeoloji literatüründe 200 milyon yıl süreyle hayatta kaldığı bilinen bu organizmalar, Erken Karbonifer dönemi başlarında tümüyle yok olmuşlardır. Bu nedenle "karakteristik fosil" özelliği olan bu sınıfın cins ve türlerınin büyük bir çoğunluğu "zon fosili" niteliğindedir Bu özellik, farklı coğrafik yörelerdeki graptolit içeren kayaların bırbirlerıyle karşılaştırılmasında (kolerasyon) etkin rol oynar Bir örnek verecek olursak, Pasifik provensinin Alt Ordovisiyen (476 milyon yıl) yaşlı endemik cinslerinden olan Oncograptus, Cardioograptus ve Isograptus gibi glaptolitler Batı Amerika ve Avustralya'dakı kayaların bıyostratigrafilerınde paleontologlar tarafından zon fosili olarak kullanılmış ve faydalı sonuçlar sağlamıştır (Clarkson, 1993). Ingiltere, Norveç, Orta Avrupa, K. Amerika, K Afrika ve Avustralya'da, ülkemızde de özellikle Karadeniz Ereğlisi (Gülüç ırmağı civarında) ve BatıOrta Toroslar'da OrdovisiyenSilüriyen yaşlı kayalar bol sayıda Graptolithina fosilleri içerirler Bunlara ait ornekler Genel Jeoloji Anabilim Oalı koleksiyonlarında korunmaktadır Bu kısa yazımızda sizlere, amatör deniz bıyoloğu Noel Dilly'nin okyanusun derinliklerinden gelen yenı buluşunu Cephalodis M® >Şekil 5: Dendroidea takımınaaitçeşitli cinsler ve oluşturdukları koloniler (Rabdozom) (Bultnan, 1963). Şekil6:Pterot>ranch'aait Cephalodiscus cinsinln genel şekli (Bulman, 1963). cus graptolHoides sp i ve bunun aıt olduğu fosil grubunun morfolojik özelliklerini ve jeoloji tarihi içindeki önemini fazla detaya girmeden tanıtmaya çalıştık. Zooloji ve paleontoloji bilim dünyasında önemli olan bu keşif, yaşayan bir dınozorun bulunuşu kadar heyecan verili olmalı. Evet, doğa o kadar sırlar ile dolu ki, onun çözülmezliğıni ancak bilimin güçlü kolları kırabilir. Bu yazının hazırlanmasında en yeni bilgileri süratle sağlayan Prof.Dr A M.C Şengör'e içten teşekkürlerimi sunarım. * Yard. Doç. Dr. I.T.Ü. Maden Fakültesl Jeolo|l Müh.Bölümü Genel Jeoloji ABD. DeğinitonKaynaklar: Bulman, O M.B., 1963, The volutıon and classification of Graptoloidea: Geol.Soc.London, Quart. Jour, V.119,401418 Clarkson, E.N.K., 1993, Invertebrate Palaeontology and Evolution Chapman and Hall, London 425 s. Dilly, N.P., 1993, Cephalodiscus graptolıtoides sp. Nov.a probable extant graptolite, Jour. Zool., London, 229, 6978 Rigby, S., 1993, Graptolites come to life., Nature.Vol 362,209210 Svitil, K., 1993, It's alive and It's a Graptolite, Discover. 3349