Katalog

BİLİM KÜLTÜR BİLİM Y A Y I I Taribin en büyük casusluk olayı Atom bombasımn kuramsal ve pratik üretilme öyküsü ve bilim adamlarının açmazı... i Vehbı Belgıl tom bombası casusluğundan soz etmek ıstıyorum Ikıncı Dunya Savaşı 1 Eylul 1939 da başladıgı zaman atomla ılgılı butun sırlar hemen hemen çozülmuştu Atomun bunyesı ıle ılgılı en buyuk adım 1895 de Fransız Henrı Becquerel ın radyoaktıvıteyı (ışın çıkarmayı) bulması ıle başlamış tı Bılgın bu buluşu ıçın 1903 Nobel Fızık Ûdulu nu aldı Becquerel odulunu yıne Fransız Pıerre Curıe ve Polonyalı eşı Marıe Cı rı ıle paylaş mıştı Bu son ıkı bılgın radyoaktıvıte uzerınde yaptıkları çalışmalarld odule hak kazanmışlar dl Evet kendılığınden ısın çıkaran maddeler vardı radyum bunlardan bırı ıdı Bır gram rad yum bır saatte 140 kalorılık ener|i yayıyordu Muthış bır enerjı ıdı bu Fakat ıkı buluş da bı lımsel ılgı dışında fazla bır ılgı toplamadı Bununla bırlıkte bılgınler ışın peşını bırak madı atomu ucun ucun ıncelemeye başladılar Bu ıncelemeler sonunda maddelerı bırbırın den ayıran şeyın çekır dektekı proton ve not ronların sayısı olduğu öğrenıldı Nıtekım Ingı lız Rutherford azot atomunu radyum ışını ıle bonbardıman ederek ok sijene çevırmeyı başar mıştı Bunu IngılızCock croft ıle Irlandalı Walton un lıtyum atomu nu helyum atomuna çe vırmelerı ızledı (1951 Nobel odulunu paylaştı lar) Boylece 1938 yılına gelındı Atom bombası nın yapımı tarıhınde bu yılın çok buyuk onemı vardır Çunku o yıl Al man Otto Hahn tarafın dan atomun laboratuvd rında parçalandıgı tarıhtır Bılndığı gıbı ato rnun çekırdegınde ıridd denın turune gore mus pet elektrık yuklu proton ıle aynı mıktar yuksuz notron bulunur Uran yumda sayı 92 dır hzık te bır kural vardır Yuk lerı aynı cısımler bırbırlerını ıter ters yukluler çeker Çekırdektekı bu yukte aynı protonların ıtışmebi gerokır Amdoyleulmuyor Hepsı kuzu kuzu bır arada bulunuyorlar Neden? Çunku bunlaıın hepsının toplam ıtme gucunden daha buyuk bır guç hepsını sımsıkı bır arada tutuyor Bırçok kuçuk çocuğun bır pehlıvan tarafından çemberleme bır arada tutulması gıbı Bu çekır dek gucu maddeye ogemen bır guçtur Ama protonlar sayısında değışıklık oldu her proton başını alıp gıtıtıe cgılımı gosterıyor dıyelırn O zaman da bunların hepsını bır arada lutdn guç muthib bır patlama ıle ortaya çıkıyor Proton dengesı çekırdeğı notron yağmuruna tutulmak la bozuluyor Işte Alman Otto Hahn laboratuvarında ılk kez bunu başarmıştı (1944 Nobel Kımya Ödu lu) Aynı şeyı kendısınden 8 yıl once Italyan En rıco Fermı de başarmıştı Fdkat sonuç kesınlık le anlaşılamamıştı Şımdı Hahn canavarı ınınden çıkarmıştı Insanlık ıçın korkunç bır şey dı bu A Hahn bırden dehşete kapıldı Buluşunu açıkladığı dergıde ışın bu yanını kapalı geçtı Yayılan haber Ama Hahn ın açıklamalarını bılım dunyası değerlendırmekte gecıkmedı Demokrıt ın 2500 yıl once parçalanmaz adını verdığı (atomos) ve Fızık bılımının değışmez ılkelerınden bırı saydı ğı atom parçalanmıştı Hem de ne parçalanış (fıssıon) Hahn buluşunu 1939 ocağında açıkladı Fakat aynı ışın (fıssıon) olduğunu soylememıştı Ama haber Danımarkalı bılgın Bohr (18851962) tarafından Amerıka ya uçurulmuştu bıle Bır ay sonra da