Katalog

DİŞ SAĞLIÖI I? /oloji dergisinin son sayılarından birinin pağında Çekıcı Prens sperm, uzun kirpikli 'uyan Güzel yumurtaya. uyandırmak için lücük kondurmaktadır) profesyonel litera' de yola gelmiş gibı görünuyor. Popüler aratüre gelince, Gilbert ve Martin aynı decede ürkütucü buldukları bir örneği aktarıırlar: Ulusal bir bilim dergisinin kapak koısu yaptığı "Sperm Savaşları" adlı ğındaki kadınları, bu kimyasallara maruz kalabilecekleri işlerde çalışmaktan alı koyan bir takım kurallar çıkardı. Oysa geçen bir kaç yıl içinde yapılan karşılaştırmalı çalışmalar yüksek düzeylerde kurşun, vinyl klorid ve daha bir duzine kimyasala maruz kalan erkeklerln çocuklannın medikal sorunlar açısından daha yüksek bir risk grubu oluşturduklarını gösterdi. "Işte asla incınmeyen sperm nosyonu," diyor Martin, "bilimadamlarının ve halkın erkeğin de doğumsal kusurlara neden olabileceğini hatta kısır kalabıleceğıni bu kadar geç kabul etmelerineyolaçtı." Martin artık medikal araştırmanın başka alanlarında kullanılan eğretılemelerle de ilgileniyor. "örneğin, AIDS'in toplumun yalnızca ayak tabakasını etkilediğine inanılırken bilimadamları bunu bir maymun virüsü olarak tanımlıyordu. Ancak hali vakti yerinde beyaz kadınların da bu hastalığı kapabileceği görüldüğünde araştırmacılar AIDS'ten bir otoimmün hastalık olarak söz etmeye başladılar." Tabii ki araştırmacıların kullandıkları söylemi değıştirmelerınin başka nedenlerı de vardı; örneğin AIDS'in kişinin bağışıklık sistemini nasıl tahrip ettiği konusunda daha fazla bilgi edinilmişti. Böylesi taraflı eğretilemeler acaba bilimden defedilebilecek mi? Martin pek öyle düşünmüyor. Çıkarılsalar bile, tamamen antiseptik, tarafsız bir dilin ne kadar istenilebilir olacağı konusunda ciddi kaygılar taşıyor. Eğretileme, her şeyden öte duşüncenin yansıtılması için çok önemli bir araçtır. "Amaç imajları tamamen yok etmemek olmamalı," diyor Martin, "ama imajın varlığının farkında olmak önemli Üstelik bir çeşit şaka kaynağı da oluyor bunlar. Espri hem bütün acıyı alır götürür, hem de kalalara zararlı fikirlerin sokulması olasılığına geçlt vermez." (Discover/692) Çiklet diş çüpümesini onler mi?' Yemeklerden sonra 20 dakika clklet çiğnemek, dişlerin çürümesini önler görüşü doğru değil.. Yener Teomctn* • • rünleri Türkiye dahil birçok ülkede yaygın olarak satılan bir çiklet markasının reklamlarında yer alan "Her yemekten sonra 20 dakika süre lle çiklet çiğnemek; dişlerde çürük oluşumunu önler" gorüşu, onleyıci diş hekimliği (Preventive Oentistry) alanında yenı bir tartışma yarattı. Acaba reklamlarda öne sürülen bu görüş ne kadar doğruydu? Gerçekten tavsiye edildiği gibi yemeklerden sonra çiklet çiğneyerek dişlerimizi olası çürüklere karşı koruyabilır miydik? Bu konuya daha bilimsel olarak yaklaşmak ve yapılan çalışmaların sonuçlarını topluma iletmek görevi dişhekimlerine düştü. Çünkü sözü geçen reklamdaki tavsiye, insanların diş sağlıgını ve dolayısıyla genel vücut sağlıgını doğrudan etkileyebilecek bir niteliğe sahipti. Ürünlerinin piyasa payını arttırmasının yollarını arayıp bulmak ve bunu tüketiciye duyurmak her imalatçı firmanın hakkıdır. Ancak, ozellikle insan sağlıgını ilgilendiren konularda insanların kullanımına sunulacak bir ürünün reklamını yaparken, kabul edilebilir düzeyde ve doğrulukta, bilimsel çalışma ve desteklenen tavsiyelere yer vermek gerektiği unutulmamalı. Tartışmaya açık bir çalışma metoduyla gerçekleştirilen ve ürünlerin yalnız bir çeşidi için elde edilmiş olan araştırma sonucunu tüm ürün çeşitlerini de içine alacak şekilde genelleştırerek kamuoyuna sunmak yanlıştır Böylece bir çalışma sonucu önerilen tavsiyeye uyan bireyler, kendi sağlıklarını ilgilendiren bir konuda gerçekten faydalı olabilecek diğer etkili uyğulamaları yerine getirecekken boşuna çaba sarfetmiş olacaklar Yazımıza konu olan reklamda önerllen tavsiyeye olanak sağlayan pilot çalışma sonuçları. Yemeklerden sonra 20 dakika çiklet çiğnemek; diş çürüklerinin sebebi olan