Katalog

A M E R İ K A ' D A N B A K I Ş Üştüniletkenler büyük kazanç kaynağı oldu Bilim adamları ve araştırma kurumtarı patent için birbirleriyle yarışırken glzlilik her şeye hâkim... Doğan Cüceloğlu, LosAngeles üksek sıcaklık üstüniletkenliği konusu, ABD Patent Ofisi nde kuyrukların oluşmasına yol açtı. Şimdiden 600 patent başvurusu yapılmış durumda. Hiçbir direnç göstermeden elektriği geçiren seramiklere yüksek acaklık üstüniletkenleri adı verilir. Yüksek sıcaklık altın da bile yararlı özelliklerinde bir değişiklik olmadığından, bu tür seramiklerin çok geniş bir kullanış alanı bulunmaktadır. Üniversitelerde bu konuda araştırma yapan bilim adamları, yüksek sıcaklık üstüniletkenlerin yeni bilgisayann, uçan trenlerin yapımında, hiç enerji kaybı olmadan elektrik naklinde kullanılacağını söylemektedirler. Bir anlamda elektrik ve elekronik alanını tümden değiştireceği düşünülmektedir. Bu alanda Oretilen malların milyarlık gelirleri, yüksek sıcaklık üstüniletken endüstrisiyle paylaşılacaktır. Bu alanda büyük paraların döneceğını bilen şirketler ve araştırma üniversiteleri şimdiden kendi çıkarlarını korumak içln önlemler almaya başladılar. Araştırma kurumları yüksek sıcaklık üstüniletkeni olarak iş gören birbirinden farklı birçok seramik için patent alıyorlar. işin içine büyük paralar girdiği için bilim adamları yeni seramik türlerini incelerken birbirlerinden bilgilerini gizlemekte, ancak buluşunu bir patentle garanti altına aldıktan sonra diğer meslektaşlanna soylemektedir. Bu tutumu, büyük laboratuvarlar kurmuş olan araştırma üniversiteleri desteklemekte, araştırmalarını patent almadan meslektaşlanna söylememeleri için profesörlerle kontratlar imzalamaktadır. Arkansas Üniversitesi Fizik Bölümü Başkanı Profesör Dr. Allen Hermann, "Çok büyük bir pazar var; kazanılacak para büyük meblağlar oluşturmaktadır" demektedir. Arkansas Üniversitesi, yüksek sıcaklık üstüniletkenliği üzerine araştırma yapılan üniversitelerin başlarında gelmektedir. Dr. Hermann ve meslektaşı Dr. Zhengzhi Sheng, thallium bazlı seramikler yaparak şimdiye kadar 11 patent için başvurdular. Patent Ofisi süratli iş görememektedir. 1987'de Başkan Reagan bir yönergeyle Patent Ofisi'nin yüksek sıcaklık üstüniletkenlik konusunda daha süratle çalışmasını istemişti. Nferilecek ilk patentlerden birini Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MİT) alacaktır. Or John B. Vhndcr ve Dr. Y Gregory J. Yürek MİT'te 1987'de geliştirdikleri bir seramik için başvurularını yaptılar, ne var ki henüz patentlerini alamadılar. Başkan Reagan'ın bir an önce patent alınmasını istemesinin nedenlerinden biri başka ülkelerin araştırma sonuçlarını elde ederek kendi patentleriyle piyasaya hâkim olmalarını önlemekti. Başkan Reagan'ın yönergesinden sonra Patent Ofisi yeni bir "süratli işlem" yöntemi uygulamaya başlamış, genellikle 18 ay alan patent verme işlemi, yeni yöntem sayesinde bir yıla indirilmiştir. Gecikmeye yol açan nedenlerin başında, patent için başvurulan buluşun, başka başvurularla benzerlik ve farklılıklarını saptamak geliyordu. Her bir patentin birbirinden bilimsel ve ticari anlamda farklı bir buluşu temsil etmesi gerekmektedir; bu amaçla karşılaştırmalı incelemeler aylar alabiliyor. Yüksek sıcaklık üstüniletkenlik alanında o kadar çok başvuru olmaktadır ki bütün başvuruların tek tek karşılaştırılması kendi başına bilimsel yöntemi zorunlu kılıyo:. Ûniversiteler, ticari kuruluşlar ve bilim adamları arasında, buluşların benzerliği ve ticari kullanış alanının kapsamı konusunda şimdiden yasal çatışmalar başgöstermeye başladı. Houston Üniversitesi için danışmanlık görevi yapan Scott J. Chafln, "Patent Oflsi bir savas alanına dönecektir" demektedir. Şimdiden Alabama Üniversitesi, Intertanional Business Machines (IBM), American Telephone and Telegraph Company (AT£T) arasında patent anlaşmazlığı su yüzüne çıktı. MİT'in patentinin 2.000 yılından önce 100 milyonluk bir gelir kaynağı sağlayacağı hesap edilmekte. Houston Üniversitesi Du Pont şirketine dört buçuk milyon dolar karşılığı bir buluşunu satmış