Katalog

BEYİN ARAŞTIRMALARI TIP ARAŞTIRMALARI Beyne dokunmaksızın ve doku butunlüğünu bozmaksızın bakmanın yontemlen bılgısayarlı tomografı ıle başlayarak mukemmelleştı Beyın "dıhmlerı"nı daha ıncelttıkçe, goruntunun anlatabıldığı şeyler çoğaldıkça beyındavranış araştırmacıları da ' yenıden mı doğuyoruz dedıler Bınlerce yıldır sorulan sorulara yuzlerce yıldır kullanılan yontemle bakmak daha da kolaylaşmıştı Yıne beyındekı bır aksaklık bır yıkım ıle davranışlardakı değışme arasındakı ılışkı ya da eşleşme ıncelenıyordu Bır temel farkla, kışının olmesı gerekmıyordu1 Davranışlardakı 'kategorıze" "edılemeyen" değışıklıklerın beyınle ılışkısını doğrudan gozlemenın yollarını arayanlar önce tomografiyi şimdl de manyetlk rezonans ı kullanıyorlar Şu kategorıze deyımını bıraz açıklayayım Artı ya da eksı, sıyah ya da beyaz kadar bırbırınden ayrılamayan farklılıkları kastedıyorum Konuşmak ya da konuşamamak değıl de, konuşmanın tonundakı ınışçıkışlar veya ıstenmeyen bır sozun kızgınlık anında sarfedılebılmesıgı<** *~~ ""• *^*» ' bı gundelık dalgalanmala rı nasıl kategorıze edebılırsınız kı? bolgelerın dığer kışılerdekı aynı bölgelerden genış blr yer kapladığı gosterıldığınden bu yana, hayat suresınce yaşanan çeşıtlı olayların beyın uzerındekı etkılerı de goz onune alınıyor Beyındeki yapıların boyutları ıle davranış arasında ılışkı kurmanın bır sonrakı adımı, hastalıkların belırtılerı ıle boyut arasında bır orantı olup olmadığını gozlemek Dıyelım kı, beynın sol tarafındakı, lentıkuler çekırdek dıye bılınen bolge kuçuldukçe kışının tıklerı şıddetlenıyor Genellıkle yapılan bu bolgenin söz konusu belırtılerie ılışkısıne yonelık fıkırler yurutmek Fakat gerek otopsılerde olsun, gerekse MR ıle yapılan anatomık goruntulemelerde olsun beyınde gorduğumuz değışıklık oldukça eskı bır döneme aıt ya da donemler boyunca oluşmuş ızlerı yansıtıyor Tık ya da dığer belırtı ıse o anda yaşananı Göz sağlığında teknolojik devrim Çağdaş teknikler en çok göz hastalıkları tedavilerinde ve çok da hızlı bir şekilde devreye girdi... ağdaş goz sağaltımının tum olanakları kullanılsaydı, sanayı ulkelerındekı her 5 korden 1'ı gorebılırdı Azgelışmış ulkelerdekı ozurlulerın de % 70'ı kor olmak zorunda kalmazdı Bunları, 25 yılı aşan bır sure Munıh Unıversıtesı Goz Klınığı'nın yonetıcılıgını yapan Otto Erlch Lund soyluyor Gerçekten de, goz sağlığı bılımı (Oftalmolojı), çağdaş teknolojı tarafından neredeyse devrıme uğratıldı Mıkrocerrahı yontemlen, amelıyatla sağaltım olanaklarını başdondurucu bıçımde ılerlettı Bugun, 10 katarakt hastasından bırı, orneğın yapay mercekle, hatta ıkı odaklı bır mercekle yakını ve uzağı gorme olanağına kavuşabılıyor ve boylece takmak zorunda olduğu gozlukten de kurtuluyor Bu yontemde, 2 mm ağırlığındakı yapay mercek, saydamlığını yıtıren goz merceğının uzaklığına gore, gozbebeğının arkasına yerleştırılıyor Lund'a gore, gozbebeğı "Beynin Plrî Reis'i" bılmesı ıçın ıse bır tur kategorızasyon kaçınılmaz Psıkıyatrı ve davranış bılımlerınde depresyonun ağırlığı ya da bunaltının şıddetı