Katalog

İNSAN VE DAVRANIŞI Saplanma ve tutkunluk davramsları Gerçekle ilişkiyi kesmek amacıyla yapılan her şey bir tutkunluktur; gerçek acı verici olarak algılanır, ondan kaçılmak istenir; bu acı verici algılamayı değiştirecek tutkunluklar kişinin yaşamında en ön sıraya geçer. Doğan Cüceloğlu, Los Angeles tanca boğularak yetıştırılen kışı kendı ozunu eksık ve kusurlu bulur bu bır davranışı bılmemek ya da yanlış yapmaktan farklıdır örneğın, nezaket kurallarını bılmeyen kışı, bu kuralları oğrenebılır, kendı oz benhğınde bır eksıklık yoktur Ne var kı, utanca boğularak yetıştırılen kışı, kendı ozvarlığını kusurlu ve eksık gorur, bu oğrenmeyle gıderılecek bır durum olarak değıl, yaratılışta ılgılı bır durum olarak algılanır Kendını bu tur algılama acı verıcıdır, ozden gelen bu acıdan kurtulmak ıçın kışı savunma mekanızmaları, karakter bozuklukları tutkunluk ve saplantılara yonelır Bu yazımızda tutkunlukları gozden geçıreceğız Yemeıçme duygu duşunce ve faalıyet tutkunluklarını ozet olarak inceleyeceğız u (bulımıa) davramsları, başka tur yemeıçme tutkunluklarıdır Daha once soyledığjmız gıbı bu tur tutkunlukların hepsının temelınde, acı veren gerçekten, yanl kusurlu özbenlik algılanmasından kaçma arzusu yatar Belırlı bır duyguya saplanıp kalarak ya da tutkunluk gelıştırerek de bıreyler kendı ozbenlıklerınden kaçarlar En sık rastlanan duygusal tutkunluklar öfke, huzun neşe, dını doğruluk, korku, suçluluk duygularıdır öfke duygusuna tutkunluğu olan kışı sureklı kızgındır, her an, her yerde herkese kızgındır Bu duyguyla o kadar doludur kı, başka hıçbır duygunun yeralması olanağı yoktur öfke kışılere kudret kazandırır, çunku dığerlerı ofkelı kışıden çekınırler, onu daha fazla hıddetlendırmemek ıçın, kendı ıstedıklerını değıl onun ıstedığını yapma yonunde eğılım kendı ıç boşluğunu duymasına engel olduğundan hem de ıstenılenı başkalarına yaptırdığından, kendı kendını besler ve gıttıkçe daha kuvvetlı bır tutkunluk halıne gelır Huzun tutkunluğu bızım toplumumuzda en yaygın olan duygusal tutkunluktur Bırısı, "nasılsınız" sorusuna, "Eh nasıl olalım, lyı dıyelim de lyı olalım," turunde cevap verırse, bu kişıde bır karamsarlık tutkusu vardır Şarkıların turkulerın, şıırlerın, hikâye, masal ve efsanelerın huzun dolu olduğu bır toplumda bu tutkunluğun çok derınlere gıden tarıhsel bır kokenı olduğunu anlarız Huzun tutkunluğu olan kışı başına gelen olaylardan, kendı yaşamında olan bıtenlerden kendını sorumlu tutmaz, kendısı acız zavallı bır yaratıktır herkes kotudur ve ona "felek" de dahıl kotuluk etmektedır ' lyı ' fakır ve acızdır ' kotu zengın ve kudretlıdır Huzun tutkusunun yapabıleceğı bır tek sey kalmışttr ınlemek, ahlamak, vahlamak ve kendısıne acındırmak Bız.m toplumumuzdakı huzun tutkunluğunun tam zıttı bır neşe tutkunluğunu ABD toplumunda gormek olanağı vardır Yuzlere plastık, sahte bır gulumseme yapışmıştır ve bu kışıler her yerde, her zaman, herkese gulumserler ve her zaman mutlu ımışler gıbı bır ızlenım verır Ne zaman bırısı "nasılsın?1 dıye sorsa, hemen 'çok lyıyım her şey tıkırında, daha lyısı olamaz ' cevabını yapıştırırlar Bu kışıler sankı dunyada hıç kımseye gereksınmelerı yokmuş, her şeyın ustesındon gelebılırlermış gıbı davranırlar Dını doğruluk duygusu da toplumumuzda çok yaygın bır duygusal tutkunluktur Sankı kendı ı mukemmel ve Allah ın ne duşunduğunu doğrudan bılen bırsıymış