Hahn ın yakın çalışma arkada şı bayan Meıtner (18781966) ışın ıç yuzunu açıklamıştı Boylece atom bombasımn yapılması ıçın gereklı butun bılgıler tamamlanmıştı Nı tekım kısa bır sure sonra Amerıkalıların Manhattan Proıesı çerçevesınde ılk atom Ilk atom bombasını Hıroşıma uzerıne atan ekıpten bırısı Aman Allahım ne yaptım ben demış mış Bu da ık! yuzlulukdeğıl n\O Çunk ılk atom bombası Hıroşıma uzerınde değıl ABD nın Yenı Meksıka eyaletının guneyındekı Alamogordo duzluğunde deneme için patlatıl mıştı Bombanın nasıl bır tahrlbat yapacağını o da bılıyordu Butun bunların durumunu Fran sız Baudelaıre Kötuluk Çıçeklerı adlı şıır kıtabının onsozunde şoyle açıklamıştı Aptallık hata gunah açgozluluk / Zıhınlerımızı sarmıştır vucudumuzu çalıştırmaktadır/ Ve bız acıklı vıcdan azaplarımızı beslerız / Dı lencılerın bıtlerını beslemesı gıbı / Gunahları mız yakalarımızı bırakmaz pışmanlıklarımız alçakçadır / Itıraflarımızı karşımızdakılere odetırız / Sonra tekrar aynı çamurlu yolda yurur gıderız / Adî gozyaşları ıle butun lekelerımızı temızledığımızı sanarak Romatizma ve Çareleri c f r Romatizma ve Çareleri \ l t Ol I II N \ Bomba üzerine düşünceler Ikıncı Dunya Savaşı başladığı sırada atom bombası ıletlgılı butun bılgıler hazırdı kuram sal olarak Sıra bu bılgılerı toparlayıp teknolopye çevırmeye kalmıştı Amerıka ışte bunu yaptı Truman Eınsteın ın uyarısı ıle harekete geçmıştı Almanya bombayı yapmak ıçın var gucu ıle çalışıyordu Nor veç tekı ağır su tesıslerıne el koymuş uranyum ıthalat ve Ihracatını denetım altına almıştı Ingılızler de bomba ıçın ılk hazırlıkları yapmaya başla mışlardı Bu uğurda genç Al man atom bılgını Klaus Emıle Fuchs u aralarına almışlardı /'7^\ ^Sk Rus yanlısı bu bılgın 4 Jt, atomla ılgılı butun çalışmaları gunu gunune Rus casuslarına bıldırmıştır Planları resımlerı ıle bırlıkte öyle kı Başkan Truman Alagomordo dakı ılk bomba denemesını Podsdam Konferansı sırasında Stalın e açtığı zamar ustad fazla bır şaşkınlık gostermemıştır Sonradan Amerıkan Manhat tan Proıesı ne katılan Fuchs ıhanetını orada da surdur muştur Atom Bombası yapılmalı ve atılmalı mı ıdı 7 Bu konuda duşunceler genellıkle olurrı suzdur ve Amerıka nın aleyhı nedır Bu suçlamada buyuk çapta ıdeolo|inın ve polıtıkanın etkısı vardır Bombanın kıtle ımha sılahı olması da şuç şeklınde gosterılmıştır Hıroşıma da 75 bın kışı olmuş Nagazakı de bıraz daha fazla Toplama 150bınkışı Oysa savaşınbaşlarında 1949yazındd Ingıltere uzerıne her gun 450500 Alman bomba uçağı gıdıyordu Bunlar badem şekerı atmıyordu kentlerın uzerıne Savaşın sonlarında Amerıkan uçan kalelerı de Almanya ya ateş kan olum yağdırıyorlardı Bunların attığı bombalar en az Hıroşıma dakı kadar can kaybına yol açıyordu Her bornbardımanda en az 5060 kışı oluyordu 9 Mart 1945 te Tokyo ya yapılan hava saldırısında 100 000 kışı olmuştu Bır noktaya daha ışaret gerekır Hıroşı ma dakı unlu anıtın uzerınde No more Hıroşıma (Başka Hıroşıma olmasın) yazılı ımış Bence buna No more Pearl Harbors too (Pearl Harbors lar da olmasın) cumlesını eklemek gerekır Olaylara Soğuk Savaş donemı sloganları ıle değıl bılım adamı yansızlığı ıle bakmalıyız Dr. Necdet Tuna, letijim yayınları Cep