Katalog

199 1 1991 de konusulan bilim ve aras 1991' de dünyamız bilim ve teknolojinin her alanında hızlı gelişmelere sahne oldu. Evrenin derinliklerinden beyin araştırmalarına, mikrokozmostan makrokozmosa, bilim adamları yeni gözlemler, yeni bulgular ve yeni kuramlarla bilinmezliğin ortasındaki "bilim arazisini" biraz daha genişlettiler. r Erkeklere doğum kontrolü Kadınlariçin j ilk doğum kontrol Jİ hapının piyasaya çıkışından otuz yıl * kadar sonra Münster Universitesinde erkekler için yeni bir dogum kontrol yöntemi geliştirildi. Testosteron türevı olan AET1 veGnRHantagonistinden oluşan ilaç hormonal yoldan t etkı gösterıyor GnRH (açık yazılışıyla gonadotrop ' serbesMeticı hormon) beynin | hıpotalamus ! bölgesinde ' üretiliyor. GnRH, hıpofız bezınden hormonların salınmasını düzenliyor Hıpofiz bezinden salınan hormonlar arasında testislerde sperm yapımını uyaran testosteron da var. "GnRH antagonistleri' adı verilen maddeler, GnRH'nin etkisini engelleyerek, dolayısıyla hipofizden testosteron salınmasını önleyerek "klmyasalkısırtaştırma' yapıyorlar. Böylece testosteron olmadığında sperm oluşumu duruyor. Ne var ki testosteron üretiminin durması, cinsel isteğin ve cinsel gücün azalması gibi olumsuz yan etkilere yol açıyor Bu nedenle sperm üretmeyen bir testosteron turevi vücuda dısarıdan verılerek yan etkıler önleniyor Şayet yeni yöntem erkekler tarafından kabul görürse bu "kısırlık iğnesi" gelecegın dogum kontrol yöntemi olabilir BIYOKIMYA Manş tüneli 22 Mayıs'ta Ingiliz ve Fransız işçiler. Ingiltere'yı kıtaya bağlayacak olanöOkm uzunluğundaki Avrupa TEKNIK Çalışkan uydular 1991 in astronomik doruk noktalarından biri. kuşkusuz 11 haziranda gözlenen ve yedi dakika süren tam Günaş tutulmasıydı. Kalifornıya da onbinlerce gözlemci tutulma sırasında çok net görulen güneş tacını foloğralla saptadı Amerikan uzay sondası Magellan ın yolladığı Venüs yüzeyine ilişkin net görüntülerde 1991'in sevindirici olayları arasındaydı. Mayıs'ta tamamlanan ilk haritalama çalışmasından sonra Magellan, yuksek çözünürlüğe sahıp radar sıstemiyle Venüs'ün tektonik yapısı hakkında bılgıler gönderdi Alman röntgen uydusu ROSAT evrendeki ilk taramasını tamamladı ve daha once bilinmeyen 50 bini aşkın yeni ışın kaynagı saptadı. Bunlar arasında çok sayıda süpernova kalıntısı vardı. Avrupa Gözlemevi de 1991 de kendinden söz ettirdi. Gozlemevının yeni teknoloji ürünü leleskopu, Ay'da içilen bir sigaranın ışığını fark edebilecek güçteydi. Bu denli sönük ışık yayan ve çok uzakta bulunan bir galaksi veya kuasar olduğu düşünülen iki yeni astronomik obje yaz aylarında keşfedıldi Objelerin kuasar olduğu kanıtlanırsa astrofizikçılerin evrenin yaşını 20 milyar yıldan 33 mllyar yıla çıkarmaları gerekecek ASTRONOMİ Tünrtlnin ilk demiryolu borusunu döşediler. Bir ay sonra ise 7.6metre çapında kesıtı olan ikinci boru tamamlandı Çapı 4.8 m olan küçük havalandırma ve bekleme tüneli ise geçenyılın sonunda bitmişti Tünelin iki 7997'de Ingiltere Mans tüneliyle kıtaya ucundan bağlandı. Tünel 1993 sonuda tratiğe açıçalışan delgi lacak. makineleri birbirine doğru ilerleyerek yalnızca 36 santimetrelik bir hata payı ile karşılaştılar Modern jiroskop pusulaları sayesinde bu zor çalışma, boylesine küçük bir hatayla tamamlandı. Kaba inşaatın zamanından once bıtmesıne karşın Manş'ın altında ilk tren seferi tahminen 1993 haziranından once yapılamayacak. Araba ve kamyonları taşıyacak olan yük trenlerı mühendislere bııyük sorunlar çıkartıyor Avrupa tüneli için tasarlanan genış kannlı vagoniarın tünelin içindeki ve ağzındaki basınç değişimlerine elverişli olmadığı düşünülüyor Tünelin Arahk 1993'te hizmete girmesi planlanıyor Tumuyle özel teşebbüs tarafından finanse edılen Manş tunelıne 23 milyar mark harcanacak. Yapımı üstlenen konsorsiyumun ancak 1997 yılından sonra kâra geçeceği hesaplanıyor. Magellan, Venüs'ün harüasını çıkardı. Yedi dakika süren Güneş tutulması, gerçek bir astronomi olayı idi. Uyarıcı aminoasitler özellikle glutamat düşuk yogunluklarda, sinir sisteminin en önemli iletici maddeleri (nörotransmiter) arasındadır Glutamat "Kuzu poatundakl kurt' gibi düşünce kıvılcımlarını taşır, beynin gelişimini sağlar ve bellek oluşumuna katkıda bulunur. Ama glutamat hasarlı veya kansız kalan sınır hücrelerinde birikirse tehlikeli bir uyarıcı zehır durumuna geçer (ekzitotoksin): Bu zehirle kırbaçlanan sınır hücreleri şişer ve gizemli bir şekilde ölürler 1991 yılında yapılan deneyler sonucunda Alzh*im«r hastalığı, Parklnaon hastalığı ve Hunönyton korasl adını taşıyan sınır sisteminin en kötü üç dejeneratit bozukluğunda da ekzitotoksine bağlı hasarların görüldüğü ortaya çıktı Bir uyuşturucu olan MPTP nin verildiğı deney hayvanlarında Parkinson'daki titremelere benzeyen belirtiler görüldü MPTP ile birlikte bir glutamat antagonisti (glutamatın bağlandığı yerleri kapayan karşıt madde) verildiğinde hayvanlar hastalanmıyordu Alzheimer hastalarının beyınlerınde bu hastalığa özgü beta mıloid proteini birikimleri saptanıyor Bu yabancı madde ekzitotoksik maddelerin hasarını arttırıyor. En son keşfedilen nörotransmiterler Zehirli bulutlar NOROLOJI Yanl çalışmalar Parklnson hattalarına umut veriyor. Solda normal, sağda hastalık nedeniyle delorme olmuf bir beyln. den olan azot oksit (NO) beyindeki gri hücreler arasında dolaşıyor Sinir hücreleri glutamat ile uyarıldıktan sonra azot oksıt salıyorlar Yuksek dozda glutamata maruz kalan hücrelerden salınan NO bulutları komşu sinir hücrelerini öldürüyor Amerıkah beyin araştırmacısı Solomon Synder şimdi dejeneratif hastalıklarda NO üretiminde anormallık olup olmadığını araştırıyor. 2575