Katalog

HABERLER Ey kuş, söyle bana bal nerede? B Isaac Asimov ır Afrıka efsanesıne göre bal arayan Buşmanlara (Guney Afrıka zencılerı), vahşı bır kuş öterek kovanların yerını gosterdj Kenya Ulusal Muzesı'nden kuş uzmanı H A Isack, bu durumun bır efsane olmadığı konusunda yerlılerın uzun sure ısrar ettıklerını behrtıyor "Ancak kuşların insanlarla lletlşlm kurduklarını ve onlara yardımcı olduklarını blz de belgeledlk" dıyor kendısı Batı A'lmanya'dakı Max Planck EnstltUsü'nden araştırmacı H.U. Reyer'le yaptığı uç yıllık bır ıncelemeden sonra Isack buyuk bal rehberlerı olarak bılinen kuşların Kenya'dakı Boran kabılesıne aıt yerlılere vahşl arıların bal kovanlarını gösterdlklerlni gözlemledı Kabıleden olanlar ıslık çalınca rehber kuş yaklaşıyor ve bır süre sonra uzaklara uçuyor Bır ıkı dakıka ıçınde gerı dönup bal toplayıcılarını öterek çağırıyor Kabıle uyelerı kuşa yaklaştıklarında o tekrar uzaklaşıyor ve yıne durup ötmeye başlıyor "Rehberlık etme ve ızleme ışlemı an surulerı bulunana kadar devam edıyor" dıye açıklıyor Isack "Boranların kovana ulaşabılmelerı ıçin 9 saat gerekecektı Oysa kuşlar bu sureyı 3 saate ındırıyorlar" Tarihleme değişiyor Karbon 14 yönteminin tarihlemede yüzde 20'lik yanılgıya yol açtığının anlaşıtmasından sonra uranyum ve toryum izotoplarının miktarını belirlemekle kesinliğe ulaşılıyor... ra sıra yenı yenı bılgıler ortaya çıkarıldığında bılımadamları, o gune kadar kesınlığınden neredeyse emın oldukları duşuncelerınde değışıklık yapmak zorunda kalırlar Nıtekım 1988 sonlarında, Batı Hınt adalarından Barbados açıklarındakı mercan kayahklarında sondaj çalışmaları yapan Rlchard Fairbanks'ın (Columbıa Unıversıtesı) keşıflerınden sonra da böyle oldu Rıchard Faırbanks, 1990 ılkbaharında bulgularını yayımladı ve arkeologların bugüne kadar dayandıkları bazı tarlhlerln yenlden gözden geçlrllmesi gerektığine dıkkat çektı A Karbon14 yöntemlne itiraz sevıyesının her zaman aşağı yukarı aynı olduğunu kabul etmektır kı bu da tabıı dakik bır tutum olmaz Yapılacak en lyl sey, karbon 14 bulguları ıle yaşı bulmada kazanılan ötekl yöntemlerln sonuçları arasındakı korelasyona bakmaktır Mesela bazı durumlarda yaş, hem ağaç halkaları hem de karbon14 yönteml ıle belırlenebılır Ağaç halkaları, karbon14'ün değışen sevıyelerıne ışaret ederler Karbon14 yöntemı ile belırlenen tarihlerın, bıraz fazla duşuk olduğunu sanmamız ıçın sebepler vardır, ne ki ne kadar duşuk olduğunu söylemek, özellıkle de ağaçhalkası verılerı sadece 10 bın yıl öncesıne kadar gıdebıldığinden, kolay değıldır Mercanlarda açılan sondaı delıklerı, bundan çok daha eskı tarıhler verıyor ve bunları mevcut uranyum ve toryum İzotoplarının miktarını bellrlemek suretıyle denetlemek mumkun Bu ızotoplar da kararlı ve bılinen bır hızla parçalanırlar ama bu ızotopların zaman ıçerısınde mıktarlarının değışmesı meselesı yoktur, dolayısıyla uranyumtoryum tarıhlemelerı, karbon14 tarihlemelerlnden daha guvenllirdlr, hele şımdı uranyumtoryum izotoplarının ölçum teknıklerının lylce rafine hale getlrlllp dakıkleştırılmesınden sonra Bugun bulunan, arada yüzde 20 dolaylarında bır farkın olduğu Karbon14 verılerını kullanarak yapılan tanhlemeye göre son buzul çağının doruğu bundan 18 bın yıl önce olarak saptanmıştı, oysa şımdı bunun 21 bın 500 yıl önce olduğu sanılıyor Bu tur değışıklıklerı yapmak gerektığınde bılımadamı olmayan kışıler, "Ah, şlmdi butun ders kltaplarını silbaştan yazmak gerekecek" dıye söylenırler sankı gızlı bır sevınçlel ama buna gerekçe yoktur Olsa olsa bırkaç paragrafı yenıden yazmak gerekebılır Tabıı bu böyle değışıklıklerın başka bakımlardan önemlı olmayacağı anlamına gelmez Mesela pek çok bılımadamı son bır mılyon yıl ıçındekı buzul çağlarının dunyanın eksenındekı hafıf sıklus değışmelerıne bağlı olarak gelıp gıttığını, yanı dunyaya hafıfçe daha fazla ve hafıfçe daha az sıcaklık gelmesıne bağlı olduğunu duşunmektedırler Eğer doğru hesap edılmışse, bu sıklus değışıklıklerı bundan 23 bın yıl kadar önce yavaş bır ısınma eğılımının belırdığıne ışaret ederler Bu ısınma eğılımı, buzulların bırıkme hızını duşürmuş ve nıhayet, bırkaç bın yıldan sonra, buzulları durdurmuş ve gerı çekıimeye zorlamıştır Doruğun gelmesı ve gerı çekılmenın başlaması arasında 5 bln yıllık bir dönemln