Katalog

DOĞAYIKORUMA Türkiye ve Akdeniz foku "Akdeniz Fokunun Korunması İçin Ulusal Strateji" toplantılarında bugüne kadar neler karalaştırıldı? Ya Içın Savaş ; Cem Kıraç kdeniz foku uzerıne yapılan hemen lum araştırmaların ıncelenmesı Akdeniz fokunun karşı karşıya olduğu sorunların, tamamen ıçerısınde yaşadığı bolgenın sorunlarından kaynaklandığını gosterıyor Sorunun bu derece genış kapsamlı olması, çozumun bırbırınden habersız çalışan kışı ve kurumlar tarafından gerçekleştırılemeyeoeğı bu sşbeple dısıplınler/kurumlar arası bır ışbırlığıne ıhtıyaç olduğu fıkrının grup ıçerısınde oluşmasını sağlamış ve çalışmalar genel olarak bu yöne kaydırılmıştır Bu doğrultuda, Nısan 1990 dan ıtıbaren çeşıtlı makale ve toporta|larla ışbırlığı lıkrı ve bır ulusal komıtenın oluşturulması gerektığı hak kındakı duşunceler ılgılılere ve kamuoyuna ıletılmeyeçalışılmıştır 1990 yazında Çevre Musteşarlığı gorevlılerı ulusal bır strate|i hazırlanması amacıyla, genış çaplı bır dunışına toplantısı yapılması fıkrı uzerınde çalışmaya başladılar Nıhayet, uzun suren bır hazırlık donemının ardından, 2223 Ocak 1991 tarıhınde T C Başbakanlık Çevre Musteşarlığı nın organızasyonu ıle bır toplantı yapıldı Toplantıya katılan kuruluşların (Çevre Musteşarlığı Turızm Bakanlığı Bayındırlık ve Iskan Bakanlığı Sahıl Guvenlık Kmt Koruma ve Kontrol Gen Mud , Mıllı Parklar Daıresı Bşk , özel Çuvre Koruma Bşk , Dz K K . Doğal Hayatı Koruma Derneğı Turkıye Tabıatını Koruma Der Gen Mer, Turkıye Tabıatını Kor Der Antalya Sb, ODTU Sualtı Topluluğu, Sınop Zongııldak Kırklarelı, Istanbul Çanakkale. Bahkesır Aydın, Muğla valılıklerı Foça ve Taşucu beledıyelerı, Hacettepe U Bıyolojı Bol 9 Eylul U Denız Bıl ve Tek Ens , I U Su Urunlerı Y O , İTU Gemı Inş ve Den Bıl Fak ve gozlemcı olarak UNEP) temsılcılerı konu uzerindekı bılgı ve goruşlerıni aktardılar UNEP temsllcısı A J de Grıssac ıle Çevre Musteşarlığı yetkılılerı tarafından hazırlanmış olan eylem planı taslagı uzerınde ıkı gun boyunca yapılan hararetlı laıtışınalar sonucu "Akdenlz Fokunun Korunması Içln Ulusal Strate|i" hazırlandı Temsılcıler hazırlanmış olan stratejının başarılı olabılmesı ıçın sıkı bır ışbırlığını on şart olarak goren ODTU SAT goruşunu destekleyerek bır ulusal komıte kurulması yolundakı teklıfımızı kabul ettıler 23 Ocak 1991 de oluşturulan bu komıte aşağıdakı kurum ve kuruluşlardan oluşmaktadır TC Başbakanlık / Çevre Musteşarlığı, DPT Musteşarlığı, özel Çev Koruma Kurumu B^k T O K Bakanlığı / Mıllı Parklar Daı Bşk Koruma ve Kontrol Gen Mud , Proıe ve Uygulama Gen Mud Bayındırlık ve Iskan Bakanlığı Turızm Bakanlığı, Doğal Mayatı Koruma Derneğı Turkıye Tabıatını Koruma Derneğı, ODTU Sualtı Topluluğu, I U Su Urunlerı Y O 9 Eylul U Den Bıl ve Tek Y O Komıtenın kesın karar yetkısı olmayıp yalnızca ılgılı kurumlara yönelık tavsıye kararları alabılmektedır Komıte uyesı kuruluşların temsılcılerı ılk toplantılarını 8 Nısan 1991de Ankara da yaptı Toplantıya loça Beledıyesı de davetlı olarak katıldı Bu toplantıda alınan en onemlı karar Foça'nın ilk tok koruma alanı olarak seçılmesı ol muştur Bu arada hem strateıı belırleme toplantısı sırasında hem de komıte toplantısında Karaada nın kııalanması konusu da tartışıldı Strateıı belırleme toplantısına katılan tum temsılcıler (Turızm Bakanlığı temsılcısı harıç) Karaada nın turızme açılmak uzere kıralanmasını ve uzerınde ınşaat yapılmasını kınadılar Bv husus toplantı tutanagına da geçırıldı Komıte toplantısı A sırasında ıse I U Su Urunlerı Y O temsılcısı adada yaptıkları çalışma hakkında bılgı verdı Bu çalışma sonucu hazırlanan raporda "Fokların bulunduğu Bodrum Yanmadası'nın slmdlye kadar koruma altına alınmaması ve üstellk adalann turizme açılması çevre açısından hatalı blr yaklafimdır" denılerek, Karaada da bellı başlı ıkı adet fok mağarasının bulunduğu ve bunların aktıf olduklan belırtılmektedır Ulusal Komıte nın ıkıncı toplantısı Beledıye Başkanı Sn Nıhat Dırımın davetı uzerıne, Turkıye nın ılk fok koruma bolgeaı olarak belırlenen Foça da yapıldı Foça beledıye başkanı ve yardımcısı ıle ılk ılışkılerımız 1990 yazında başlamıştı Kendılerıne foklar, sorunları onemlerı yapılmış olan çalışmalar hakkında bılgı vermış ve daha once hıç gormedığımız kadar da ılgı görmuştuk Daha sonra bu ılgılerı onları foklarla cıddı olarak ılgılenmeye sevkettı Başta beledıye başkanı ve yardımcısı olmak uzere, Foça Beledıyesı mukemmel bır demokrası anlayışı ve son derece yerınde bır yaklaşımla yoredekı lokların korunması konusunu bahkçılarla bırlıkte ıncele meye ve değerlendırmeye başladı Yapılan toplantılarla balıkçılar bılgılendıler ve fokların balıkçılığın ve kıyılarımızın problemlerının anlaşılabılmesı ve duyurulabılmesı ıçın lyı bır sebep olabıleceğını de anladılar Ikı toplantı arasında da çalışmalarını surduren Foça lılar 1718 Mayıs 1991 de Foça da yapılan ıkıncı komıte toplantısına bır koruma projesı taslağı sundular "Ulusal Stratejlnin Foça Pllot Bölgesi Uygulaması" adını taşıyan bu çalışma pıtot bolge sınırları ıçın bır onerı ıle başlamakta ve ardından projenın uygulanması ıle ılgılı kurumlar hatırlatılmaktadır Poıe taslağı şu bolumlerden oluşuyor • Bahkçılarla Foklar arasında lyi lllşkllerin gelişHrllmasl: Bu başlık allında, balıkçıfok çatışmasını durdurmak amacıyla (ve bu çatışmanın ana nedenı olan denızlerın aşırı ve hatalı kullanımından doğan zararların telafısı ıçın) 9e reklı ryıleştırme programları gıbı orta ve uzun vadelı balıkçıların foklar sebebıyle uğradıkları zararların tazmını gıbı kısa vadelı bır takım onerıler sunulmaktadır • Fokların korunması ve lyileştlrilmesl: Bu bolum doğrudan fok bıreylerının korunmasına ve yaralı/terk edılmış lokların lyıleştırılmesıne / bakımına yonelıktır • Bilgl toplama ve halkın bllgllendlrllmesı; Balıkçılarla işbirliği Foça'da yaşayan 45 Akdeniz fokundan bir tanesı. Bır zamanlar tük Akdenız'de özçürce dolaşan bu guzel denız memelisi şımdı köşe bucak kaçar duruma gelmış bıricanlı durumunda.Fotoğral, Foça'da yaşayan fotomuhabır ve balıkçı Şevkı Avcı laralından Ağustos 1990'da , Foça limanı içinde tekneden çekilmiştir. arastırma programı: Bu kısımda ıse uluslararası ulusal ve yerel duzeyde bılgı toplanarak bır bılgı bankasının oluşturulması bır danışma merkezı, posterler ve gosterıler yoluyla yore halkının ve tunstlerın bılgılendırılmelerı ıle arastırma çalışmaları konu edılmektedır Taslakta bu aşama da hıç bır arastırma yapılmayarak, foklara rahatsızlık verılmemesı gerektığı soylenmektedır Ne var kı bır koruma /lyıleştırme proıesının başarı şansı, arastırma/ koruma/eğıtım ıle ılgılı ışlerın uygulanan proje kapsamında bır arada goturulebıldıklerı sure ce var olacaktır Alınacak onlemlerın etkılerı nın gozlenmesı ve ıhtıyaca uygun hale getırılmelerı başarılı bır koruma ıçın hayatı onem taşımaktadır Bu taslağın bızce en onemlı kısmı, Foça da Ulusal Komıte doğrultusunda ve Ulusal Komıte ye karşı sorumlu bır yerel komıtenın kurulmasını gundeme getırmesıdır Her zaman sa vunduğumuz gıbı doğal dengenın ve kaynakların korunmasında en buyuk adım yore halkının, dolayısıyla yerel yonetımlerın yorelerıne sahıp çıkmaları ve ınısıyatıflerını kııllanarak haklarını aramaya başlamaları ıle atılacaktır Uyelerınınçoğunu