Katalog

BİLGİSAYAR D Ü N Y A S I sistemi B: Akıllı chipler Beyin görüntüleme beyinden öğreniyor Brain Mapping Nörobilgisayar et yazısı posta kodlarını okudu, tavla oynadı... kıllı" chipler kendi başlarına sorunları anlayıp çöı züyor, aynen beyin gibi bilgileri kombine ediyorlar. Denver'da yapılan NIPS (Neuronal Information Processing Systems; Nöronal Bilgi işleyen Sistemler) toplantısında "akıllı" chiplere sahip sistemler, elle yazılmış posta kodlarını okudu, tavla ustalarıyla başabaş oyun çıkardı ve "ınsanca" taktikler kullandılar. Nöronal Bilgi tsleyen Sistemler veya kısaca NlPS'in anlamı, blyolojlk beyin ile bilgisayar yazılımı ve donanımını (hardware) kapsıyor. Toplantının amacı, nöron şebekeleri (neural nets) konusundaki son gelişmelerin tartışılmasıydı. insan beyni milyarlarca hücreden ve onların bin katı sayıda bağlantıdan oluşuyor. Sinaps adı verilen nöron (beyin hücresi) bağlantıları, nöronal bilgisayar bağlantılarında basit hesaplama elemanları arasındaki bağlantılar şeklinde taklit ediliyor. Oysa geleneksel bilgısayarlarda sabit yapıda işlemciler kullanılıyor. Nöronal bılgisayarların gücü beyinlerin gücü gibi elemanların ya da yatay bağlantıların sayısıyla ve öğrenme yetenekleriyle, yani yeni problemleri anlama yetenekleriyle ölçülüyor. EEG kayıt yöntemi, bilgisayar sayesinde daha sağlıklı bir temele kavuşuyor. Dr. Rasim Arıkan I ilgisayar teknolojisinin bugün ulaşLtığı düzey elektrofizyoloji dalında 'devrim sayılabilecek ilerlemelere olanak sağlıyor. Yaklaşık yüz yıllık geçmişi olmasına karşın henüz objektifliği tartışma konusu olan elektroensefalografi (EEG) belki yakın bir gelecekte bilgisayar teknolojisi sayesinde daha objektif temellere oturtulabilecek. EEG kayıt yöntemlerinin artık bütün dünyada kabul edilen standartları vardır. Ama sorun, gözle yapılan analiz yöntemlerinin hâlâ büyük ölçüde subjektif olmasıdır. Genel olarak bakıldığında, EEG analizi elektrik mühendisliğinin ilgi alanına giren sinyal analizinden başka bir şey değil. Bu nedenle de bu tür çalışmalar için farklı bilim dallarından araştırıcıların ortak çalışması gerekmekte. insanlarda EEG çalışmaları genellikle kafa derisi üzerinden yapılan kayıtlarla sınırlı kalıyor. Beyin ameliyatlan sırasında doğrudan beyine elektrod koyarak yapılan çalışmaların sayısı ve nitelikleri doğal olarak çok kısıtlı. Oysa, kafamız elektrofizyolojik kayıt yapmayı güçleştiren yapılara sahiptir: Kafa derisi, kafatası, beyin zarlan ve beylnomurlllk sıvısı. Bu yapılar beyinin yüzeysel ya da derin yapılanndan kaynaklanan elektrik dalgalarının şiddet ve yapısını bozar. Yakındaki kaslar ve kalbin elektriksel aktivitesi de kaydı karmaşıklaştınr. Bütün bu ve benzeri sorunlar nedeniyle deneysel çalışmalarda hayvanlar, en çok da kedi ve primatlar kullanılmakta. Ama bu hayvanların merkezi sinir sistemleri insanınkinden bazı önemli farklar gösteriyor. Bu da elde edilen bilgilerin insandaki geçerlilik oranını azaltmaktadır. İnsan EEG'si kaydında karşılaşılan yukarıda söz ettiğimiz elektriksel "kirienme" çeşitli matematik ve elektronik yöntemlerkullanılarak temizlenmekte ve bilgi içeren gerçek sinyaller elde edilmeye çalışılmaktadır. Daha sonra, çok sayıda elektrodla yapılan özel kayıtlar nörotog, bilgisayar programcısı, elektrik mühendisi ve biyofizikçilerin ortak çalışmaları sonucu geliştirilen algoritmalara dayalı programlar kullanan özel bilgısayarlarda işlenir. Bu konudaki deneysel çalışmalar 80'li yılların sonlarına doğru ilk ürünlerini vermeye başladı. Aralarında bazı teknik farklılıklar olmasına karşın "Braln mapplngBeyln harltalaması" yapan birçok bilgisayarlı cihaz piyasaya çıktı. Bunlardan birkaç tane de ülkemizde bulunmaktadır. Bazı üniversitelerimize de alınması için girişimler yapılmıştır. Bu cihazların hemen hepsi tanısal yaklaşımda A bulunulabilecek hasta gruplanndan elde edilen "haritaların" istatistiksel değerlendirmelerine dayanan veri tabanlarına sahiptirler. İncelenen hastanın EEG'si çekilerek beyninin elektrik haritası çıkarılır. Bu harita veri tabanındaki bilgi ve harita örnekleriyle karşılaştırılarak olası tanılar verilir. Bu cihazlarla birçok psikiyatrik ve organik sinir sistemi hastalığında değerli destekleyici bilgiler elde edildiğı ıddia edilmektedir. Ama