gıbı of>cif>rırlpr Ofkp tlltkıınlııriıı hom kısının » » Duygu ve heyecan tutkunlukları Yemeiçme tutkunlukları Alkol sıgara esrar tutkunluklarının yanı sıra çok yeme (obesıty), anoreks ları arasına gırer Ulkemızde en yaygını sıgara ve alkol tutkunluğudur Sıgara tutkunluğu o kadar yaygındır kı, sağlık konusunda halkı eğıtme gorevı bırıncı planda gelen doktorlar dahı bu tutkunluktan kendılerını kurtaramamaktadırlar Hekımlerden bırı olarak Fırat Unıversıtesı Tıp Fakultesı Halk Sağlığı Anabılım Dalı Başkanı Prof Dr Erol Sezer Eylul (1991) ayındakı bır konferansta, Turkıye de hekımlerın yüzde 47 sı sıgara ıçıyor Hasta muayene ederken sıgara ıçen hekımlerın oranı yuzde 56 demıştır Çoğu kere "babam akşamcıdır," "Nazll bey keylf ehlldlr; her gun bir duble rakısını mutlaka Içer, keyrflenlr," gıbı sozler duyarız ama babam alkolıktır ' "Nazıf adında alkolık bır tanıdığım var" sozlerını pek duymayız Nıçın duymayız9 Çunku alkolıklık o kadar yaygın bır sosyal hadısedır kı ıçmemek bır tur normaldışı davranış kabul edılmektedır Kendı gerçeğınden toplum olarak kaçışımızın somut kanıtını alkolıklık davranışının artık algılanmayacak kadar yaygın olmasında gorebılırız Esrar ıçme turunden tutkunlukların ne kadar yaygın olduğunu bılemıyoruz, yasal nedenlerden dolayı bu tur (utkunluklar gızlı olmak zorundalar ABD'de, alkolızmden sonra hemen hemen her yaş ve ekonomık grup ıçınde en yaygın olan tutkunluk değışık ısımler altında bılınen kımyasal (esrar turu maddelere) tutkunluktur ABD yı ıçten ıçe kemıren bu hastalık bu toplumun psıkolojık sağlık duzeyı hakkında bır fıkır vermektedır Çok yıyerek aşırı şışmanlama (obesıty) az yıyererk bır derı bır kemık kalma (anorexıa nervosa), yemek yeme davranışını surderebılmek ıçın yediklerlni dışarı çıkardıktan sonra yenıden yemeye başlama ve yeniden çıkarma ve yıne yeme 2964 davranan, dığer ınsanların davranışlarını sureklı yargılayan ınsan, "dını doğruluk tutkusu" ıçındedır Bu duygu ıçınde olan kışı, Turkçe soylendığı zaman hıçbır anlam derınlığı olmayan bır lafın Arapçasını soyler ve bırkaç Arapça mırıldandığı ıçın herkesın kendısını ustun gormesını ve kendınden çekınmesını bekler Bu ınsanlar çoğu kere başkalarını din adına sureklı yargılayarak kendıne kudretlı bır mevkı edınır, boylece hem kendı ıç boşluğunun acısından uzaklaşmış olur hem de başkaları uzerınde egemenlık kurar Korku tutkunluğu, huzun tutkusu gıbı kışıyı acız kılar, "ben yapamam, ben korkuyorum, sızın yardımınıza gereksınmem var," mesajlarını vererek, kendı yaşamının temel sorumluluğundan kurtulmak ıster Bızım toplumda özellıkle kadınlar arasında bu tur tutkunluğun yaygın olacağını beklerim, kendını yeteneklı ve yapabılır gormek o kadar "kadınca" bir gorunum oluşturmaz Korku tutkunluğu olan kadın, kendısı gıbı utançla buyumuş ve başkasına yardım ederek ve onun yaşamını denetleyerek mutlu olacağını sanan erkeklere buyuk bır olasılıkla çok çekıcı gelır Suçluluk duygusuna tutkunluk, acı veren utancı ortmek ıçın kullanılır Kışı sureklı ozur dıleme durumundadır ve yapIIKİdlınuân yâ uâ y'SprMaCiKlânndari 2Lf versıte oğretım duzeyının altında olan oğrencılerın çoğu, ıçkı ıçme, sureklı sıgara tutturmenın yanı sıra, kendılerını tümuyle ıdeolojık soyut kavramların tartışmasına vermışlerdır Bu kavramların tartışması kendı gunluk yaşamlarıyla ve bır bırey olarak kendı kışısel sorunlarıyla hıç ılışkı