Katalog

DENİZ KABUKLULARI Merak, Hakan'ı amatör bilimci yaptı nce süs eşyası olarak topladığı dez kabukları konusunda bugün ülkemizin sayılı uzmanlarından biri haline geldiği anlaşılan Hakan Gürüney, 7 yılda amatör bir deniz kabuğu bılimcist olmuş. Bu ilginç uğraş konusunda Hakan Güruney'le konuştuk.. • Denlz kabukları toplamaya nasıl ve ne zaman başladınız? 1986 yılı ağustos ayı son gür.leri. Arnavutköy akıntısında her yıl gördüğüm, benim de bir iki parça avladığım eşkina'lar mevsım olarak gecikmiş olmasına rağmen hâlâ görünmemişlerdi. Akşamüstü saat 5 civarında son kez olarak geçmiş yıllarda geldikleri yıkıntıya tekrar daldım. Tığın ucunda her zamanki teklı ucun aksine üçlu bir uç vardı Oldukça şiddetli karşı bir akıntıda, sekiz dokuz metre kadar bir derinliğe indim. Büyükçe bir kayanın altında bir çitt olarak duran eşkinaları gördüm ve daha irice gibi görünenini de zıpkınladım Akıntının çok şiddetli olması iyi nişan almamı engellemiş, balığın da son anda bir hareketi, tığın baş yerine kuyruğa yakın bir yere girmesine sebep olmuştu. Bir kuyruk darbesi ile tığı üzerinden atan balık hareket kabiliyetini yitirmiş, tığdan bir iki metre uzak «e derinde dibe yatmış öyle duruyordu. Ciğerlerimde kalan son bir nefesle bir elde zıpkın taşırken bir elimle de balığı solungaçlarından tutmayı başardım O andan sonra çırpınmaya başlayan eşkina için her şey bitmiş, ama ben de balığın bana göre bu çok yoğun duygu dolu olan yaşama dönebilme arzusu karşısında onu vurduğum içın pişman olmuştum. Goğsüme bastırdığım balık ile su yüzeyine yükselirken, bir daha elime zıpkır almamaya karar verdim. 19888990lı yıllarda yaz aylarında Ege ve Akdeniz kıyılarımızda daldım. Denizde saatlerce kalıp balık vuramama gibi bir durumda yapabileceğim tek şey dip yaşamını daha yakından gözlemlemek oldu Bu sayede de "sualtı mücehverlerl" dediğim deniz kabukları ile tanıştım. • Bu merak, kolekslyonculuğa nasıl dönüştü? Kaç yıldır koleksiyon yapıyorsunuz? Uç yıl boyunca daha çok ölü, boş, kırık, tek kapak gibi bilimsel ve koleksiyon değeri olmayan kabukları topladım. Bunları da gelişigüzel bir şekilde kütüphanemin raflarına dizdim. Bu arada büyük bir şans eseri yetmiş yaşını aşmış ama, ömrünün son yirmibeş senesini bu konuya vakfetmiş bir deniz kabukları koleksiyoncusu olan Ismet Tümtürk ile tanışmam sonrası bu konu hakkındaki bilgilerimi pekiştirdim. 1991 yılının nisan ayında ıtibaren de sadece deniz kabukları toplamak içın seyahatlere çıkmaya başladım. Son bir buçuk yıl içinde Saros Körfezi ile AdanaYumurtalık arasındakı kıyı sahilinde 12 ayrı seyahatte 35 değişik noktada araştırma yaptım • Çocuklugunuzda da meraklarınız var mıydı? Çocukluk yıllarımda önceleri elime en kolay yolla geçebilen kartpostal, pul. kibrit kutusu, sıgara paketi, taş, kelebek gibi 2886 karşılığında pek fazla bedel ödenmeden ele geçebilen nesneleri topladım. Gençlik yıllarında metal ve kâğıt para, jeton topladım. Fakat hiçbiri beni manevi yönden mutlu etmiyor, kendımden bir şey katamadığım için kısa bir süre sonra vazgeçiyordum. Deniz kabuğu koleksiyonculuğunda ise hem denizde bulunmanın tadını çıkarıp hem de koleksiyon parçalarının en iyisini, büyüğünü, güzelini, seçebilme özgürlüğü beni daha çok mutlu ediyordu. •Türkiye denizlerinin kabuklu hayvanlar bakımından, diğer denizlere kıyasla ayrıcalığı var mı? Denizlerimiz kabuklu hayvanlar bakımından zengin mi? Kabuklu hayvanlaıın bilimsel olarak sınıflandırılması yapılmış mı? Suyun pH'ı, deniz suyu sıcaklığı, zemin yapısı ve bu yapının dokusu (kum, çamur, kayalık, yosun) kabuklu hayvanların yaşayabilmesi için uygun ortam şartlarını hazırlar. En önemli etkenlerden biri de deniz suyundaki tuzluluk oranıdır. Yaradılış itibariyle hangi tuzluluk oranına adapte olmuş ise o tuzluluk dahilinde bu kabuk olabilir. Gene! olarak çok tuzlu olan sularda çok çeşitli kabuk olabilir fakat çeşidin birey sayısı azdır. Az tuzlu olan sularda tür sayısı azalır ama türlerin bireyleri çoğalır. Bu bilgilerin ışığında Karadeniz bölgesınde 3050, Boğazlar ve Marmarada 50100, Ege bölgesinde 200250, Akdeniz bölgesinde 300400 çeşit kabuk olabileceğini tahmın ediyorum Sularımızın tamamında 600'ün biraz üzerinde kabuk çeşıdı bulunabileceğini zannediyorum. Halihazırda I.