henüz hastalıkların bulguları konusunda görüş birliği ve yeterli veri tabanı oluşturulamaması nedeniyle bu görüntüleme yöntemi günlük kullanıma girememiştir. Cihazlar arasındaki temel noktalardaki farklılıklar da olumsuz bir faktördür. Bütün bunlara karşın yakın bir gelecekte hekimler tanı ve izlemde yeni ve yararlı bir görüntüleme yöntemine daha kavuşacaklar gibi görünmektedir. D ler. Bu modeller, beynin karmaşık yapısıyla kıyaslanacak düzeyde değil. Dolayısıyla biyolog bilgisayarcı işhirliğinden bilgisayarcılar kârlı çıkıyor. Biyologlar ise sağlayacakları yarara kuşkuyla bakıyorlar. Denver toplantısı, bu iki araştırma alanı arasında modeller ile biyolojik gerçeği yaklaştıracak bir köprü kurmaya yönelikti. Araştırmaaların eğilimi, değişken mimariye sahip şebekeler kurulması. Bunun anlamı "öğrenme evresi" sürecinde bilgisayarın eleman ve bağlantılarının çıkarılması veya yeni eleman ve bağlantılann eklenmesi. Aynı şey beyinde gerçekleşmekte; kullanılmayan sinapslar ortadan kalkıyor ya da yeni sinapslar oluşuyor. Aynı şekilde genetik evrim sürecinde kalıtsal bilginin taşıyıcısı olan genler mutasyona uğruyor, yeniden kombine oluyor. Bu ilke, nöronal bir bilgisayarda bilginin kombine edilmesinde kullanılabilir. VLSI chipleri Şimdiye kadar birçok nöronal şebeke, öğrenme yeteneği olan yazılım (softvvare) bilgisayar programlan şeklindeydi. Ancak bu modellerin doğrudan hardvvare (donanım) içine yerleştirilmesi çok daha etkin bir yöntem. VLSI chipleri (VLSI: Very Large Scale Integration Çok büyük sayı kümeleriyle işlem) dev hesaplama güçleriyle nöron şebekeleri alanında devrim yaratacak. Denver toplantısında sergilenen çeşitli nörobilgisayar yenilikleri arasında elle yazılmış posta kodu numaralarını okuyan bir sistem özellikle ilgi çekti. Araştırmacılar yaklaşık 9 bln mektubun posta kodlarını bir kamera ile kaydederek nöron şebekelerine elle yazılmış rakamların karakteristik özelliklerini öğretmişler. Nöron şebekesinin bunu öğrenmesi karakteristik özeliiklerin bağlantılarla depolanması anlamına geliyor. Öğrenme işleminden sonra nöron şebekesinin bilmediği yeni posta kodu numarasını tanıması bir saniyeden daha kısa sürüyor. Sistem, ancak posta kodu numarasının insanlarca dahi okunamayacak denli kötü yazılması durumunda hata yapıyor. "Nörotavla" adı verilen ve nöronal ilkelere göre çalışan bir tavla programı da meraklıların ilgisini çekti. Tavla sistemi, uluslararası bir tavla oyuncusu olan Ossi VVeiner karşısında yenilmekten kurtulamadı. Ancak tavla ustası VVeiner "insan gibi" taktiklerle oynayan nörobilgisayar karşısında hayli zoıiandığını itiraf etti. IBM araştırma laboratuvarından Gerry Tesauro, nörotavlamn öğrenme yeteneğine sahip bilgisayarlar alanında büyük bir başarı olduğunu söylüyor. (l.m.) Ne kadar taklit? Nörobiyologlar, fizikçiler, bilişim uzmanları ve mühendisler modeller yardımıyla beynin daha iyi anlaşılacağını, insan beynine özgü yeteneklerin bilgisayarlarca taklit edilebileceğine inanıyorlar. Yine de nöronal bağlantılar çoğunlukla llkel modeltü genişleme birimi arabirimleri * Nikel Cadmiyum Pil * AC (doğru akım) adaptörü Tüm modeller için opslyonlar llstesl: * 20 MHz 80387sx yardımcı işlemci * 1,2 ve 4 MB Memory Board * 5.25" 1.2 MB ve 360 KB disket sürücüHarici yedekleme ünitesiyle birlikte kullanılırlar. * 80/120 MB Tape Backup * 60 MB Take Backup * 60, 80 ve 120 MB Tape Cartrigde * CDROM Adapter * Advanced Graphics Color Ekran ve opsiyonları * Masaüstü genişleme birimleri * Harici pil şarj ünitesi * Harici Numerik Klavye * Geliştirilmiş Klavye * NiCad yedek pil ' COMPAO SLT 386sx/20 Technical Referance Guide * VGA Color ve Mono Ekran ler COMPAO SLT 386S/20 Yeni ürünler Compaq Computer 386 mikroişlemcili ilk dizüstü bilgisayarını piyasaya çıkardı. Standart Modeller: Model 120 ve Model 60 Tüm Modellerdeki Standard Konfigürasyon: * 2 MB RAM (14 MB'a arttırılabilir.) * 1 adet 1.44 MB 3.5" disket sürücü * 1 adet 120 veya 60 MB Sabit Disk * 1 adet 20 MHz hızda 80386 sx mikroişyuvası lemci * 80387sx coprocessor (yardımcı işlemci) * Dizüstü bilgisayar klavyesi (Numerik klavye girişiyle) * COMPAO VGA BACKLIT Ekran * Seri ve paralel arabirimleri * Harici VGA ekran, harici klavye, harici yedekleme birimleri modüiü ve masa üs