Katalog

BİLİM NOTLARI TÜRK ARAŞTIRMA DÜNYASINDAN El tercihinde kediinsan benzenliği Tıpkı insanlarda olduğu gibi, dişi kedilerde sağlak oranı, erkek kedilerde Ise solak oranı daha çok... Erkek ve kadında psikolojik davranış farklılıklarının kökeni üzerine bir görüş. Lhıer Tcın* ayvanlarda el terclhl : Insanı ' tek' yapan ozellıkler olarak, populasyon duzeyınde sağ ellılık, bılınçlı deneyım ve konuşma gıbı uç onemlı ışlev sayılmaktadır (nsanda davranısın lateralızasyonu yonundeıı ve bılıssel ıslevlerle ılgılı olarak, rnanuel ozelleşme onemlı gorunmektedır Artık gunumuzde, kemırıcıler, kedıler, kopekler ve maymunlarda da el tercıhı bulunduğu bılınmektedır Ancak bu hayvanlarda el tercıhının rastlantısal olarak dağıldığı, populasyon duzeyınde sağa ya da sola sapma gostermedığı ılerı surulur Bazı maymun turlerınde ıse besıne uzanma testınde solaklığın yuksek oranda baskın olduğu bulunmuştur Benım laboratuvarımda yapılan deneylerde ıse, köpeklerin % 57 1'ının sağlak, %17 9'unun solak ve %25 'ının ıse ambıdekster (ıkı el eşıt) olduğu bulunmuştur Bu oranlar ınsana yakındır Bızden once kedilerde yapılan besıne uzanma testınde bu hayvanlarda el tercıhının şansa baglı bıt dağılım gosterdığı bulunmuştur Kopoklerde el tercıhı yonu ınsanda oldugu gıbı sağa kayma gosterdığınden, bız kedilerde de el tercıhını yenıden araştırdık I kez ızlenmektedır örneğın kedilerde el tercıhı daha oncede araştırılmıştır Besıne uzanma testı kullanılmıştır Bız do bu yontemı kullandık Ancak bıraz tarklı ıdı kullandığımız besıne uzanma testı Bır kedıyı bır kafese koyduk Kafesın bır duvarından hayvanın elının sığacağı kadar buyuklukte bır delık açtık Cığer satın aldık kasaptan Bunu pışırdıkten sonra kuçuk parçalara ayırdık Bu parçaları sıra ıle delığın onunde bulunan bır tablaya koyduk Hayvan tercıh ettığı bır pençesı ıle bu cığer parçalarını aldı Toplam 100 uzanmada kaç defa sağ ve sol elini kullandığını saydık Bu test on gun sure ıle yınelendı Sağ ve sol uzanmalar arasındakı (arkı ıstatıstıksel olarak ırdeledık Sağ pençe ıle uzanma sayısı anlamlı olarak sol pençe ıle olan uzanma sayısından fazla ıse hayvan sağlak olarak tanımlandı Aksı durumda hayvan solak olarak nıtelendırıldı Sağ ve sol arasında anlamlı bır lark yok ıse, bu hayvan ambıdekster (ıkı el eşıt) olarak adlandırıldı Bu testlerın yapılmasında asıstanlarım Mevlüt Yaprak ve Necip Kutlu yardımcı oldular Sağlak bir kedlde besine uzanma testi %40 4 solak ve %10 1 ambıdekster saptandı Her ıkı araştırmada ortak olarak kedılerın yaklaşık yarısı sağlak, yarıya yakını solak ve kuçuk bır oranı da ambıdekster ıdı Insanda %66 sağlak. %4 solak ve %30 kadar ambıdekster bulunmuştu Insandakı bıraz fazla saglaklık oranını toplumsal etkılere bağlayabilırı? Kedilerde solak oranı ınsandan çok daha yuksek, ambıdekster oranı ıse ınsandan çok daha dusuk bulundu Bu farklılıklar da toplumsal etkılere baglanabılır Insandakı