Katalog

ÇEVRE Akdeniz fokunun kurtarılması mümkün mü? Fok üretme projesi üzerine tartışma Bayram Öztürk, Muhammet Al Amrani, Dahran Habib, Akın Candan Türfciye Fas Araşbrma Gnıbu kdeniz foku, Dünyada nesli tükenen 12 memeli türünden biri, tıpkı Panda, Kaplan gibi. Bu türün neslinin tükenmesinin birçok nedenleri var. örneğin habitat kaybı, turizm, kıyıların tahribi, ikinci konut projeleri, aşırı balık avcılığı, kirlenme gibi. Bu nedenlerle Akdeniz'de sadece toplam 250300 fok kaldı. (Boudouesoue, Haziran 1991). Türün toplam sayısının 2/3'ü Atlantik Okyanusu kıyılarında Fas'ta yaşıyor. Fasta yaşayan fok bireyi 90130 arasında. Ulkernizde ise 2050 birey arasında fok yaşadığı tahmin ediliyor. (öztürk ve Ark. 1991). 1 doğadan fok yakalanarak üretme adı altında bir projenin başlatılması tartışılmış ve karşı görüşler olmasına rağmen proje hazırlanmışktır. Istlkrarh bölge Akdeniz fokunun neslinin birçok ülkede azalmasına rağmen, yapılan hesaplamalar gösterdi ki Fas ve Moritanya'daki fok popülasyonu istikrarını koruyor. Yani doğum, üreme ve ölumler, kabul edilebilen, biyolojik değerler içerisindedir. Ve türün bu kıyılardaki kolonileri en azından belle bir süre güvenliktedir. Ve bu da bize rahat bir nefes aldırmıyor. balıkçı ağlarındaki balıkları yemesi nedeniyle öldürülmesi, bir yok olma nedenidir. Aynı koşullar Atlantik kıyılarında geçerli değildir. Bu bölgede yaşayan foklar dünyanın en verimli deniz alanında buiunuyoriar. Fas, Moritanya, ve Gine kıyıları çok yüksek bir biyolojik verimliliğe sahiptir. • Buraları ve diğer su ürünleri bakımından çok zengindir. Bu zenginliğin nedeni Upvvelling olarak bilinen ve batı rüzgârları etkisiyle deniz diplerindeki besleyici mineral maddelerin üst tabanlara karıştıran olayın, besin zincirinin temelini oluşturan fitoplankton üremesini hızlandırmasıdır. Fok üretme tehlikelerf Yapılan popülasyon dinamiği çalışmaları göstermiştir ki Kuzey Afrika fok koonisi sağlıklıdır ve popülasyonu stabildir. Yani ölümler doğuml ve üremeyle orantılıdır O halde yetiştiriciliğe gerek yoktur. Işte bu nedenlerle birçok uluslararası kuruluş fokların üretilmesi çalışmalarına tereddütle yaklaşmaktadır. Ayrıca bu hayvanların bulunduğu doğal ortamların korunrnası ve iyileştirilmesi önerilecek ortamdan fok yakalanmasına karşı çıkılmaktadır Yeterli nedenler Işte bu denizdeki karışım Sonucu, biyolojik verim yüksektir ve bu besin zinciri yoluyla en son halka olan balıklarka kadar ulaşır. Balıkların ortamda bol bulunmasıysa fokların yeterli besine sahip olmasını sağlar, ve sonuçta foklar Bizce fok yakalayıp büyütme popülasyonu yok olmaması için son çaredir. Eğer hiçbir çözüm kalmamışsa uygulanmalıdır. Ayrıca uzman olmayan kişi veya kuruluşlaa) .Bulundukları bölgeden ayrılamazlar. rın yapmaması gereken bir Bu bölgedeki fokların %95'i yerlidir. işlemdir. Bu arada fokların b) Uygun üreme ve yavru büyütmeyi Peki türün yok olmasını etkileyen olumyakalanması sırasında yaragerçekleştirebilirler. suz faktörler bu bölgede geçerli değil mi? lama veya stres ayrı bir dezaKuşkusuz geçerlidir. Ancak türün yok olc) Genetik materyal akımı sağlarlar. vantajdır. Akdeniz fokunun fas kıyılarında yaşadığı yerler. Sadece 4 masını hızlandıran etkenler her ülkede no'lu mağarada 61 adet fok bireyi bulunmaktadır. d) Balıkçılık gücü az olduğundan veya Bunun dışında doğadan yafarklıdır ve süreçtekı kısmi ağırlık etkisi balıkçılar da yeterli balık avladığından bakalayıp