bulunuyor. Bu miktarlar ilk başta büyük rakamlar olarak gözükebilir. Ne var ki büyük ABD üniversiteleri bu meblağlardan çok daha (azlasını bağış olarak her yıl alıyorlar. Bazı profesörler kendi haklarını korumak için avukatlar tutuyor ve patent alındıktan sonra üniversiteden ayrılarak kendi şirketlerini kuruyorlar. Arkansaslı Profesör Hermann'a göre yüksek sıcaklık üstüniletkenlik konusunda, bu tür 15 ya da 20 şirket kurulmuş durumda. Biyoteknoloji konusunda 1970'lerde görülen durumun, 1990'larda üstüniletkenlik alanda söz konusu olması beklenmekte. n ' ilimde verimli, bol ürünlü dönemin başlaması ve bunun sonuçlarının görülmesi, öyle hadi deyince olacak işlerden değil. Hele bilimi ihmal etmiş, "nasılsa diğer ülkelerde yapıhyor, ben onların ürününü toplanm" ham hayali içinde yaşamış veya bunu bile düşünmeyerek işleri oluruna bırakmış, bir bilim politikası saptayarak bunu kalkınma ile eşgüdümlü hale getirmemiş Türkiye gibi ülkelerde, hemen atıhm yapmak hepten imkânsızdır. Bilimi örgütleyeceksiniz. Ülke gereksinimlerini saptayarak örgütleyeceksiniz. Elinizdeki en iyi bilim güçlerini, insan, araç gereç vb bir araya getireceksiniz. Uzun soluklu bir yapı kuracaksınız. örgütünüzü, üretiminizi sürekli besleyecek olan arka bahçenizi düzenli tutacak ve burada seçkin araştırmacıların, bilim adamlarının yetişmesini sağlayacaksınız. Ülkenin tek ulusal bilim teknoloji araştırma kurumu niteliğindeki TÜBİTAK'ın, uzun süre siyasi partilerin çi/tliği olarak kullanıldıktan sonra düşüncelerde nasıl bir değişiklik olduysa gerçek bilim güçlerine teslim edilmesine karar verildi. Daha önceki yöneticilerin dış temaslarda ülkeyi bilimsel temsildeki yetersizliklerinin görülmesi bunda rol oynamış olabilir. Ama temelde, dışa açılma politikasında bilimin, teknolojinin bir ülke ekonomisi için vazgeçilmez dayanaklar olduğunun nihayet görüldüğünü iyi niyetle düşünüyoruz. Bu kurum şimdi doğru politikalar uygulasa bile bunun sonuçlarının birkaç yıldan önce alınmasını beklemek, ayrıca Türkiye biliminin çağdaş düzeye yükseltilmesini salt bu kurumdan ve yöneticilerden beklemek de hayalcilik olur. Üniversitelere, hatta özel sektöre bu konuda çok iş düşmektedir. Her kurumun kendine çağdaş bir çalışma ortamı örgütleyebileceğini düşünen, burada yönetici durumundaki insanların isteği ve iradesinin önemli bir rol oynayacağını ve birçok şeyin istenirse rahatlıkla değişebileceğini düşünen bilim adamlarımız da vardır. Tabii burada birim yöneticilerinin çağdaş bir beyne ve düşünceye sahip, kendine güvenli insanlar olması da öngörülmektedir. Bu açıdan şöyle bir çevreye baktığınızda, içiniz rahat mı ediyor, yoksa karabasanlara mı kapılıyorsunuz? • • • Haftaya cumartesi, yeni bir dergide buluşmak umuduyla, hoşçakalın... B HAFTANIN GÜNDEMİ O K U R D A N BİZE Mantar üretimi üzerine Diyarbakır, Ergani End. Mes. Lisesi'nde asker öuretmen olarak çalışmaktayım. Okuldakifenve fefcno/o/ı eğitsel kolunun rehberliğini yapıyorum. Ancak kolda etkin bir çalifmamız yok, ne yaptıysam öğrencilerimi çalışmaya yönelfemedim. Kendim bir Cumhuriyef okuruyum. Bilim Teknik deraisini de özenle incelerim. Bilim feknik deraisinden yararlanarak okulda bir duvar gazetesi hazırlayıp bilimsel ve teknolojik geHşmeieri öğrencilere sergilemeye çaUşırken 2 ? ? soyı/ı 30 Mart 1991 farihli dergide "ucuz ve verimli mantar ürefme" baflıklı Sayın Abdunnasır Yıldız'ın yazısını sergilemeyi düşündüm, ancak öğrencilerimden gelen istek üzerine mantar nasıl ekilir? Tohumu nereden sağlanır? Bakımı nasıl yapılır? Araştınp öğrendiklerimizi sergilemeye karar verdik. Yeterli bilgiye sahip olursak örnek olarak okulda mantar yetiştirmeyi düşündük. Ancak mantar ekimi ve yetiştirilmesi ile ilgili hiçbir bilgiye sahip değiliz. Bu konuda bize yardıma olursanız, bize ve ilcemize çok büyük iyilik yapmış oiacaksınız. Halll KocaiMta Cumhuriyet Matbaacılık ve Uazetecıiık T.A.Ş. • Founded by Yunus Nadl 1924 • Editor in Chief: Hasan Cemal • General Manager: Emlne Uşakiıgll • Managing Editor: Okay Gönensin • Editor: Orhan Bursalı • Page Editor: Tüles Hasdemir. 2143