ambıdeksterler, buyuk bır olasılıkla solaktırlar Baskı ya da ogrenme ıle ıkı elı kullanmaya alıştırılmışlardır O zaman ınsandakı solak oranı da yukselebılır Ambıdekster oranı duşer O halde kopeklerde olduğu gıbı, kedilerde de ınsana yakın olan bır el tercıhı dağılımı vardır Insanda sağlaklığın yuksek oranda olmasının bır nedenı de insanlarda konuşma bolgelerının iyı gelışmış olması ve bu bolgelerın sol beyınde (genelde) bulunması olabılır ınsan el tercıhı yonunden tek olamaz El tercıhının beyınsel mekanızmaları henuz bıhnmıyor Boylece elde ettığımi7 hayvan modelı uzerınde, pslkolojlk, pslklyatrik, nörolo|ik ve hatia evrimsel açıdan çok onemlı olan el tercıhının sınırsel me kanızmalarını daha rahat araştırabılmek mumkun olabılecektır Iklncl önemli bir sonuç, dlşilerde sağlak oranının erkeklerde ıse solak oranının insanlarda olduğu gıbı kedilerde de yuksek oluşudur Bu farkhlıkların ılk akla gelen açıklamn sı kolaydır Erkek dışı farkını hormonlar oluşturduğuna gore el tercıhındekı bu farklılıkları seks hormonlarının beyıne olan etkılerı ıle açıklamak mumkundur Buyuk bir olasılıkla erkeklık hormonu olan testosteron beyını etkıleyerok sağlaklığı azaltmakta, solaklıgı artırmaktadır Dışılık hormonu olan estrojen ıse gene beynı etkıleyerek solaklıgı azaltmakta saglaklığı artırmaktadır Bu konuda yoğun araştırmalar yapılmaktadır Bız çalışmamıza insanlarda bır "sağa kayma laktörü" olabıleceğını ılerı surduk Bu faktor buyuk bır olasılıkla ast rojendır Yanı dışılık hormonudur erkek lık hormonu olan testosteron da beyınde estrojene donuserek etkılerını gostermektedır Boyle bır durumun ınsan ve hayvan davranışları yonunden avantajları ve de 7avanta|ları olacağı açıktır Erkek ve kadında psikolojik davranışlar arasındakl farkların nedeni budur kanımca... 'Prof Dr Üner Tan Ataturk Unıv Tıp Fak Fızyolojı Ana Bılım Dalı Başkanı, Er zurum Kedilerde el terclhi dağılımı Kedilerde el tercihinin saptanması Bılımsel gerçeklere uyguıı yontpmler ıle varılabılır Bollı bır yontemle elde edılen sonuçların başka bır yontem kullanıldığı zaman tamamen farklı olduğu çoğu Bu deneyler 1990 ve 1991 yıllarında ıkı makale olarak yayınlandı Bırıncı makalede 66 kedı ıkıncısınde ıse 109 kedı ıncelenmıştı Toplam orneklemde %51 5 sağlak, %36 4 solak ve %12 1 ambıdekster bulundu ikıncı araştırmada ıse %49 5 sağlak, Erkek dişi (arkiarı Erkek ve dışı kedilerde el tercıhı dağılımı yonunden onemlı farklar bulduk Erkeklerde, %41 7 sağlak, %50 5 solak ve %8 3 ambıdekstder dışı kedilerde ıse, %52 4 sağlak, %33 3 solak ve %14 3 ambıdekster vardı İkıncı çalışmamızda da bu sonuçlar doğrulandı O halde erkek kedilerde solak oranı yuksek, dışı kedilerde ıse sağlak oranı yuksek Insanda da buboyledır Sonuçlar Çok llglnç! Şu kolu ne zaman indirsem, yukanda bir insan görünüyor! Şımdıye kadar ilerı surulenın aksıne kedilerde el tercıhının ınsandakıne yakın bir şekilde dağıldığını saptadık O halde