Katalog

SAÖLIK Sülükler kandaki pıhtılaşmayı önlüyor Sülüklerin salgıladıkları hirudin maddesi, kullanıma giriyor. Antarktika'da bulunan ve Mars'tan kopup yeryüzüne düştüğü saptanan göktaşında, yaşam işareti sayılan karbon bileşikleri keşfedıldi. Çeviri: Fatma Artunkal Mars'ta hayat umudu ISAAC ASIMOV S ülükler kanın pıhtılaşmasını engelleyen bir madde olan hırudın'ı uretıyorlar Bu nedenle de tıbbın uzun süredır ilgısı çekıyorlar 1957 yılında Erfurt Tıp Akademesı'nden F Markwardt ılk kez suluğun salyasından bu maddeyı saf şekhyle elde etmıştı Ancak gen teknolojısı bu maddeyı bıraz değışmış bıçımıyle buyuk mıktarlarda uretmeyı başardığından bu yana hırudın'e ılgı arttı Hirudin 65 amınoasıtten oluşan bır polypeptıd Bu madde, kanın "yapıştırıcısı" olan fıbrının oluşumunda merkezi bır faktör oluşturan trombın'ı engellıyor Hirudin bu proteınle bır bırleşım meydana getırerek, aktıfleşmesını önlüyor Vucutta trombının katıldığı tum reaksıyonlar baskı altına alınıyor Damarlarındakı pıhtılar çozulüyor, kan yaprakçıkların pıhtılaşması engellenıyor Hayvan uzerınde yapılan deneyler, bu maddenın bugune dek yaygın olarak kullanılan heparin'den her açıdan daha üstün olduğunu gösterdı Bu arada ılaç sanayıı yenıden kombıne edılmış yaklaşık 12 hırudın'ı gen teknık yollarla gelıştırdı Hepsı de heparın ıle kıyasla, antıtrombotık aktıvıte ile kanama rıskı arasındakı oran açısından, daha olumlu sonuçlar verdı G I I , Parıs'tekı Sanofı fırmasından J P Maffrand'ın belırttlğı gıbı, madde cıldın altına şınnga edıldığınde etkılı oluyor Söz konusu madde ıntravenös uygulamada daha az yetkın gözuküyor Çunku dolaşım halındekı kanı terk ederek çok hızlı bır şekılde böbreklerden dışlanıyor F Markvvardt konuya lyımser yaklaşıyor ve hirudin'ın bırkaç yıl ıçınde klınıklerde uygulanabılecek bır duzeye ulaştırılabıleceğını belırtıyor Gönullu deneklerde bugune dek cıddı yan etkıler gözlenmedı Alerjık reaksıyonların söz konusu olup olmayacağı, ancak daha kapsamlı araştırmalar sonucu ortaya çıkabılır Aynı şey terapı sırasındakı olası bır kanama rıskı ıçın de geçerlı Hıç kuşkusuz bu ılaç herapin'ı yok etmek bır yana, onu tamamlayıcı olacaktır Frankfurt Unıversıte Klinığı'nden K Breddın, hırudın'ın trombozu önleme konusunda başarılı olmadığı göruşunde Oysa herapın boylesıne bır avantaja sahıp, çunku herapın trombın'ın sentezını engellerken, hirudin ancak aktıf proteınle bırleşıyor Ustelık hirudin i günde ıkı kez uygulamak gerekır Oysa heparın'de gunde bır ığne yeterlı Illınoıs/Maywood'dakı Loyola Unıversıtesı'nden J. Fared buna rağmen hırudın'ın buyuk geleceğınden soz edıyor Fared, bu maddenın açık kalp amelıyatlarında yararlı olabıleceğı göruşunde Bu amelıyatlarda bır kalpakcıger makınesı kalp kaslarının pompa fonksıyonunu ustlenmek zorunda Buyuk mıktarda herapın trombozu gerçi önluyor, ama sık sık da ıç kanamalara neden oluyor Kan yaprakçıklarının sayısının azalmasını ıfade eden Jlrombozytopenı, hirudin ıle tedavı sırasında ortaya çıkma*yan bır başka komplıkasyon Hırudın'ın başka uygulama alanları arasında sunı böbrek aracılığıyla hemodıalız ve şok, kan zehırlenmesı ve başka hastalıklarda ortaya çıkan ve ağır organ arızalarına yol açan, pıhtılaşma sısteminin aşırı aktıfleştırılmesi sayılıyor (Sn) alıba galiba Mars'ın yüzeyinde organik madde bulunduğunu keşfettık, bu da Mars'ta yaşam olabıleceğıne ya da bır zamanlar olduğuna daır uzak da olsa bır umıt doğuruyor Daha 1976 yılında ABD, Mars'ın yuzeyıne ıki Vlklng uzay aracı göndermıştı Uzay aracı, Mars'tan toprak almış, testlere tabı tutmuştu Bu testlerın orada mıkroskopık yaşamın olup olmadığını gösterecegl umuluyordu Ne kı, testlerın çoğu belırsız sonuçlar verdı Bılım adamları, bu testlere bakarak, orada yaşamın olup olmadığını ya da elde edılen sonuçların herhangı bır olağandışı anorganık kımyaya bağlı olup olmadığını çıkaramadılar Testlerden bırı, toprakta organik madde karbon ıçeren madde bulunmadığını gösterır gıbıydı Yaşam, bıldığımız şekhyle, tamamıyle karbon ıçeren maddeye dayandığına göre, bu madde yoksa, yaşam da yok demektır Bu nedenle de, Mars'ta hemen hemen kesınlıkle yaşamın olmadığına karar verılmıştı Ama şımdı bılım adamları olaya başka türlu bakıyorlar Gerçı Mars yuzeyıne araştırma