büyüterek tekrar dode değişiktir. Diğer bir deyişle, Akdeniz lıkçılar fok öldürmemektedir. kurtarma merkezindeki kendi aralarında ğaya bırakmak vitulina'da gerçekleştirilFoku aşırı balık avcılığından da etkilençiftleştirilmesi amacıyla yapılan fok üretmiştir. Bu yolla doğal ortam zenginleştiğı e) Fok bölgesi politik belirsizliği nedemektedir. özellikle Doğu Akdeniz'de balık me çalışmasının ilk aşaması, fokların yagibi türün yok oluşu da engellenmektedir. niyle mayınlı olduğundan araştırma zorstokları çok hızlı sömürülmüştür ve halen kalanması için hazırlanan malzemenin Ancak deniz memelilerinin yaşam davralukları vardır. Ancak araştırma yapılabilbu aşırı avcılığa devam edilmektedir. Zahafif ve dayanaksızlığı nedeniyle başarınışlarını suda öğrenmeleri nedeniyle yamektedir. ten Akdeniz fakir bir denizdir ve Mavi çöl sızlıkla sonuçlanmıştır. Ünlü veteriner Dakalanan hayvanın doğaya seleksiyon geolarak bilinir. O halde balık azalması soMoritanya ve Fas'ta bulunan 90130 fok vld Taylor'un da hazır bulunduğu ekibin çirmediğinden yaşamını devam nucu hayvanın gıdasını bulamaması ve bireyinin %5'inin yakalanıp Fransa'daki fok yakalama çalışmaları başarılı olsaydı, ettirebilmemesi de ayrı bir konudur. yakalanan bu foklar çiftleştirilerek materBunun dışında yapay koşullardaki üreyal akımı sağlanacak ve türün varlığının tim çalışmaları sırasında ortam koşullarısürdürülmesi garantiye alınacaktı. Doğu nın iyi ayarlanmaması veya herhangi bir Akdeniz'de ise sadece Yunanlstan ve Türkontaminasyon sonucu son yıllarda Kuklye 'de fok bulunmaktadır. zey denizi foklarından ve Hazar denizi foklarından büyük oranda ölümlere neYapay yolla fok üretme den olan viral hastalıklar (Phoccid disBazı balıklandırma çalışmalarında oldutemper virüs) Akdeniz foklannda buluşağu gibi, doğa da fok yakalayıp yapay yolla cak olursa, henüz tedavisi olmayan bu fok üretme çalışmaları olumlu olmakla enfeksiyonlar sonucu elimizdeki az sayıbirlikte, bazı sorunlar da getirmektedir. da fokun da bir anda yok olması kaçınılBunların başında hayvanın biyolojisi, fizmazdır. yolojisi, davranışı v.s. hakkında bilinmeyen birçok noktanın olmasıdır. Akdeniz fokunun yalnızca turizm ve kirlenmeye bağlanan yok oluş sebebi işte örneğin Akdeniz fokunun yetiştirilmesi Atlantik'teki örnekte olduğu gibi, gerçekçi konusunda halen Dünyada tek bir uzman görünmemektedir. Zira Akdeniz'de bir bile yoktur. Çünkü bu olay hiç denenmezamanlar hem balıkçılar balık avlar hem miştir. Kısaca riskli bir iştir. Büyük bir cefoklar yaşar hem de kıyı insanları balık saret gerektirmektedir. Uretilecek derken yerlerdi. Oysa günümüzde Bodrum'dan başarısızhk halinde; kalan az sayıdaki foSicilya'ya. Dahla'dan Galita'ya kadar bükun da denme sırasında birkaçı ölebilir. tün Akdeniz'de balıkçılık yöntemleri deZira 1957'den bire 34 fok yakalanıp akvarğişti. Kol gücünün yerine motor gücü alyum veya hayvanat bahçelerine konduğu dı. Kısaca, Akdeniz fokunun en önemli halde çogunun 1 haftadan fazla yaşamayok oluş nedeni ülkemizde ve birçok ülKuzey deniz foklannda toplu ölümlere sebeb olan vlral hastalıklar Akdenlz foklarma bula dığı bilinmektedir. Bununla birlikte Akdekede teknik deyimle doğrudan balıkçılık niz fokunun neslinin azalması, Afrika dışacak olursa, bu enfeksiyonlar sonucu elimizde bulunan az sayıda bulunan fokun bir angücünün arbşına baglıdır. şında, devam ettiğine göre, son yıllarda da yok olması kaçınılmaz oiacaktır. 25015