balıkçıların oluş turduğu bu yerel komıte 17 Mayıs ta kurulmuş ve ılk toplantısını da 13 Hazıran 1991 de yapmıştır Yerel komıte ulusal ışbırlığı dahılınde bolgede koruma proıelerının uygulanmasın dan, pro|e takıp raporlarının hazırlanmasından balıkçıların zararlarının karşılanabılmesı ıçın yapılacak fızıbılıte çalışmalarından ızın verılecek arastırma ve fılm çalışmalarının ızlen mesınden sorumlu olacaktır Komıtenın uçuncu toplantısı Ekım ayı ıçerısınde yapılacak olup ana konusunu Foça dışındakı dığer koruma alanlarının belırlonmesı oluşturacaktır Sonuç: Foklar üzerine araştırmalar Turkıye de Akdeniz foku ıle ılgılı ılk bılgılere Karakln Deveclyan ın Balık ve Balıkçılık' ısımlı eserınde rastlıyorıız, (1914) Ankara Unıversıtesı eskı öğretım uyelerınden Prof. B. Mursaloglu, sahıllerımızde yaşayan fok turunun Monachus monachus olduğunu ılk defa belgeleyen ve lıterature geçıren kışıdır (1964) Sonrakı yıllarda bazı Israıl lı doğabılımcıler, Prof K Ronald Gueıp Unıversıtebi Kanada), Prof F Berkes (Brock Unıversıtesı Kanada) D Marchaessaux (Poıt Cros Mıllı Parkı, Fransa) çeşıtlı tarıhlerde genolde ıstıhbarat toplamaya yonelık bır dızı çalışma gerçek leştırmışlerdır Yapılan tum çalışmalar ıçerısınde Prof B Mursaloglu nun 1980 de başiayan ve doğal ortamda gozleme dayanan çalışmaları Akdeniz fokunun bıyolopsı hakkında bılım dunyasına verdığı bılgıler katkısıyla onem kazandı Bunun yanı sıra, Yard Doç Dr B Özturk ve ekıbının (I U Su Urunlerı Y O ) gerçekleştırmış olduğu sualtı ve suustu vıdeo kayıtları ıle bu konudakı araştırmaları da oldukça ılgınçtır Gonullu kuruluşlar ıçerısınde ıse Doğal Mayatı Koruma Derneğı araştırma/eğıtım çalış ması gerçekleştırmış olmakla bırlıkte, gunumuzde ulusal komıte uyesı olması harıcındekonuyla aktıf olarak ılgılenrnemektedır Orta Dogu Teknık Unıversıtesı Sualtı Toplu luğu 1987 senesınde, konunun onemını kavra mış ve kendı bunyesı ıçerısınde Akdeniz Foku Arastırma Grubu nu (ODTU SAI/AFAG) oluşturaı.ık foklarla ılgılı çalışmalarını başlatmıştır Grubun çalışmaları ıstıhbarat loplama habıtat tespıtı ve balıkçılar ıle yerel yonetımlerın bılgılendırılmelerıne yonelıktır Yukarıda da bahsettığımız gıbı, fokarın sorunları ıle kıyılarımızın sorunlarını bırbırınden ayırmaya ımkan yoktur Daha doğrusu Akdeniz foku (ve aynı duzeydekı dığer etoburlar) doğayı tehdıt eden unsurlardan en ılerı duzeycie etkılendıklerı ıçın denızlerımızın/ sahıllerımızın sağlık gostergesı durumundadırlar Dolayısıyla Akdeniz fokunun sorunlarını çozmeyı amaçlayan projeler temelde denız ve sahıl ekosısteınlerının/habıtatlarının korunma sı ve lyıleştırılmesı duşunulerek hazırlanmalı ve uygulanmalıdır Bu tur çalışmalar ıçın en buyuk eksıklığımız ıse ılgılı ve tecrubelı bılımadamı/unıversıte kıtlığı ıle buyuklerımızın bu tur konulara karşı olan kayıtsızlıklarıdır örneğın artık Afrıka devletlerının unıversıtelerlnde bıle olduğu halde uç tarafı denızlerle çevrılı yurdumuzda hıçbır unıversıtemızde denız memelılerı kursusu ve denız memelılerı uzerınde uzmanlaşmış bılımadamı yoktur Eğer Akdeniz Foku uzerındekı çalışmalar uzun yıllar once başlatılabılseydı ve gerçekçı bır şekılde sorunların çozumu yoluna gıdılseydı kımbılır bır zamanlar dunyanın en zengın ve verımlı denızlerı ıçerısınde sayılan Marmara ve Karadenız ın bu gunku ıçleraçısı hale gelmele rı belkıdeonlenebılırdı Şukurler olsun kı doğal dongpnın karakterı plastık olmaktan çok elastık olmaya meyıllıdıı Mukemmellıgı de bu toleransından kaynaklanır Ancak elastıklık ozellığının (her alanda) bellı lımıtler ıçerısınde geçerlı olduğu unutulmamalıdır 23016