Katalog

ENERJİ HAFTANIN GÜNDEMİ Enflasyona yeni bir acıklama Ömer Kııleli ılyonlarca yıldır yeryuzunun depoladığı guneş enerjısını sanayıleşerek tukelmek bızı hangı noktalara getırdı, lyı bılıyor muyuz acaba? Kımı bılım adamları enflasyonun yenılenemeyen enerjı kaynaklarının tuketılmesınden kaynaklandığını öne suruyorlar Ne dersınız, bu savın dayandığı temellere bır goz atalım mı? Belkı okurlardan bırı boylece ulkemızin gunun moda lafı ıle super enflasyonuna bır acıklama ve de çozum bulur da kurtuluruz bu baş belasından. özunde tukettığımız tum ener|i turlerı çok kısa, kısa, uzun ya da çok uzun sureçler ıçınde guneş enerjısının başka bıçımlere donuşmesı ıle ortaya çıkmıştır, çıkmaktadır Bır tek kısa ornekle açıklayalım Guneş olmazsa bıtkıler buyumez, ağaçlar olmazsa yakacak odun olmaz Ingıltere nın ormanları yok edılmeseydı Sanayı Devrımı olmazdı Herseyln bedeli var, sanayllesmenlnkl de yenllenmeyen doğal kaynaklann yok edllmesl. Bugun enerjımızın çok buyuk bolumünu sağlayan fosıl yakıtlar da mılyon yıllarla olçulebılen zaman sureçlerı ıçınde guneş enerjısının kömure, petrole, gaza donuşmesı ıle oiuştu Bu surecı şu ya da bu blçımde gerı dondurmek ve tukettığımız petrolun yerıne yenısını uretmek soz konusu değıl, bu nedenle de fosıl yakıtlara yenılenemeyen kaynaklar dıyoruz Uzun bır donuşum surecı geçırmış olan bu maddelerı daha ışe yarar bıçımlere sokarken bır de bız onları kısa donuşum sureçlerlnden geçırıyoruz Örneğın gunumuzun teknığı otoların deposuna Batman'dan çıkarılan ham petrolun konmasına uygun değıl, petrolu arıtıp benzın uretmeden amacımıza ulaşamıyoruz Ne var kı her donuşum surecı ıçınde bır entropı artışı var, doğadakı duzensızlığın derecesı her enerjı dönuşumu ıle bıraz daha artıyor Kullandığımız kaynağın önemlı bır bolumunu bır daha gerı kazanmamacasına yıtırıyoruz I da enflasyon artmayıp da ne olacak pekıyı? Enerımın daha kıt, çevre koruma önlemlerının de daha pahalı olacağı 90 lı yıllarda bırçok ekonomıst enflasyonun tum ulkelerde artacağını öngdruyor Entropı Yasası'nın öngorduğu gıbı enerjı uretmek ıçın yatırılan paraların karşılığında ele geçen ener|i sureklı azalacak, ekonomıstler buna yatırımın getırısı azalıyor dıyorlar Madenlerde kömur uretmek ıçın dahaderınlere gıttıkçe, tukenen kuyulardakı kalan petrolu yukarı çekebılmek ıçın kuyulara buhar puskurtmek zorunda kaldıkça. 6010 bın kın'lık doğal gaz boruları döşedıkçe, elektrık uretırken yakılan lınyıtlerdekı kukurtun baca gazından temızlenmesı yasalarla gerektıkçe Enerjı uretım sureçlerının verımlılığı azalacak, artan yatınmları karşılamak ıçın de toplumların başka gereksınımlerınden kısıntılara gıdılecektır Enerjı uretıcı şırketler daha şımdıden kârlılık sınırlarına gelmışlerdır, en buyuklerı bıle yenı yatınmları ıçın kamu yonetımlennden destek ıstemeye / almaya başlamışlardır Ulkenın kaynakları daha çok enerp uretımıne kaydırıldıkça da kullanılacak teknoloji daha çok karmaşıklaşacak, dolayısı ıle de daha pahalı araç gereçler kullanılacaktır Bu şeytan sarmalına pek çok ulke şımdıden gırmıştır, 90'lı yıllarda herkes gırecektır Yaşamda enerjinln payı Yaşamımızdakı temel gereksınımlerl ener|i, besın, barınak ve sağlık olarak tanımlarsak bunların aıle (ya da devlet) butçesındekı payları hemen her yerde % 70 ten az değlldlr, bızım ulkemızde % 8085 dolayındadır Enerjının kaynağından tuketımıne dek uzanan akış ıçınde malıyetlerın neden sureklı