Katalog

NEW ENGLAND'DAN NOTLAR Bir bebeği güldürmek için biraz maskaralık yapmak yeter. Gülmenin beyindeki rahatlatıcı madde salgılanımı ile ilişkisi biliniyor ama güldürmenin beyinde bir yeri var mı? Yankı Yazgan nnesının tekerleklı alışverış sepetıne yerleşmış bebek bırbuçuk yaşında varyok Goz goze geldık Bebeklerle göz goze gelen pek çok buyuğun yaptığını yaptım Ağzıma, burnuma garıp şekıller verıp, anlamsız sesler çıkarttım Ta kı bebek kıkırdayıp gulene kadar Ben amacına ulaşmanın verdığıne benzeyen bir rahatlığa kapıldım Bebek ıse benden bıkıp başka bir ılgınçlık peşıneduştu Bebeklerın ılk gulumseyişi kaçıncı aydadır? Araştırmacılar gulumsemeyı birkaç ture ayırıyorlar Başlıca ayrım "sosyal" ve "sosyal olmayan" şeklınde Sosyal olmayandan kasıt ıletışım değerı olmayan, adeta gaz çıkarmak ya da ağla mak gıbı boşalma değerı taşıyan bir gulumseme Sosyal olmayan gulumsemenın "ıletışım değersızlığı 'nın tartışmalı olduğunu laf arasına sıkıştırayım Bebeğın neredeyse doğumundan once annesıyle ıletı şım ıçıne gırdığıne ınanıyoruz Dolayısıyla, ılk gulumseme hangı yaşta olursa olsun bebekle gulumsenen arasında bir ılışkıye yol açtığı varsayımı daha yakın gozukuyor Gulumseme nın boşalma değerını a zımsamıyorum Belkı de bir şekılde kasılan (ve gulumseme fıgurunu yuzumuze yerleştıren) yuz kaslarımızın bu hareketı bellemesınde boşalmanın katkısı buyuk Artık klasık bılgı halıne donuşmuş bazı araştırma sonuçları yuz kasları ıle beyindeki endorfın salgılayıcı bolgeler arasındakı ılışkıyı kanıtladığından berı gulme alışkanlığından soz edıyor Beyindeki endorfin adlı maddenın bir tur morfın et kısı yarattığı ve endorfın salgılatıcı sureç ve davranışları pekıştırdığı bılınıyor Yanı bir kas grubunun kasılması beyindeki endorfın salgılatıyorsa kasılma ıle endorfın hoşluğu bağıntısının ne olçude farkında olduğu ayrı mesele Farkındalık ne kadar zaman alırsa alsın ' hoşluk ve ' keyıf bebeğın dunyasına egemen oluverıyor Supermarkettekı bebek gıbı herfırsatta kıkırdıyor' vetlı olduğunda, ılerı yaşlara kadar dayanıyor1 Gulumsemenın fızyolojısınden yaptığım bu spekulasyonlar tek tek bıreyler ı çın ne kadar geçerlı, bılmek zor Dığer yanda değışık bolge ya da ulkelerde yaşayan ınsanların ' gulme profıllen"ne ba kıldığında yenı varsayımlara yonelmek ışten bıle değıl1 "Ağır ol, molla desınler" kulturuyle yoğurulmuş bir ulkenın ardından sureklı "cheese" dercesıne gulumsemenın A Kıkırdayan ve asılan yüzler A olduğunda, bırısı duştuğunde ya da saçmaladığında sınırlendığınızde, sınır olduğunuzda, karşınızdakınden urktuğunuzde gulumsuyorsanız "sululuğun luzumu yok un tersı gıbı bir şey (ama sululuk değıl) oluyorsunuz Burada ahbap olduğum bırkaç kışıye sordum "Okulda fılan mı oğretıyorlar boyle bol bol gulumsemeyı7 ' Bırısı evet dedı, dığer ıkısı anlamadılar ya da anlamazdan gelıp, gulumsedıler' "Bana sınır oldular," dıye duşun1 dum' acayıp hareketler yapmaya suratımı buruşturmaya anlamsız sozcukler ve sesler çıkarmaya zorlamalı Bebek gulduğunde rahatlama ıse "devre" ye (bir başka bebeğe kadar) son verıyor Davranış bılımlerıne son yıllarda egemen olan evrımcı (Darwıncı anlamda) yaklaşımlara gore bugun anlamsız gıbı gözuken pek çok davranışın kokenı çok çok eskı gunlerde O gunlerdekı hayatımızın açılıp kapanan 'devre lerını duşunenler duygular ya da hayaller değıl o anda çevrede olup bıtenler yonetırmışi Yavru ıle annesı arasında koku ıle başlayan tanışıklık daha ılerı hayvan turlerınde (örn maymun) gorsel ışlevlere yerını bırakmış Burada ınsana yonelık bir çıkarsama yapanlar, gulumsemenın dostluk' ışaretı sayılmasını bu erken bebekanne ılışkısıyle açıklıyorlar Bebeğın ve annenın organızmalarında doygunluğa benzeyen duyumlar gulmeyı olumlu bir eylem olarak repertuarımıza yerleştıredursun zaman ıçınde analıbabalı bir toplum gelıştığınde babalara bu davranışı benimsemek kalıyor Bir bebek gorduğunde maskaralık yapmak ve