sayısallaştırılarak bır tur 'kategorızasyon" sağlanabılıyor Bilgisayarlı tomografı ya da manyetık rezonans ıle depresyonlu ya da bunaltılı bır kışının beynıne baktığınızda ıse kategorıze edebıleceğınız bır ' anormallık" bulmak zorlaşıyor Inmelı ya da kanserh bır kışının beynınde gozlenebılen "ka *" tegorık' tıpte bır bozulma gormek pek mumkun değıl O zaman Broca'nın çağdaşı bazı noropatalog ve noroanatomıstlerın yontemlerıne bır kez daha goz atmak şart Beyne, dokunmaksızın bakmanın yöntemleri bilgisayarlı tomografı ile D a a nn a raŞ S başlayarak mükemmelleşti Can Yucel ın kıtaplarından bırısı "Beynın Pırı Reıs'ı Gazı Yaşargıl"eadanmıştır Beyın cerrahısı benım ışım değıl, ama sadece harıtacı değıl, aynı zamanda denızlerde (yanı harıtalarının nesnesınde) dolaşan bır kaptana benzetılmelerı ne muthış bır beyın urunu1 Zıra, beyın harıtasının geleneksel noroanat Şimdi insan omıılesınırlanabıl davranışlarında ırlığınden kategorıze edilemeyen cıddı bıçımde yönler de kuşkuday ım ' Fıgözlemlenebiliyor. lancabol'MW<ii»wııiiHaMKianM ge, K u a Beynın parçalarının boyutlarını ınceleyen çalışmaların onemlı bır bolumunu hacım çalışmaları oluşturuyor Yale ın Çocuk Psıkıyatrısı bolumunde yakınlarda tamamlanan bır çalışmayı ornek vereceğım Tıklerı olan hastalar ıle bılınen bır hastalığı olmayan kontrol grubundakılerın beyınlerının manyetık rezonans (MR) ıle elde edılen goruntulerı karşılaştırılıyor Özellıkle de tıklerde rolu olabıleceğı duşunulen beyın bolgelerının (kaudat ve lentıkuler) hacımlerı hesaplanıyor Hesaplama yontemı de her "dılınV'dekı hacmın ust uste konup, toplam hacmın elde edilmesı gıbı ılke olarak basıt ve bılgısayar yardımıyla yapılan bır hesapkıtap Elde edılen uç boyutlu yapılar arasındakı farkların ıncelenmesı ılk adım Beynın gelışme surecınde geçırdığı sarsıntı"lar normalden sapmaların başlıca nedenı Ama beyındekı yapıların boyutları kullanım olçusunde de değışıklığe uğrayabılıyor Çok kullanılan bır beden parçasının beyınde temsıl edıldığı dat'ın 3 mm onunden geçıp, 6 mm ustunden başlar' turunden bır bılgının beyınde olup bıtenlerı tek başına açıklaması guç Şu anda beyınde gorduklerımızın hayat ıçındekı evrımını ve olupbıtenlerın çerçevesını anlamamıza yardımcı olan bu turden anatomık harıtalar, resmettıklerı denızlerdekı medcezırlerı, fırtınaları, dağlara kışın yağan ve baharda sele donuşen karları, sabah serınlığını ve dolunayı ne kadar yansıtabılırler? Bız yaşarken beylnde neler olduğunu coğratyanın (yanı noroanatomının) nelere sahne olduğunu anlamak ıçın hayatın butun ayrıntılarının resmedılebılırlığını beklemek boşuna Ama, yaşadıklarımızın beyın coğrafyası sınırları ıçındekı ve o andakı sonuçlarını gormenın zamanı geldı Işte artık, beyın goruntulemesınde 'fonksıyonel" dıye bılınen "naklen yayın" MR Pırî Reıs harıtalarının edılgın okuyucularını Pırî Reıs ın gemılerıne bındırıp beynın koşebucağında, her dakıka ne olupbıtıyorsa ızleyebılmelerını sağlıyor Beynın canlı harıtalarını çızenlerden bır ekıbın başındakı Turk fızıkçı Kâmil Uğurbll'ın anlattıkları ıle devam edeceğız