Katalog

FİZİK Geleceğin enerjisine doğru Sıcak füzyonda büyük bir adım "Sıcak füzyon" çalışmalarında büyük bir adım atıldı. Milyon vvatlık bir güç elde edildi. Derleyen: Nükel Cunheyli arım yuzyıl boyu süren uğraş, harcanan milyarlarca dolar nihayet urun verdi, bilim adamları ilk kez kontrollu nükleer fü:yondan (çekirdek kaynaşması sıcak füzyon) belirgin oranda enerji elde ettıler Bu başarı Güneş'i aydınlatan, hidrojen bombasının müthiş patlamasını üreten gucun ınsanın hizmetine gırmesinı sağlamakta atılan ilk adım. 9 kasımda Ingiltere'de kısaca JET olarak bilinen Joint European Torus deneysel füzyon reaktöründe füzyon açısından tarihsel bir gelişme kaydedildi Böylelikle Avrupalı bir ekıp bu alanda araştırma yapan, Amerıka, Japonya, Rusya dahil 14 ülkenın onune geçtı Kaydedilen bu aşamanın önemı deneyin, kâğıt üzerindeki ilkelerinin ilk kez denenmesi ve yüksek oranda güç üretmiş olması. Bir diğer özellıği de bu ve benzerı diğer girişimleri yolundan saptırabılecek buyük sürprizlere yol açmaması JET dırektörü Dr. Paul Henri Rebut füzyonun yeni bir güç kaynağı olarak kullanılmasında belirli bir aşamanın geçıldığını belirtti JET'in başlıca rakıbı Nevv Jersey'de Prınceton Plasma Fiziğı Laboratuvarı dırektörü Dr Ronald C Davidson bu saptamayı doğruladı Füzyonda enerji, atomlann birbiriyle birleşmesikaynaşması sonucu ortaya çıkıyor Şu anda dünyada yaygın olarak nükleer fisyon, yani uranyum gıbi ağır elementlerın atomlarının parçalanmasından elde edılen guç uretiliyor Şimdi denenen, guneştekı, yıldızlardaki koşulların çelik kaplardatokamaklarda tekrarlanmasını amaçlayan Füzyon pratikte başarıyla kullanılabilirse enerji üretimi içın gerekli yakıtlar daha kolay elde edilebilecek, daha az radyoaktif atık üretilecek. Füzyona en yakın örnek Güneş. Burada sıcaklık 14 milyon dorece santigrat. Merkez çekimsel güç o kadar fazla ki atom parçacıkları birbiriyle birleşerek eşsız bir güç üretiyor. Bir füzyon reaktöründe ise, füzyon yakıtları Güneş'ın merkezindeki maddelerden daha az bir baskt altında olduğu için, ısı Güneş'ten de fazla, 200 milyon derece olmakzorunda Yıllardır füzyon yakıtının ısıtılması yoluna gidildi, manyetık alanlarda tutulabilen elektrik yüklu parçacıklara ayrılması böylece sağlanmış oluyordu Ancak buruj hiçbır kabin içınde tutmak mümkün olmadı. Her turlü metal, seramik veya cam bu sıcaklıkta eridi. Böylelikle manyetizma ılkelerı, manyetik gücü çok yüksek manyetık "şişeler" yapmakta kullanıldı Oxfordshire ve Princetonda bunların bina boyunda olanları kullanılıyor Bugüne kadar benzer füzyon reaktorlerinde kısa atımlı birkaç bin vvattlık guç üretildi Jet araştırma ekıbı ıse urettikleri gücün ikı saniye sureyle 1 5 ile 2 milyon watta çıktığını hesapladı Füzyon reaktörlerinin, türbinleri döndürecek suyu ısıtıp, kullanımda olan fisyon reaktörleri (atom santralleiri) gıbı. yuzlerce milyon vvattlık enerji uretebılecek duruma gelmesı ıçın (haliyle) daha fazla za Y Sudan elde edilen Döteryum ve trityum atom