bulunması, fazla uzun olduğundan, bılımadamları buzulların nasıl olup da kaldığı sorusunu sormaktaydılar Ama şimdı eğer doruk noktasının 21 bın 500 yıl önce olduğunu söylersek bu, doruğun ısınma eğılımının başlamasından sadece 1500 yıl sonra geldığını ortaya kor kı bu da çok daha akla yatkındır Sözun kısası, tarihleme sistemindeki son deglşiklik, hoş gelmis, sefalar getlrmistir! D Niçin yardım ediyor? Bu kuşlar nıçın ınsanlara yardım edıyorlar? Araştırmacılar, onların bu durumdan yarar sağladıklarını belırtıyorlar Kuşlar, bal toplandıktan sonra kalan balmumu ve kurtçuklarla beslenıyorlar ve çoğu kez petekler ınsanlar tarafından parçalanıncaya kadar buralardan yıyecek elde edemıyorlar insanlarla kurdukları bu ıletışım, rehber kuşların çok akıllı olduğunu gösterebıhr mı? "Sanmıyorum" dıyor Isack "Bunların yalnızca tek bir alanda uzmanlaşmış olduklarını soyleyebiliriz Ancak köpekler dışında insanlarla bu kadar yakın lllşki kurabllen başka hayvan turlerı de olduğunu bllmlyordum." (a h.) Unutma beni Beylnde yeni bölge saptandı mnesıa olarak bılinen bellek kaybı hastalığının lyıleştırılmesı ıçın Calıfornıa Unıversıtesı'nden bır grup araştırmacı çalışmalarda bulunuyorlar Gary Press, dort sağlıklı deneğın ve uç amnesıa hastasının beyınlerını ıncelemek ıçın manyetık goruntuleme (MRI) vucuttakı yumuşak dokuların ıncelenmesını sağlayan bır yöntem kullandı Oeneye başlamadan önce Press, yatay durumdakı deneklerın başını 20 derece eğdı Bu durum beynın hıppocampus(i) bölgesınde, canlı varlıklarda şımdıye kadar görulmemış bır ayrıntı olan hokey sopası şeklınde bır bölum ortaya çıkardı "Şimdlye kadar böyle bir deney yapılmamıştı" dıyor Press "Bu uygulamayla, soz konusu bölgenin ne derece zarar gorduğünü bellrlemlş olduk." Press, amnesıa hastalarımn uzun surelı bellek deposunu ınceledığınde bunun, "normal" gruptakılerın hıppocampus bölgesının yalnızca yarı çapında olduğunu belırledı, başka bır deyışle bu bölum buyuk bır yıkıntıya uğramıştı Bu anormallığın nedenı nasıl açıklanabllır? "Nedenı tam olarak bılınmıyor" dıyor Press "Oksjıen kaybı, kanın beyne hucum etmesı ya da bazı hastalıklar beyınde düzensızlıklere yol açabılırler " (a.h.) Soz konusu tarıhler, yaşlı nesnelerln karbon14 Içerlğlni ınceleme yoluyla elde edılen tarıhlerdır Karbon atomları uç çeşıttırler Karbon12, karbon13 ve karbon14 (eser mıktarda) Bunlardan karbon12 ve karbon13 kararlıdırlar, ne kı karbon14 yavaş yavaş parçalanır Herhangı bır organızma canlı olduğu surece, dokularına taze karbon katmayı surdurur, buna karbon14 de dahıldır Yenı karbon14, eskısının parçalanma hızında dokuya katılır, dolayısıyla doku ıçerısındeki mıktar aynı kalır Ne kı herhangı bır organızma ölduğunde, ıçerdığı karbon14 parçalanır, ölu maddeye ıse yenı karbon14 katılmaz Bunun anlamı, karbon14 mıktarının yavaş yavaş azalmasıdır ve bılımadamları bu azalma mlktarına bakarak maddenın canlı olduğu gunden bugune ne kadar zaman geçmlş olduğunu söyleyebılırler Mercanların tarihlemede rolü A Bu yolla bılımadamları, eskl ahşap ya da odunkömurü parçalarını tarfhleyeblllr, bunların canlı ağaçların bır parçası olduğu gunlerden bu yana ne kadar zaman geçtiğlnl bıldırebılır Bılımadamları, eski tohumları ya da ölu mercan parçalarını tarıhler, bunların ne kadar zaman önce canlı olduklarını anlarlar Yöntem fevkalade guvenılır gıbı duruyor Karbon14, kararlı ve değışmez bır hızla parçalanır, mevcut mıktarın ölçumu ıse son derece hassas ve dakıktır Burada ne gıbı bır terslık olabılır kı? Bır kere, çevrede ne mıktar karbon14 (karbondıoksıt bıçımınde) bulunduğu önemlı Eğer çok mıktarda varsa, dokulara çok mıktarda karbon14 katılır, eğer çevredekı mıktar azalırsa, daha azı katılır Volkanık faalıyet, havadakı karbondıoksıt miktarını arttırır, kozmık ışın faalıyetının artması da aynı sonucu verır Okyanusların ısısının duşmesı, okyanusta çözunen karbondıoksıt miktarını arttırır ve bu etkılerın hepsı, aksı yonde de ışlerler Dolayısıyla bılımadamları, söz konusu madde canlı ıken ne mıktar karbon14 ıçermesı "gerektığını" asla kesınlıkle bılemezler, bunun sonucu olarak da şu ankı karbon14 sevıyesının ışaret ettığı yaş kesln olamaz. Burada en basıt varsayım, çevredekı karbon14 Canlı dünyayı tarihleme Buzulları durduran gelişme Karbon14 Yöntemine itiraz