Ü. emekli Profesörlerinden sayın Muzafler Demir Bey'in 40 yıllık araştırmalarının sonuçlarını önümüzdeki yıllarda bir isim listesi halinde yayınlayabileceğini zannediyorum. #Kolesiyonunuzda kaç çeşH deniz kabuğu bulunuyor? En değerli kabuklarınız hanglleridlr? Son birbuçuk yıl içinde sadece maske ve snorkel ile ve 0 ila 10 metre arasındaki derinliklerde yaptıgım araştırmaların sonucu Ege ve Akdeniz'de dört farklı sınıftan 220 değişik tür kabuk topladım. Tama mını bulundukları deniz ve çıktıkları bölgelere göre harita üzerinde tek tek işaretleyerek dağılımlarını saptadım. Bulduğum en değerlı kabuk, bilinen 6 örneği olan ve 5 adedi sularımızda çıkmış, birini de benim bulduğum Trivia spongıcola Monterosato.1925 isimli kabuktur • Koleksiyon başlangıcında bilimsel zorluklarınız oldu mu? Kabukları nasıl tasnH edip tanıyorsunuz? llk yıllarda bulduğum kabukların hiçbirinı tanıyamama rağmen yurtdışından getirttiğim Akdeniz üzerine yazılmış kitaplardan kısa sürede tamamını teşhis ettım. Hıçbır yorum getiremediğim bazı küçük susam tanesi kadar kabukları da ya yurtdışında bir uzmana göndererek ya da o uzmanı Türkiye ye davet ederek hem boraber dalış yapıp yöntem öğrenerek, hem de teşhis etmekte kendilerinden yararlandım. Bu arada kabuklarımın tamamı yukarıda isimleri geçen her iki araştırmacı tarafından da teyit edilmiştir. • Deniz kabukların nerelerden, nasıl topluyorsunuz? Ne kadar sık toplamaya çıkıyorsunuz? Her değişik zemin yapısında o bölgeye yönelik kabuklar bulunur. Araştırma yaptıgım tüm bölgelerde deniz dibi zeminine gore yanıma bir takım aparatlar alarak denize girerim. Kumluk zeminlerde; kumu elemek için değişik göz ölçülerinde elek ve kürek. Yosunluk bölgelerde yosun yıkamak için genişçe bir leğen ve plastik torba. Kayalık bölgelerde gündüz güneşten ve ışıktan saklanan ka bukluların gece fenerle dolaşırken kayaların üzerinde kendilerine yiyecek ararken bulabiliyorum. Işlerimin izin verdiği ölçüde her ay üçdört günlüğüne bir bölgede nokta dalışı yapmaya gidiyorum. • Dalışlarınızda llglnç olaylar yasadığınız oldu mı:? Littorına famılyasına mensup kabuklular deniz yüzeyinin 20 ila 30 cm. kadar dışında, kayaların üzerinde, dalgaların çarpıp geri döndüğü bölgelerde yaşar Taşucunda mendirek üzerinde bu kabuklardan toplamak için dolaşıyor hemen yüzeydeki kayalara basarak düşmemeye çalışıyordum. Elimde de boş bir film kutusu, bulduğum kabukları içine dolduruyordum. Hatırladığım ilk an kendimi yüzükoyun suyun içinde bulmak ve kendi kendime "su yutmamalıyım", "boğulmamalıyım" diye telkin etmemdi Dalgalarla bir kayalara çarpıp bir geri giderken kollarımda 10 cm. kadar ilerideki kayayı tutup üzerine çıkacak gücü bulamıyordum. Bin bir zorlukla çıkıp sırtımı kayaya yaslayınca şakağımdan aşağı oldukça fazla kan aktığını farkettim ve deniz suyunu devamlı başımdaki yaranın üzerine serpmeye çalıştım. Yarım saat kadar sonra tamamen kendime geldiğimde kan akışı durmuş başımda 3 cm. kadar bir yarık hemen yanında oldukça büyük bir şişik ve sağ gözümün üzerinde bir ağrı vardı. Ihtimalle ayağım kaymış başımı şiddetli bir şekilde değişik bölgelerden denizden bıçak gibi çıkmış kayalara çarpmıştım. Bir haftalık bir dalış için geldiğim bu bölgede daha ilk günden böyle bir tehlıke atlatmış ama 1 saat sonra da yavaş yavaş dalmaya başlamıştım • Amacınız nedir? Kısaca anlatır mısınız? Denizlerimizde yapılan araştırmalar sonucu bulunan materyaller genel olarak Akdeniz veya Avrupa kabuklarının anlatıldığı kitaplarda bizim denizlerimizde bulunan kabuklar da resmedilip açıklanmıştır Yunanistan, Güney Kıbrıs hatta Girit adasının kabukları tasnif edilip kitap haline getirilmiş ama bizim herhangi »*«• •«•• Fotoğratta sahillerlmlzde yetlşen çeşltll denlz kabukularınden bir grup. Hepsl Akdenizli olan bu kabuklulardan klml IndoPaslllk kökenll (Sol altta Cypraedae tamllyanndan Purpuradutta graclll» kabuklusu görülüyor