çekirdekleri, reaktörde 200 milyon C sıcaklıkta eriyerek helyum çekirdeklerine dönüşüyor. Yanma odasının bu yüksek sıcaklıkta erimesini, buharlaşmasını önlemek için sıcak gaz (plazma), büyük mıknatıslar sayesinde çelik duvarlardan uzakta tutuluyor. Her kaynaşmada (füzyon) bir nötron, ve (özellikle de sıcaklık) serbest kalmakta. Sıcaklık iletici üzerinden, üretllen buhar, tribüne akmakta ve böylece elektrik jeneratörü çalışmakta. mana gerek var aşama ise kendı kendisıni ateşleyebileOxfordshıre'da kaydedilen gelişme, cek kadar arttırılmış enerji düzeyine eriştepkı oranını geliştiren tritiumun kullanımek. lan yakıta eklenmesiyle gerçekleşti. YaBu alandaki ilk çalışmalar atom bombapılan deneylerde deuterium ile tepkıme sının yapıldığı Ikincı Dunya Savaşı yıllarıiçine giren tritiumun (hidrojenın başka na denk düşüyor. Dr. Edward Teller ve arbir ağır şekli), birincının tek başına kullakadaşlarının termonükleer enerjinin nımından daha etkili manyetik alanlarda sonuçlar kaydettiği götutulabildiğinı gosÇekirdek tüzyonu kaynaşması olayı termesınden sonra rüldü Bu tür bir ekleme uzun süredir düşü(çoklukla) ABDde nülüyordu Ancak bu mılyonlarca dolar ilk denemesi. Yakıta araştırma parası Hriyum Çtfclrdeoı makineleri giderek tritiumun eklenmesi karmaşık bir süreç, büyütmeye harcançünkü atomaltı parçadı. cıklar olan notronların Yakın yıllarda üretimini arttırıyor ve Utah'ta başarısızlıkfüzyon makinesınde la sonuçlanan "sobelli bir oranda radyoğuk" füzyon iddiasıaktıvıte yaratıyor Bu na karşın "sıcak" noktadan sonra araşfüzyon, bilimel çevtırmacılar tritumu rerelere egemen olan aktörlere güvenli bir goruştu 1980'lerde şekilde ekleyerek yanABD'de füzyon için Dol«ryuın ç*klf ma süresini ve gucünü ayrılan para azalınarttırmak zorundalar. ca bu ülke öncü Zaman ıçinde kullanıaraştırma statusulan atom reaktörlerin nü Avrupa'ya kapgücüne eş değer bir tırdı. JET, Isveç ve gelişme bekleniyor. Isvıçre'nin de katkıGaithersburg, Marysıyla tüm Avrupa land'da Fusion Power Topluluğu ülkeleriAssocıates Başkanı nin yoğun çabasını Or. Stephen O. Dean, "Füzyon yakıtının bünyesinde barındıran bir grup. ilk gerçek kullanımı JET çalışması ile baBuna karşılık ABD, Japonya, Sovyetler şarıldı" dedi. Dr. Dean, füzyon makıneBirliği ve Avrupa'nın ABD'deki ortak girisinde harcanan ve üretllen enerjinin eşşımı olan International Thermonuclear değer olması aşamasına henüz Experimental Reactor 21 yüzyılın ilk yarıgelınmedığini kaydetti: Reaktörlerde hasında ilk füzyon reaktörünü kurmaya halen kullanılan yüksek orandaki elektrik, zırlanıyor. 6 mılyar dolara mal olacak ısıtılan yakıta ve dev mıknatıslara harcaolan 10 katlı reaktörun surekli çalışan ilk nıyor Bundan da zor olan bir sonrakı reaktör olması bekleniyor 2467 Işteburadal Ingiltere OxfordCulham' dakibuJET deneme tesisinde lizikçiler atomu " ateşlediler"'. lOmetreden yüksek çelik dayanaklar içinde200 milyon derece sıcaklığın gerçekleştiği yanma odasını "koruyor". Çekirdek lüzyonu burada gerçekleştirildi