kendını onun guluşuyle odullendırmek ıse bu bıyolojık kokenlerı ancak spekulasyonla açıklanabılır eylemın sokakta, çarşıdapazarda ve ev gezmesındekı son bıçımı Butun bu bıyolojık açıklamalar bir yanâ, guldurmeye çalışmanın ağız burun oynatmak dışındakı yollarına ne demelı'? Mızah dıye bir guldurme tarzı nasıl ve nereden çıkmış' Maymunluk gunlerımızden epey uzakta olduğumuzu varsayar sak, hayata aynı gulucuklerle başlayan ı ınsanların kımısının yerlere yattığı esprılere ' sululuk deyıp geçmemızın sadece devre'lerle açıklanamayacağı aşıkar Zalim Şevfci ye ya da Daraloğlan a ozgu devre ler yok beynımızde Supermarkettekı Amerıkalı bebektekı devre de Kasımpaşa dakı mustakbel EşşekHerıf okuru ya da çızerındekı' devre de aynı Gulende de guldurende de evrensel olarak benzer beyın devrelerı olması supermarket korıdorlarındakı soytarılaşmaları kolaylaştırıyor Ustelık yazılıçızılı mızah yaparak guldurenlere gore fazladan bir avanta|dan yararlanmak mum kun Karşıdakının gulduğu gozle gorulebılıyor Guldurme çabasının gulmeyle sonuçlanması belkı de hâla maymundakı onemınde Televızyon dızılerındekı kaynağı belırsız kahkahalar ya da gulme efektlerı bu yuzden mı acaba7 OKURLABA NOTLAR 1) Şunu hemen belırtmelım Amerıkan esprılerı nın kımımızın gulme anlayışına httap etmemesı mı 7ah degerlerını deqıştırmıyor Ama gulme ve şakaya ılışkın çerçevelorın larklılığı bazen esprılerın sulu mı/ah kalegorısıne sokulup reddedıldıgı bazen de Lorel Hardı veya Uç Ahbap Çavuş kuşağmdan bu yana olduğu gıbı benımsenıp yerlerde yuvarlanıl dığı durumlar yatıyor Amerıkalılar a ve mızahlarına haksızlık yapmak ıslemem doğrusu Çerçeve farklı lıklarına dıkkal çekmeye çalışıyorum 2) loplumsal bir ışaretleşme dılı olarak gulumsemenın bınbır anlamı var Her gulumsemenın sırıt mak dıye algılandığı ve pek çok karşılanmadığı bir yapının aynadakı hayalını kastedıyorum bol bol gu lumsemek le Turkçe dekı gülsryüzlülük sozcuğu nun ılade ettıgı yuz ve ruh halı halıylo bu kuluplaş madan başka bir yerde Sululuğun lüzumu yok mu? Hayata kıkırdayarak başlayan bebeklerın suratı ne zaman asılıyor"? Aslında bebekler gulduklerı kadar ağlıyorlar Surat asmakla ağlamayı bırbırınden çok farklı ruh hallerı olarak goruyorum Kımı bebekler erışkınlıklerınde de ' gulumsemehoşluk' bağıntısını surdurebıldıklerınden mı'' Belkı, bebeklıkte oluşan bu bağıntı (ya da "tutkunluk") yeterınce kuv mentü gıbı benımsetıldığı bir ulkeye gelınce ne oluyor?1 dıye duşunuyor ınsan Kıkırdayan bebek her ıklımde makbulse nasıl oluyor da pur cıddıyet ve sululuk gıbı ıkı uç hıç bıraraya gelmıyor bebek buyuduğunde? Çocukkenkı mızah kullıyatımızda Amerıkan esprısı dıye bir kategorı vardı Değışık turde bir guldurme anlayışına gore uretılmış bu joke'ları buyukler tarafından aptalca ve sulu bulunduğundan mıdır ne çocuklar arasında anlatılan benzerlerı ve başkaları uretılen şeyler olarak hatırlıyorum Hanı, adamın kafasına radyo duşmuş adama bir şey olmamış çunku radyoda hafıf muzık çalıyormuş' gıbısınden'*1 "Sululuğun luzumu yok" olan birdurumun tersının her nedenle gulumsemek olduğunu kabullenmek zor Sevındığınızde heyecanlandığınızda, acıklı bir şey Amerıkan esprısının bence bir başka yanı daha var Kendı kendıne gulmekten zıyade anlatılan kışıyı guldurebılmek ıçın bir çırpınış ' Karşıdakıne ' gulumseme hoşluk bağıntısını yaşatmak gıbı bir yuce amaç aramıyorum Ama super markettekı bebeği guldurmek ıçın maskaralık yaparkenkı halıml duşunuyorum Buyuk bir ınatla ta kı bebeğın suratı sevımlı bir gulumsemeyle kaplanana kadar onu guldurmeye uğraştıran ne 7 Ilk akla gelen bebeğın gulumseyerek karşılık vermesıyle (bende) harekete geçen bir mekanızma Yok, daha oncesı olmalı bu mekanızma nın Bebeği gorur gormez o kuçuk yaratıkla bir ılışkı kurmaya yonelten bir 'devre" açılmalı Açılan devre den akıp gıden norotransmıter elektrık akımı her neyse, bebeğın gulumsemesı hedefıne ulaşılana dek benı 33477