yapsın dıye yenı araçlar ındırılmedi, ancak Mars'tan bır şeyler bıze gelmış olabılir Bu göruş şöyle ortaya çıktı Son on yıl ıçınde bılım adamları Antarktıka'dan göktaşları topladılar Blr göktaşını yeryuzune duşerken görememışsenız, göktaşı düşup duşmedıgını söylemek çok guçtür Çunku bır kere yere duştukten sonra göktaşı, herhangı bır kayaya benzer ve tıtiz kımyasal ıncelemeler yapılmadıkça göktaşı olduğu anlaşılmaz Yeryuzunu kaplayan ırılı ufaklı kayaların her birını ınce ınce kımyasal testlerden geçırmek ıse, doğrusu her babayığıtın harcı değıldır Gelgelelım uçsuzbucaksız Antarktıka buz takkesınde, sade~e buz vardır Eğer bu buzun uzerinde bır kaya parçası bulunursa, bu ancak bır göktaşı olabılir Sonuç olarak bılım adamları, Antarktıka'dan, göktaşı olduğunu bılmedıklerı haylı kaya parçası topladılar Dunyanın herhangı bır başka yerıne duşen göktaşları su tarafından parçalanır ve mıkroskopık yaşamın ıstılasına uğrar Oysa sadece donmuş halde su ıçeren ve yaşamın olmadığı Antarktıka da göktaşlarına hıçbır şey etkımez ve bunlar yeryuzune duştuklerınde nasıllarsa, aynen öyle kalırlar inanmaktadır işte bu göktaşlarından birı, lan P Wrıght yönetımınde bır ingılız astronom ekıbı tarafından bu yıl başlarında ıncelendı Göktaşının ıçınde, karbon ıçeren Ikı farklı tür bıleşıkten kuçuk mıktar vardı Bunlardan biri, kalsıyum karbonattan, yanı bıldığınız kıreçtaşından oluşuyordu ötekı ıse, ayrıntılı nitellklerı henüz tam olarak belırlenemeyen organik bileşıklerden oluşmaktaydı Bu organik bıleşıklerın canlı dokuda bulunan malzemeye yakın olduğu sanılmaktadır Bütun bunlardan çıkan sonuca göre eğer göktaşı gerçekten Mars'tan gelıyorsa, Mars yuzeyının bır parçası ıse, o zaman bu yuzeyde organik bıleşıkler var demektlr Vıkıng uzay araçlarının test sonuçları ne olursa olsun Eninde sonunda Vıkıng uzay araçları, uçsuz bucaksız bir gezegen yuzeyının ıkı mınıcik noktasına ınmışlerdı, buraları, pekâlâ, organik madde ıçermeyen yerler olabılir Eğer Mars yuzeyınde organik madde varsa, bu, orada çok ılkel bıçımde de olsa yaşam var ya da geçmışte vardı, demektır Göktaşı Mars'tan mı geldi? Fakat bu göktaşı Mars'tan gelmiş olsa bıle, bakalım organik madde de Mars'tan mı gelmıştır? Bu göktaşının yeryuzune duşmesının nedenı, Mars'la bır cısmın çarpışmış olması ve bu çarpışma sonucunda Mars'tan parçaların koparak uzaya saçılmasıdır Belkı de Mars'la çarpışan cısım bır kuyrukluyıldızdı ve kuyrukluyıldızların, kısmen, karbon ıçeren bileşıklerden oluştuğu bılınmektedır Bu durumda göktaşı Mars'tan gelıyordur, organik madde ıse kuyrukluyıldıza aıttır Karbon, ıkı çeşıt olarak bulunur Karbon 12 ve karbon 13 Bu ıkısının görecelı oranları, yeryuzunde ve kuyrukluyıldız malzemesınde çok az farklılık gösterırler Bazı astronomlar, göktaşında buldukları oranın, kuyrukluyıldızlardakı orana uymadığını yeryuzu kökenlı bır cısım ıçın karakterıstık olduğunu ılerı suruyorlar Acaba göktaşlarına, onları toplayan, muhafaza eden ve tahlıl eden bılım adamları tarafından şu ya da bu şekılde bır şeyler mi bulaştırılmıştır? Ne kı VVrıght ve ekıbı, göktaşının hıçbır şey bulaşamayacak kadar tıtızlıkle ellendığını söyluyorlar Eğer karbon 12/ karbon 13, kuyrukluyıldız kökenlı değılse, yeryüzunden de bulaşmış olamazsa, o zaman bu, karbon ıçeren maddenın Mars kökenlı olduğunun bır kanıtını daha oluşturur Pekı, acaba Vıkıng uzay araçları böyle bır maddeyı nıçın saptayamamışlardır? VVrıght, bunun tesaduf olmadığını söyluyor Uzay araçları Mars yuzeyının en ust tabakasından malzeme topladılar Oysa Mars'a çarpan bır kuyrukluyıldız, Mars yuzeyını altust ederek, yeryüzüne çok daha derınlerden, karbon içeren bıleşıklerın yoğunlaştığı yerlerden malzeme fırlatacaktır Oldukça karışık bır sorun ve öyle kolay kolay çözuleceğe de benzemiyor (Coprlght LATS) Göktaşı, Mars atmosferi bileşimi ile aynı Göktaşlarının bazıları, astronotların aydan getırdikleri kayalarla aynı bıleşıme sahıpler Akla, aydakı kraterleri oluşturan bombardıman sonucunda, ayın yuzeyinden kopan bazı parçaların uzaya sıçradığı ve yeryuzune doğru uçtuğu gelıyor Antarktika'da bulunan göktaşlarının bazıları ıse, tıpkı Mars atmosferının bıleşıminı gösteren gaz parçaları ıçermektedır ve pek çok astronom bunların Mars'tan geldıgıne