ıçıne getırilmeden surer gıder Bu tartışmalar devam ederken doğal olarak bırkaç paket sıgara ve o sayıda şarap ya da rakı şışesı de boşalırdı Soyutlaştırma ve zıhınselleştırme kışıyı kendı psıkolo|ik gerçeğınden alıp soyut bır zıhınsel realıteye ğoturduğu ıçın, kışıye ' emnıyetlı1 gorunur iç dunyasının acısını bu soyut evrende unutur Dığer bır duşunce tutkunluğu ayrıntılama (detaılıng) olarak bılınır Bu tur tutkunluğu olan kımse, duygularının temel ını oluşturan konularla hıç alakası olmayan dığer konuların ayrıntılarına saplanır ve bu ayrıntılar ıçınde kaybolarak duygularına ulaşamaz Kocasıyla arasındakı ılışkıden mutsuz olan kadın, bu mutsuzluk duygusuyla temas edıp, mutsuzluğun kaynağını araştıracak yerde, son derece ılgısız olayların ayrıntılarına takılır örrîeğın, Leyla Hanım, kocasının kulotunu utulerken, utunun kaç derece olması gerektığını ve hafıf ıslak ya da ' kuru' olarak utulerken, nasıl farklı sonuçlar verdığı konubufiuS âı2â yârını sâSÎ boyiecek 502 bulur Utu masasının yerı pencereye yakın ya da uzak olması, utu yaparken ne tur muzık dınledığı, vb soz konusu edılır Bu tur ayrıntılama tutkunluğu olan kışıler konuşurken çok sıkılırsınız, ne var kı karşıdakı sızın ağzınızı açmanıza tırsat vermez ve oradan ayrılmakta zorluk çekersınız ' Bır başka tur tutkunluk sureklı faal olma, hıç durmadan sureklı bır şeyler yapma bıçımınde kendını gosterır Bu tutkunluk kanımca ABD'de çok yaygın olarak gözlenebılır Insanların bır araya gelerek guzel guzel sohbet ettıği çok enderdır, genellıkle tenis oynamak, bısıklete bınmek, yuruyuş yapmak, maça gıtmek gıbı bır şeyler yapmak ıçın bır araya gelınır Yapacak bır şey bulamayan kışı duygusal çokuntuye uğrar, çunku kendınden kaçmak ıçın araç olarak kullandtğı faalıyet olrnayınca ıçındekı boşluğu ve anlamsızlığı gorur ABD'de bır tanıdığınıza, "arkadaşım benı zıyarete gelecek" dersenız ardından hemen, "bırlıkte ne yapacaksınız?" sorusunu duyarsınız Arkadaşla oturup sohbet etmek ve ıç dunyalarınızı paylaşmak bu toplumda alışılagelmış bır davranış değildır Faalıyet tutkunluğunun belırlı bır turu, kışinın utanca boğulma ortamının temelınde yatan etkıyı gosterır Örneğın, kuçukken amcası tarafından cınsel yonden kullanılmış kadın, bu tur cınsel davranışı sık sık tekrar eder Kımsenın onem vermedığı, değersiz bır kışı ıçın, amcasının ılgısı ona onemlı olma olanağı vermıştır, cınsellığı kullanarak başkaları gozunde onemlı olacağını keşfetmıştır Bu nedenle kendının onemlı olduğunu kendine hatırlatmak ıçın sık sık bu davranışı yapma eğılımı gosterir Faaliyet Tutkunluğu reklı pışmanlık duygusu ıçındedır Suçluluk duygusu yaşama enerjısının buyuk bır kısmını alacağından, verımlı çalışmaya ve yaratıcılığa enerjı kalmaz Yukarıda kısaca açıklanan duygusal tutkunlukların temelındekı asıl neden, kışının ıçındekı boşluğu gormek ıstememesı, sureklı kendınden uzaklaşmaya çalışmasıdır Düşünce Tutkunluklan Kışının ıç dunyasıyla ıhşkısını kesme yontemlerinden bırı de soyutlaştırma, olayları ve duyguları "zıhınselleştırme'dır Kışı kendı yaşamıyla ılgılı olaylara bakacak ve kendını anlayarak olumlu bır adım atacak yerde, son derece soyut, evrensel sorunlarla kendını anlayarak olumlu bır adım atacak yerde, son derece soyut, evrensel sorunlarla uğraşmaya başlar Ben oğrencılerlmde sık sık tutkunluğu gormuşumdur yabancı dıll zayıf, okuması, yazması ve anlatımı bır unı