arttığını sıze anlatabıldım mı, bılmem, ama şu sonuçları hıç akhnızdan çıkarmayın 1. Ener|i uretım sureçlerı azalan kaynaklar nedenıyle karmaşıklaşmakta ve pahalılanmaktadır Dolayısı ıle enerjı herkes ıçın pahalılanmaktadır (Gunumuzde bedel artık kanla odenmektedır) 2. Pahalı enerımın ekonomının tum dığer uretımlerını daha pahalı yaptığım ve enflasyonu arttırdığını artık çocuklar bıle bılmektedır (Bazı başbakanların mazeretlerı olabılır ) 3. Enerjı uretlm ve tuketım sureçlerı sırasında entropı artmaktadır Ç«vre klrlllkjl de Wr entropl arbşıdır. (Gunluk dllde çevre kırlenıyor demenın bılım dılındekı karşılığı doğanın duzensızlık derecesının bır daha gerı d o nulmemecesıne arttığıdır, buna da entropı artışı denıyor) 4. özetle enerjl üretlml arttıkca hem çavr* klrllllgl, hem de enflasyon artacaktır. Bu tumceyı değıştlrıp "Çevre kırlılığı arttıkca enflasyon da artacaktır da dıyebılırız Sanırız, çevrecı dostlarımız bu saptamayı seveceklerdır Ama ışın tam açıklaması entropının artışının enflasyonun gerçek nedenı oluşudur Hem boylece termodınamiğın hakkı da yenmemış olur Hıç böyle enflasyon açıklaması duymuş muydunuz? Hem de hıçblr partlyi ya da kışlyı suçlamadan Bılımın kımı evrensel kurallarını alışagelmedlğımız yerlerde kullanmakyeterlı Böylece unlu ekonomıstlere de unuttukları kımı yalın gerçeklerı anımsama fırsatı verırsınız Onların da entropıyı öğrenmelerının zamanı geldı artık Enflasyon ve enerji kaynakları Enflasyon doğrudan yenllenemeyen enerjl kaynaklannın tüketilmeslne bafllıdır. Kaynaklar tuketıldıkçe onları doğadakı stoklarından çıkarmak zorlaşır, ışın malıyetı artar Gıderek daha az ve daha nıtelıksız kaynaklar kullanılmaya başlanır, bunları donuşturmenln zorlukları artar, malıyet yıne artar örneğın Guney Afrıkada ınsanların yuzune bakmayacağı kömurlerı bız Afşın de bulunca sevınır, ustune elektrık uretmek ıçin santral kurarız Afşın'ın % 4550 kullu 1100 kcal / kg'lık kömurlerınden yapılan elektrığın malıyetı, hele çevreye yapılan dığer zararları da gozetırsek, asla G Afrıka'nın % 10 kullu 6000 kcal / kg komurunden az olamaz Arap ların 36 API yoğunluklu petrolıınu 1000 metre dermlıkten çıkarmanın malıyetı asla Garzan dakı 1520 API lık (çok ağır) petrolumuzu 2000 metreden çıkarmaktan daha çok olamaz Bır de bunların ustune naklıye, donuşum, dağıtım ve atıkların gıderılmesı ıle ılgılı masrafları koyun Evınlze bu denlı zor ve pahalı yolları aşarak gelen enerjının ucuz olamayacağı açıkça ortaya çıkar Ustelık bız (osll yakıtları tukettıkçe daha da pahalanacak Ener|i fıyatları arttıkça onu kullanarak bıze şağlanan her mal / hızmet de daha pahalı olacak, gunluk ekmeğlnızden sırtınızdakı gömleğe dek her şey Eee, bu durum ilimin geleceğe yönelik heyecan verici beklentilerinden hiri daha güdemde. Yıllardır üzerinde çalışılan, milyarlarca dolar para akıhlun "çekirdek füzyonu", ilk kez 2 saniyelik bir süre ıçın gerçekleştirildı ve bu füzyonla kaynasma sırusında 2 megawatthk enerji elde edildi. Guneş sisteminin gözbebeği, hayatın kaynağı Güneş'in muazzam enerjisini, tabi küçük ve kullanılabilir ölçek ve miktarlarda yeryüzünde gerçekleştirebılmek düşüncesi 4050 yıl önce ortaya atılmıştı. Bugün 4 bin bilim adamı, "çekirdek füzyoncusu", anıtsal cihazlarda çahşıyor ve okyanus sularından elde edilen döteryum ve trityum alomlarını enerjiye dönüstürmeye çahşıyor. Evrende yıldıztarı, güneşleri oluşturan tepkimeyi kontrollü olarak