Unıversitesı dızısı, 157 sayfa Fızık tedavı uzmanı Dr Necdet Tuna hareket sıstemındekı ağrılara ve hareketı kısıtlayan 50 den fazla rahatsızlığın ve hastalığın ortak adı olan romatizma konusunu aynntılı bır şekılde ve populer bır dılle ele alıyor Fızık tedavı uzmanı olan ve konusuna gıren hastalıkların ozellıkle bel ağrılarının ulkemızde tanıtılmasında ve populerleştırılmesınde katkıları bulunan Necdet Tuna halk arasında romatizma dıye bılınen hastalıkların sınıflandırmasını yapıyor ve romatızmal hastalıktlarda hepımızın kulağına çalınan vesık kullanılan tıp ağrı artroz artrıt bağ dokusu enfeksıyon EKG gıbı 30 dan fazla tıp deyımını açık bır dılle tanıtıyor Kıtapta kısaca romatızmal hastalıkların tedavı yontemlerı açıklandıktan sonra en sık gorulen yangılı romatızmal hastalıkların aynntılı tanıtımı yapılıyor Bu bolumde r o matoıd artrıt ve turlerı akut eklem romatızması tanımlamaları oluş şekıllerı bulguları ıle tanıtılıyor ve hastalra ogutler verılıyor Necdet Tuna dığer bolumlerde yangısız romatızmal hastalıkları artrozları tanıtıyor Kıtapta bol resım bekıl bulunuyor Kıtabın son bölumlerınde okur bel ağrılarıyla baş edebılme yollarını metabolızma bozukluğu sonucu ortaya çıkan gut osteoporoz gıbı hastalıkları tanıyor oğrenıyor Kıtabın son bölumlerınde kas tendon bağ dokusu den derıaltı yag dokusu eklem kapsulu gıbı yerlerde ortaya çıkan yumuşak doku romatızmaları anlatılmakta ayak ağrıları bolumunde ayaklardakı bıçım bozukluklan gundeme getırılmekte ve ayaklanrdan yakınmaları onlemek ırın okura oğutlerde bulunulmakta Necdet Tuna nın ayaklar uzerınde onemlı durduğu goruluyor Son bolum romatızmalı hastalara genel oğutlere ayrılmış Bu bolumde hareket, beslenme gıyınme cınsel yaşam gebelık kalp ve romatızmal hastalıklar ıskelettekı bıçım bozukluklan ve kalıtım konuları ıle okura genel bır tablo çızılıyor Necdet Tuna buyuk çoğunluğumuzun hayatımızın ozellıkle ılerı yaşlarında karşılaşiığı romatızmal sorunları herkesın anlayabıleceğı açıklıkta bır dılle yazmış Kıtap sadece bu hastalıklardan muzdarıp kışılerı ılgılendırmıyor Bu hastalıklarda belkı de hıç tanışmamak ıçın de onceden okunması gereklı 319 11 bombası başdrı ıle pdtldtıldı Hahn bundan çok uzuntu duydu hatta bır ara ıntıharı bıle duşundu Hahn Ikıncı Dunya Savaşı nda devletlerın son çare olarak atom bombasını yaparaklarını çok lyı bılıyordu nıtekım Hıtler bu yolda çalışıyordu Bunu bılen Eınsteın Amerıkan Başkanı Rousevelt ın dıkka tını çekmıştı (2 Ağustos 1939) Manhattan proıesı de boylece başlamıştı Eınsteın bombalar patlatıldıktan Ikıncı Dun ya Savaşı sona erdıkten sonrakı bır konuşma sında Işın boyle olacagınt bılse ıdım o mektubu ımzalamazdım demış Bılgının bu sozunu nasıl değerlendırebılırız? Bu soz ıkı yuzluluğun bır ıfadesıdır Çunku Eınsteın atom bombası nın np muthış bır şey olduğunu mektubunda şoyle açıklamıştı Gemı ıle taşınacak boyle bır bombanın patlaması ıle sadece gemı ve lıman havaya uçmakla kalmaz lımanın arkasındakı yerleşım yerlerı de yerle bır olur Aynı ıkı yuzluluğu Alfred Nobel de yapmıştı dınamıtı bulduğu ıçın Hatta Nobel odullerını de vıcdan azabını susturmak ıçın koymuştu Ya Ot to Hahn ın ıntıharı duşunmesıne ne demelı