Katalog

İ N S A N VE DAVRANIŞI İlke merkezli bireyin özellikleri nedir? Kişinin kendi merkezini bulabilmesine yardımcı olacak en etkili yöntem, geçen hafta sözünü ettiğimiz dört temel boyutun kendi yaşamında nasıl etkinlik gösterdiğine bakmasıdır. Doğan Ciiceloğlu, Los Angela oğru ılkelerı yaşamımizın temelı yaparsak yaşamı destekleyen dort boyutu en guçlu duruma getırırız Daha oncekı bır yazımızda Gelışmış ınsana paradıgmasını tanıtırken hakkanıyet, ıç butunluk tutarlılık, durustluk, ınsan onuruna saygı hızmet ustun kalıte, gelışım, potansıyel, sabır yardım etme destek olma ve yureklendırme gıbı ılkelerın bu paradıgmanın temellerını oluşturdugunu belırtmıstık Gelısmıs ınsan bu ılkelerı yaşamının merkpzıne koyduğu ıçın bu kışıye "ılke merkezli bırey adını verırız Ilke merkezli Gelışmış ınsan emnıyet rehberlık guç ve bılgelık boyutlarını bu ılkelerın etkısıyle guçlendınr Emnıyctımız durum ve koşullara gore /aman ıcınde değısmeypn ılkelere dayandıgımızı bılmpkten gelır llkeler hıçbır seye tepkıde bulunmaz bızden bosanmaz ya da bızden kaçmazlar Bıze kotuluk yapmak ya da bıze koşeyı dondurmek ı^ın plan yapmazlar Onların geçerlıgı cevreyc modaya ya da başkasının bogonısıne bağlı değıldır Bır gun var ıkıncı gun yok dıyemezsın deprem ya da yangından etkılenmezler llkeler derın temel klasık gerçeklerdır Her zaman her yere uygulanabılen ozellıklerı vardır Kesındırler her zaman tutarlıdırlar yalın ve guzeldırler guçludurler ve yaşamın her yonunu kapsarlar Bazı durunılarda kışıler bu temel gerçeklerı gozaıdı ederek yasarlar ve bır sure sankı herşey onların lehınde çalışır gıbı gorulur Ne var kı tarıh temel ılkelerın enınde sonunda mutlaka kazandığını defalarca gostermıştır Sadece toplum ya şamında değıl kışı kendi yaşamında da bu temel ılkelerın kazandığını gozleyebılır Algılama, duşunme ve anlama yeteneklerımız sınırlıdır Bu temel kısıtlamanın yanı sıra şu andakı çevremızde bızım dıkkatımızı başka yonlere çeken moda bırçok duşunce akımı, .emel ılkelere dıkkat edıp onları kavramamızı daha da zorlaştırır Bu moda duşunceler eğer sağlam temellere dayanmıyorlarsa zamana dayanamayacak bır sure sonra kendılerınden oncekı dıger moda felsefeler gıbı sılınıp gıdeceklerdır Sınırlı bır kavrayısımız olmasına rağmen kendını bılme yeteneğımızı kullanarak sınırlarımızı kırabılır ve geçerlığı olan ılkelerı arayıp temel değerlerımızı ve paradımlerımızı onlar ustune kurabılırız Gerçekler değışmez, bızım gerçeklerı kavrayışırnız ve anlayışımız değışır Temel ılkelerı merkez alan kışının bıl D gelığı ve rehberlığı onun harıtasının, paradıgmasının doğru olmasından kaynaklanır Doğru harıta gerçeğı yansıtır ve gıtmek istediğımız yere ulaşmada bıze yardımcı olur Önumuzdekı dağ, dere ve okyanusları bılerek ona. gore hazırlık yapar ve onlemler alırız Ilke merkezli kışının gucu nereden gelır? ilke merkezli kışı kendını bılır, gerçeklerı bılır, gırışımcıdır çevresındekı kışılerın duşunce ve tutumlarının olumsuz etkısı altında kalmaz Bu ozellıklerı onun guç kaynağıdır Kışının gucu, seçtığı ılkelerın gucuyle sınırlıdır Kendi bılgı ve kavrayışı çerçevesınde yaşamını yonelten merkezlerı ılkelerı kısı seçerken bu ılkelerın sonuçlarını da seçmış olur Bır sopayı bır ucundan tutup kaldıran. dığer ucunu da kaldırmış olur Seçılen ılkelerın sonuçları mutlaka kendını gosterecektır, bu sonuçlardan kurtuluş yoktur Eğer ılkelerle uyum içınde yaşanırsa olurrtlu, ılkelere uymayan bır yaşam surdurulurse olumsuz sonuçlar mutlaka gelecektır, bundan kurtuluş yoktur Bu kişıye ozgu bir durum değıldır, dunyadakı herkes ıçın geçerlıdır Temel ılkelerı ne kadar bılır ve tanırsak o derece onları seçme ve onlarla ahenk ıçınde ya rırız Bu değerlendırme ve anlamlandırma doğru ılkelere dayalı paradıgmanın ortaya çıkardığı değerlendırme ve anlamlandırmadan oldukça farklıdır Aşağıda, bır tek olayın farklı paradıgmalar ıçınde nasıl goruleceklerını ele alıyoruz Okurken her paradıgmayı benımseyıp, o ınsanların bu olayı nasıl gorduklerını anlamaya, hıssetmeye calışın Olay Çok sevdığınız, uzun sure gormedığınız bır askerlık arkadaşınız şehre gelmış, yemekten sonra dığer samımı arkadaşlarla bırlıkte onceden gıttığınız bır kahvehanede o akşam buluşmaya karar verıyorsunuz Mesaı bıttıkten sonra eve