Katalog

BİLİM DÜNYASINDAN HABERLER Neredeyse hava kadar hafif aerojeller, keşiflerinden 60 yıl sonra gözde madde oldular sıcaklık ve basınçlara tabi tutarlar. Bu özel durumda bulunan sıvı, jeli yavaşça terk ederken ağ örgüsü sağlam olarak gerıde kalır. Basınç ve sıcaklık azaltılırken de giden sıvının yerini hava alır. Aerojellerin endüstrıde en çok ilgi çeken yönlerı ızolasyon kapasiteleridır. Bir aerojelin girift yapısı ısının içinden kolayca uçup gitmesını engeller. Silika zlncirleri fazla miktarlarda ısıyı iletemeyecek kadar ince ve dclambaçlıdırlar. Ayrıca bir aerojelin yapısında bulunan ince ve küçük boşluklar sıcak hava akımını durdururlar. Hunt'a göre hava akımının daha da azaltılması amacıyla kısmen vakumlu bir ortam içerisine konulan 1.5 cm kalınlığındakı silis jelı, 10 cm kalınlığındakı cam elyafının izolasyon gücüne sahiptir. Yine Hunt'a göre şu anda var olan en mükemmel katı izolatör silis jelidir. Hunt iki cam katmanı ile aralarına yerleştirilmiş ışığı yarı yarıya geçiren ince bir aerojel tabakasından oluşan pencere camlan üreten bir şırket kurmuştur. Aerojellerin yeni kullanım olanaklarıyla ilgili sürüyle öneri gelmektedir. Hunt'un da dediği gibi insanlar bir kez ilgilenmeye başlayınca akıllarına aerojelle ilgili bin bir türlü fikir geliyor. (Ö.ÜDlscover, 8.90) Süper hafif bulutlar En değerli at türü kurtarıldı Moğol Takhi'leri vahşi doğaya salınıyor. , ünyada en değerli at türü olan } Equus przevvalskl 30 yıl aradan sonra tekrar Moğolistan'ın güneybatısına gönderilecek. Son kez 1960'larda kendi anayurdunda görülen przevvalskı atının günümüzde neslinin tükendiği sa•nılıyordu. Bu cinse ait yaklaşık 1000 at dünyanın çeşitli yerlerindeki hayvanat bahçelerlnde koruma altına alındı. Marwell ve London hayvanat bahçeleri 100 przewalskl atı barındınyorlar. Uluslararası bir grup bu Moğolıstan atlarını tekrar anayurtlarına göndermek amacıyla bir fon oluşturuyor. Moğolların takhl olarak adlandırdıkları bu at cinsi boz renginde ve sıradan bir midilliye benziyor. Polonyalı kâşif Nikolai Przevvalski 1870'lerde Batı Mogolistan'da bu atlardan bir tanesini vurarak postunu ve kemiklerini St. Petersburg müzesine Di rlon Hunt onlara "oyuncak bulutlantn" diyor. Kimilerince de onlar katı L bulutlardır. Ne ad verirsek verelim aerojeller şimdlye değin laboratuvarlarda üretilmiş en acayip şeylerdendir. Kolayca taşınabilmesi için dondurulmuş yoğun sis parçalarına benzerler. Ağırlıkları yok denecek kadar azdır. En hafifleri deniz seviyesinde havadan yalnızca dört kez daha ağırdır Bir santimetreküpünün ağırlığı yaklaşık 0.005 gr kadardır. Bununla beraber aerojellerin oldukça güçlü ve sert bir yapıları vardır. Kendi ağırhklarının yüzlerce katını taşıyabilirler. Altmış yıllık geçmışlenne karşın aerojeller ancak şimdi bu denli yaygın olarak kullanılmaktadır. Lavvrence Berkeley Laboratuvan'nda fizikçi olan Hunt aerojellerin günümüze kadar yalnızca laboratuvar meraklılarına konu olduğunu, (akat artık bunun değiştiğini söylüyor. Fizikçiler aerojelleri atomaltı parçacıkları saptamakta kullanmaya başladılar bile; astronomlar da dış uzaydakı toz zerrelerini yakalamak amacıyla yakında aerojellere başvurabileceklerdir. Günlük yaşama daha yakın kullanım örneklerine baktığımızda, buzdolaplarındaki izolasyonlarda ve çlft katlı camlarda yine onları görmekteyiz. Przevvalskı atı ~ hayvanat bahçelerinde koruma altına alınarak soyunun tükenmesi önlendı. Seyrek örülü Adından da anlaşılabileceği gibi aerojel bir tür jeldir. Jelin yapısında bir ortam içerisıne yerleştirilmiş ince parçacıklar bulunmaktadır. Bildiğimiz, sıradan jelde (örneğin hayvanlarda bulunan jelatin proteininden yapılan Jel0' da) bu parçacıkları saran ortam sıvıdır. Aerojelde ise bu sarıcı ortamın yerini hava almıştır. Sonuçta birbirlerinden santimetrenin ancak dört mllyonda biri genişliğindeki hava delikleriyle ayrılmış uzun molekün zincirlerinin oluşturduğu