nakları getırıyor Mınık 'kesıcı ve emıcı raçlarla kanamalar sonucunda değışır uğrayan camsı cısım uzaklaştırılıp, yerı slıkon yağı koyulabılmekte Gorme yeteı ğını sekteye uğratan zarsı maddeler de i tabaka yuzeyınden, organızmaya bır zaı vermeden alınabılıyor Bu ışlemde, goz,\ cudun yavaş yavaş emdığı bır gazla dolc ruluyor Munıh unıversıte klınığınde her 400 hasta boylece sağlığına kavuşturulm, ta Laser ışınları yardımıyla ağtabakad yırtıklar kapatılıyor glokom lyıleştırılıyor urlar alınabılıyor Bu gelışmelerın nere duracağını kestırmek guç Gelıştınlmış ser hemen hıç ız bırakmayan bır sağaltım lanağı sunuyor Laser ışınları 'laser tarayıcı' olarak, ağ bakaya ve damar yuzeyı hastalıklarının tı hısınde de kullanılıyor Gozyuvarının arl sından, bu bolumun ışığa aşırı duyarlıl nedenıyle fotoğraf alınamıyordu Şımdı, ser ışınları, ağtabakayı '< br satır' tarayıp, gördük rinl' bılgısayar ekranına < tarabıhyor Bu, bırçok h < talığın teşhıs ve tedavisı çın genış olanaklar sı makta özellıkle damar) zeyı hastalıklarının teşhıs de karşılaşılan guçlükleı yıce azalmış durumda Butun bu gelışmele bırçoğu Turkıye'de de çe lı hastahanelerımızde goz klınıklerınde uygula yor Başarılı katarakt am yatları yapılıyor ve laser ı lışmış ulkelerdekı kadar masa bıle onlara yakın duzeyde goz tedavısır kullanılıyor Mlkrocerrahi müdahalelct goz aennlıklenndekı rahatsızlıklar Ama, bu adımların, di{ azgelışmış ulkelerle saa da da yeni sağaltım olanakları getırdı. Artık gozluk takma zoulkelerı arasındakı uçuruı runluluğu ortadan kalkıyor. daha da derınleştırmesı, yulan sevıncı bıraz golgelıyor Azgelışr ne yapay akışkan veya kopuklu bır madde ulkelerde her yıl yuzbınlerce ınsan, basıt şırınga etme tasarısı bır utopya değıl Bu cerrahı ışlemle gıderılebılecek katarakt dokulama teknığı yoluyla, organızmanın zunden gozlerını kaybedıyor Aynı şekıl sağlıklı halı yenıden oluşturulabılecek tedavisı kolay başka goz hastalıklarıyla 'Ekme' ya da 'dokulama', 2000 olayda 2 baş edılemıyor başarısızlık oranının da gosterdığı gıbı, guUzmanlar bu hızlı gelışmenın, bazı te venlı bır yontem Almanya'da her yıl 300 kelerı de beraberınde getırdığı kanısın bın kataraktlı hasta amelıyat edılıyor BunHer gun bırbırı ardına gelıştırılen yenı yı ları n % 5'ı 90 yaşın ustunde Hasta yatatemlerı ızleyebılmek neredeyse olanaks ğında fazla kalmak ıstemeyen bu grup ıçın Gerçı bılgıler kaydedılebılıyor, ama bu yenı yontem çok çekıcı Hafıf yan etkıler, ışe yaramıyor Çunku bılgıyı çozumlemei orneğın dokulama sonucu iltihaplanma ve çın de bılgı gereklı Bılgıler de hızlı bır şe organızma reddı, hastaların % 3'unde gode zaman aşımına uğramakta ruluyor Amelıyattan sonra, katarakt gözluBunun çaresı galıba, araştırma ve sa£ ğu veya lenslerden kurtulmanın bedelı de tım merkezlerının bır eşgudum ıçıne gırn bu sı Lund, bu kurumların bırbırıyle sur< Mıkro cerrahı mudahaleler, sadece kabağlantıda olması ve bılgı alışverışı yapn tarakt durumlarında değıl, goz derınlığınsı gerektığını duşunuyor (FAZ dekı rahatsızlıklarda da yenı sağaltım ola Ç 34410