yeryüzünde gerçekleştirmenin zorluklart oldukça fazla. Çekirdek füzyoncuları, yapay güneş reaktöründen elektrik eldesi için belki de bir 50 yıl daha uğraşacaklar. Bir Alman plazma fızikçi Dr. Giinter Grieger, belki de kendi yaşamlarmda sonuçlarım göremeyecekleri böyle bir projede çalışan bilim adamlarmm duygularım föyle dile getiriyor: ' Dünyanın bugün karşı karşıya olduğu enerji ve çevre sorunları nedenıyle bunu başarmayı insanlığa borçluyuz ". Evet bilim hep borçludur, durmadan uretmek, insanlığın hizmetine yeni ve kullanışlı "oyuncaklar" vermekle yükümlüdür. Enerji konusu dünyanın önünde çözümlenmesi gereken en acil sorunlardan biri. 44 yıl sonra petrol, 56 yıl sonra doğal gaz bıtıyor. Gerçi kömürün halu 270 milyon yılı var, ancak kullanılır, çevreye dost yeni enerji kaynakları bir an önce bulunmak zorunda. Çekirdek füzyonu en büyük umut. Şöyle bir örnek veriliyor: 1 milyon nüjüslu bir kentin elektrik ihtiyacını bir yıl boyunca karşılamak için, 2 milyon ton kömür veya 1.4 milyon ton petrol veya 30 ton uranyumdıoksıt kullanılmakta. Bunların hepsi de yeryüzünde sınırlı ölçülerde vardır ve çevreye büyük ölçüde zararları söz konusudur. Oysa bir füzyon reaktöründe aynı miktarda elektrik enerjisi elde etmek için sadece 600 kilo su yeterlidir. Hepsi bu kadar! Tabi hammadde bu kadar kolay ve bol olunca, onun enerjiye dönüştürülmesi de doğal olarak o kadar zor olmaktadır. Ama güneş yeryüzünde ateşlendi. Insanlığın ucuz, bol ve tükenmez enerjı kaynağı rüyasının gerçekle$mesi için ilk kıvıkım çakıldı. Gerçekleşmeyen soğuk füzyon olayının niçin bütün dünyayı ayağa kaldırdığınm da sırrı buradadır. İnsanlık, sıcak füzyonu. yanifüzyon reaktörlerinde çekirdek kaynaşmasını beklemek gereİcmeyeceği umuduna kapılmıştır. Şimdi ilk kez 2 saniyelik bir füzyonla 2 megawattlık enerji elde edildi. Ancak bu olayı gerçeklestirmek için 300 megawatt enerji kullanıldı. Temel ilke: Verdiğinden daha fazla enerji elde edebilmek olduğu için, bilim şimdi olayı tersıne çevırmek, füzyon süresini mümkün olduğunca uzatabilmekpeşinde. Bu amaçla Avrupa Topluluğu Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktörü kurmak için parular ayırdı. Bilim, büyük umudunu gerçekleştirmeye doğru koşuyor. Gelecek cumartesi yeniden buluşmak umuduyla, mutlu hir hafta dileriz.. O K U R D A N BİZE Azerbaycan'la balıkçılık Turkıye ıle Azerbaycan arasında çeşıtlı konularda ılışkı kurulacağını, bunların arasında balıkçılığın da olduğunu okudum. Hangı yetkili ile nasıl ilişkı kurmam gerektığı konusunda yardımcı olursanız sevınirim Musfafa Can ikls / NUrsln Blllm Taknlgin notu Tarım Bakanlı'gına başvurmanız gerektığını duşunuyoruz Bu, devletlerarası ılışkıleregırıyor zunu Hani bu okullardan din görevlısi yetışecektı, yalnızca! Cumhuriyet okumak pek çok lisede yasak Turklslam sentezı adına bilimın dışlanması kaygı verici llgisı pek yok ama, bır mılletvekılı "kadın sekreterler cınsel ıhtiyacı gidermek ıçın" demış Bunca kadınımızı hıçe sayan bu anlayış D*rya ösylğit / Izmlr Cumhuriyet BİLİM TEKNlK«No 246 30 Kasım 1991 •Cumhuriyet Matbaacılık ve GazetecllikTAŞ •Kurucusu YunusNadl • Genel Yayın Yonetmenı HasanCemal • MuesseseMuduru Emine Uşaklıgll •Yazı Işlerı Muduru Okay Gonensln •Yayın Yonetmenı Orhan Bursalı •Grafik Yonetmenı Tüles Haadamlr Bilim dışlanmamalı Alanınızdateksınız Yazıkkiöyle Bilim dışlanıp duruyor Istanbul'daokul müdurlerının çok büyük kısmı imam hatip me 2463