seyrekç* örülü bir ağ yapısıyla karşılaşırız. Lavvrence Lıvermore Laboratuvarı'nda fizikçi olan Larry Hrubesh son çalışmalarında % 99.8'l hava olan aerojeller üretebilmiştir. Kendisi aerojallere dokunmanın pamuk helvaya dokunmaya benzeyeceğini soylüyor. Bu çok incelik gerektiren bir iştir: Sıradan jeldekı sıvıyı kaynatıp kolayca uzaklaşmasını sağlamak çözüm değildir. Sıvı buharlaşıp jelin gözeneklerine hava girmeye başladığında hava ile sıvı arasındaki sınırda ince yüzeyler oluşur ve buralardaki gerilim gözeneklerın çökmesine, jelin de pörsüyüp katılaşmasına nederı olur. Bundan kaçınmak amacıyla fizikçiler jelin içindeki sıvıyı, gazlarla sıvılar arasında fiziksel anlamda bir farkın, dolayısıyla da gerilimli bir sınırın bulunmadığı vermişti; böylece bilim dünyası o güne dek bilinmeyen yeni bir at türünü tanımıştı. Equus przewalskl, evcil at Equus caballus'tan farklı olarak daha fazla kromozoma sahiptir. Takhi'nin tekrar anavatanına dönebilmesi için Moğal bılım adamları, Przevvalski Atları Uluslararası Yönelım Planı Çalışma Grubu'yla işbirllği yaparak bu atları 10 yıl içinde Gobi çölüne getırtmeyi amaçlıyorlar. Bunları barındırmak üzere GobiAltay'da geniş bir arazi hazırlandı. Ancak Marvvell hayvanat bahçesinde görevli bilim adamı John Knovvles, üretken yavrular elde edilmesi amacıyla przevvalski dâmızlıklarının evcil kısraklarla çiftleştirildiklerini ve bundan dolayı söz konusu atların vahşi doğa koşullarına hemen uyum sağlayamayacağını belirtiyor. Bu yöntem, przevvalski atını dünyada tek kılan özelliklerin yok olmasına yol açabiliyor. Programın ilk aşamasında, altı damızlık bu ilkbahar mevsiminde Moğolistan'a gönderllerek çitle çevrili 100 hektarlık bir araziye salıverilecek. Bu atların, doğal koşullara ve hava durumuna ne derece uyabilecekleri gözlemlenecek. Çalışma Grubu'ndan Jane Blunden hayvanat bahçesinde yetişen atların "ev yemeklerine" alıştıklannı ancak bu hayvanların bir süre sonra doğal ortama uyum sağlayabileceklerini belirtiyor. Güney California'daki San Diego hayvanat bahçesinde yaşayan atlar sıcak yaz mevsimıne alışkındırlar; ancak bunlardan Calgary'ye gönderilen birkaçı kış aylarında 30°C'ye kadar inen sıcaklığa rahatlıkla dayanabildi. İlk arazinin çitle çevrilmesi için gereken masrafı bir Alman üstlendi. 1992 yılında başlanması tasarlanan ikinci aşamada ise altı damızlık 10000 hektarlık bir alana yerleştirilecek, daha sonra dört damızlık ile sekiz kısrak getirilecek. Knovvles, bu arazilerde hayvanların 10 yıl yaşabileceklerini ve bu süre içinde çoğalarak büyüyeceklerini belirtiyor. (a.h.) SkyPix firmasının doğrudan doğruya uydudan eve TV yayınları yapmayı sağlayan 55 (bazı özel yöreler için 90) santimetre çapında çanak tıpindeki uydu antenleri. Bunlar hem kendinizin monte edebıleceğinlz ya da bir teknisyene taktırabileceğiniz biçimde iki türlü yapılmaktadır. Uydu yayınına yeni anten zaydaki bir uydudan gönderilen sinyaller yardımıyla, evlnizde sinema seyretmeye hazırlıklı mısınız? Böyle bir uygulamanın 1991 yılı içinde gerçekleşebileceği artık söylenebilir... Bunu savunan, VVashington eyaletinin Kent yöresinde çalışan "SkyPix Corporation" firması yeni bir yöntem geliştirdi. SkyPix firması, video sinyallerinin digital yöntemlerle sıkıştırılması (daraltılması) yardımıyla uzaydan kolayca evlere kadar ulaştırılan bu yeni tekniğin, önceleri uygulanan DBS (doğrudan radyo yayın Uİ ları yapan uydu) yonteminden çok daha üstün sonuçlar sağlayacağını savunmaktadır. SkyPix firması, kendi buldukları bu yöntem sayesinde, renkleri birbirine bulasmış, gölgeli ve karlanma yüzünden iyi seyredilemeyen kablolu ve direkt TV yayınları yerine, tertemiz izlenebilen bu tür uydu yayınlarının ileride büyük ilgiyle karşılanacağını iddia ediyor. Bu amaçla çatıya kurulacak 55 ilâ 90 santim çapındaki çanak tipi bir anten ve özel bir alıcıdan oluşan setin sadece 700 dolara mal olacağını bildiriyor. 2044