gelıyorsunuz ve eşınız bugun çok yorulduğu ıçın kızınızı matematık dersıne çalıştıran oğretmene bu akşam sızın goturmenızı ıstıyor Eş merkezli paradıgmayı kullanan bırey ısenız eşınıze yardım etmek çocuğu matematık oğretmenıne goturerek onu sukutu hayale uğratmamak bırıncı duşuncenız olacaktır Ya arkadaşınıza kahveye gelemeyeceğınızı, eşınıze yardım etmenız gerektığını soyleyecek ya da arkadaşların ısrarı ıle kahveye gıdecek, ama ıçten ıçe onlara kızacak ve eşınıze karşı suçluluk duyacak ve ondan çekıneceksınız Eşınıze durumu ızah etmeye kalkacak nıçın gıtmek zorunda olduğunuzu ona anlatacaksınız şama olanağımız vardır Doğru ılkelerı yasamırı merkezı alarak zaman ve mekan ıçınde değışmeyen bır paradıgma gelıştırırsek yaşamımızın her yonu beslenır ve anlam kazanır Bızım tutumlarımızın ve davranıslarımızın kaynağının paradıgmalarımız olduğunu, kullanmış olduğumuz paradıgmanın goze takılı bır gozluk gıbı yaşamımızdakı her şeyın gorunuşunu etkıledığını belırtmıstık Paradıgmamız belırlı kalıpları merkez edınıyorsa yaşam olaylarını o kalıplar ıçınde değerlend'rır ve anlamlandı Aıle merkezli paradıgmasını kullanan bıreysemz durum ve yorumlamanızı aynı eş merkezli paradıgmadakı gıbı yapacak, fakat ışın ıçıne kızınızın matematık dersıne çalıştırılması gırdığı ıçın arkadaşlarınıza karşı daha da dıretecek gucu kendınızde bulacaksınız Eğer o akşam kahveye gıtmeye mecbur edılırsenız onlara karşı ıçınızde duyduğunuz kızgınlık daha kuvvetlı olacaktır Para merkezli paradıgmasını kullanan bıreyseruz arkadaşlarınızla o akşam bu luşmasının para yonünden size kazandıracağı ve kaybettıreceğını duşunerek karar verırsınız Eğer kahvede buluşacağınız kışılerle arkadaşlığınızı pekıştırmek sıze para yonünden avantajlar sağlama potansıyelı getırıyorsa arkadaşlarınızla buluşur, getırmıyorsa buluşmazsınız Iş merkezli paradıgmasını kullanan bırey ısenız arkadaşlarınızla o akşam buluşmasının ış yonünden sıze kazandıracağı ve kaybettıreceğını duşunerek karar verırsınız Eğer kahvede buluşacağınız kışılerle arkadaşlığınızı pekıştırmek sıze ış yonünden avantajlar sağlama potansıyelı getırıyorsa arkadaşlarınızla buluşur, getırmıyorsa bulusmazsınız Mal, mulk, şohret ve ıtıbar merkezli paradıgmasını kullanan bırey ısenız bu buluşmadan kazanacağınız mal, mulk, şohret ve ıtıbar temel duşuncenız olacaktır Zevk merkezli paradıgmasını kullanan bırey isenız karınızın yorgunluğu, kızınızın matematık dersındekı başarısından çok, sızın arkadaşlarla buluşmaktan alacağınız zevkı duşunur ve ona gore kararınızı verırsınız Arkadaş merkezli paradıgmasını kullanan bırey ısenız karınızın yorgunluğu, kızınızın matematık dersındekı başarısından çok, arkadaşlarınızın sızın hakkınızdakı ne duşuneceğı onemlı olur ve kararınızı ona gore verırsınız Duşman merkezli paradıgmasını kullanan bırey ısenız duşmanınızı en çok nasıl kızdıracağınızı duşunerek karar verırsınız Karınızın soyledığını yaparak ona yardım etmek eğer duşmanınızı rahatsız edecek bır davranışsa o yonde, yok eğer arkadaşlarınızla buluşmak duşmanınızı kızdıracak bır davranışsa obur yonde karar verırsınız Eğer eşınıze ıçten ıçe duşmanlığınız var ıse onu umut kırıklığına uğratmanın sıze vereceğı zevkı duşunerek memnunıyetle arkadaşlarınızla buluşursunuz Dın merkezli paradıgmasını kullanan bırey ısenız arkadaş toplantısına "dın yonünden sıze yakın kımseler gıdıyor mu," "askerlık arkadaşınız ve kahveye gelecek kışıler dındar mı ve sızın dındar olduğunuzu bılıyorlar mı' "karınızın dedığını yapma ya da arkadaşlarınızla buluşma sızı dındar kışllerce nasıl algılanacak," gıbı soruların cevapları davranışınızı bıçımlendırecektır Kendi merkezli • bencıl paradıgmasını kullanan bırey ısenız hangı davranış sıze yarar sağlayacak, kışı olarak en kazançlı hangısı olacak dıye duşunur, ona gore karar verırsınız Bu paradıgma ıçınde sureklı kendi kışısel çıkarınızı bırıncı plana alır ve butun seçeneklerı ona gore değerlendırırsınız Göruyorsunuz aynı olayı değerlendırışınız sızın merkez aldığınız paradıgma ya gore değışmektedır Yaşamdakı her kuçuk ya da buyuk olay yukarıda verdığımız ornektekı gıbı değerlendırılır ve bır karar verılır Bu gıbı olaylarda nasıl kararlar verdığınıze bakarak kendi merkezınızın ne olduğunuzu anlayabılırsınız 3224