zararlı plak (dental plaque) asıtlerini nötralize etmek için gerekli tükürüğü stimüle eder Tükürük akışının artması sonucu plak asitleri nötralize olur. Bu da dişlerde çürük oluşumunu engeller, şeklindedir Oysa konuyla ilgili yapılan daha detaylı çalışmalar bu sonucun gerçeği tam olarak aynsıtmadığını gösteriyor. Pilot çalışma sonucunun doğru olan kısmı, yemeği takiben çiğnenen çikletin ağız ortamının pH değerini nötral değere doğru yükseltebilmesidir. Ancak burada bilinmesi gereken durum; plak pH değerinin yükselmesinin sadece çiklet çiğnemenin devam ettiği süre içinde söz konusu olduğudur Dişlerarası (lnterproximal) plak pH değeri, çiğnemenin kesilmesinden sonra tekrar sert dokuların demineralizasyonuna diğer bir deyişle dişte çürük oluşumuna neden olacak tehlikeli değere doğru düşer. Yoksa reklamda ileri sürüldüğü gibi çiğnemenin kesilmesinden sonra bu emin seviyede kaliması söz konusu olamaz. Çünkü dişlerarası plak içerisinde asit oluşturucu bakteri ıçın enerjı sağlayan karbonhidratlar 20 dakika sonra kaybolmazlar ve çiklet çiğneme ile oluşturulan tükürük stimülasyonu ancak geçici bir durumdur Bu konuda son yayımlanan bir çalışmada; yemekten sonra çiklet çiğnemenin dişlerarası plağın pH değeri uzerindeki etkilerini güvenilir bir şekilde ölçmeye yaradığı bilinen ISFET (An tonsensıtive fıeld ettecttransister) telemetri sistemi kullanıldı Deney grubuna yemekten sonra 20 dakika süreyle Sorbitol veya sucrose ile tatlandırılmış çiklet çiğnetildi. Çiğneme süresince çiğnemenin kesilmesinden sonra 30 dakika boyunca dişlerarası plak pH'sı kayıt edildi. Kontrol grubuna da aynı yiyecekten yetirildi ve.plak pH'sı toplam 70 dakika süre ile kayıt edildi. Sonuçta görüldü ki her iki grupta da daha 20 dakika geçmeden plak pH"sı 6.4'den 4 8'e düştü Deney grubunda Sorbitol ile tatlandırılmış çiklet çiğneyenlerde pH'nın 5 5 değerine yükseldiği görüldü. Sucrose ile tatlandırılmış çiklet çiğneyenlerde pH ancak 5.1 değerine yükseldi Çiğnemenin kesilmes"inden sonra tüm vakalarda pH 4.5 ya da daha düşük değere ulaştı. Tüm gruplarda plak pH değerinin degişımi arasında belirgin istatistiksel bir (arklılık bulunamadı. Yemekten sonra çiklet çiğnemenin dişlerarası plak pH'sında sadece geçici bir yükselmeye sebep olduğu kanıtlandı. özetle şunu söyleyebiliriz ki çürük onlemede yapılacak sağlıksız öneriler halk sağlığı için gerçek tehlikedir. Dişlerde çürük oluşumunu önlemek için çiklet çiğnemeyi önermek pratik değildir ve tavsiye edilebilir nitelik taşımaz. Faydalanılan Kaynaklar: 1 Sımonsen RJ: Bursting the Chewing Gum Buble. Ouıntessence International 1992; 23:449. 2 Lee IK, Schachtele CF. Effect of gum chewing following food ingestion on the pH of ınterproxımal dental plaque. Quin Int. 1992; 23: 455459 speim kımısal bir savaş başlığıydonablmış, 0.00024 ;lik yenilmez bir silı" olarak nitelendirilı r (bkz DISCOVER, •mmuz 1991). Öte yanıtı kendi konusunda > sahibi sayılan Devc z ımental Biology, döl imeye bakışta fırsat itliğini gündeme getirekzorunda kaldı. Martin 'bilimsel egin, farklı algılayışlara sat tanımayan kat'i bir plumsallaşma süreci sriyor," diyor ve ekli>r: Bugünlerde araştıracılar yumurtaya ırümcek kadın" damısını yapıştırmaya hazır görünuyor. Erkekr ne zaman güçlü bir kadınla karsılaşsar, hemen örümcek imajına sanlırlar " srçekteh de dergilerden kestiği yazırileri biriktirdiği dosyaları bu iddiasını deskleyen imajlarla dolu. Oldukça çarpıcı bir nek verelim; bir zamanların gözde televiz>n dizilerinden Çarli'nin Melekleri'ni simjleyen karikatürde üç kadın yıldız, silahla/la >birlikte sekiz kollu bir örümceğe inüşüyor. Martin'in verdiği bir başka örnek de şöy, 1960'lardan beri kimyasal zehirlere maz kalan kadınların doğurduğu çocukların ddi tıbbi sorunlarla karşı karşıya kalma îklerinin çok daha fazla olduğu bilinmekter. Bu bulguların hepsi kadınların korunmagerektiğini ileri süren kültürel nosyonu jçlendirdi. Hatta bazı şirketler üreme ça Ozetleyen: Özgür Ulusoy 'DifDoktoru 2959