Katalog

KISA KlSA B İ L İ M K Ü L T Ü R U zmanlar anl çocuk ölümu sendromunu duşuk kan şekerı düzeylerıne bağlıyorlar Bu konu uzerıne son gunlerde Iskoçya'da yapılan yenı bır araştırmanın sonuçları yayımlandı ölen 38 bebekten onunda da, glıkoz6fosfataz adı verılen bır enzımin genetık olarak eksık olduğu göruldu Bu, karacığerden glıkoz salınımını sağlayan enzımlerden bırıdır Vücudumuzun glıkozu uretmek ve dolaşıma vermek ıçın glıkoz6fosfataza ıhtıyacı var Bu enzım sayesınde, karacığerde glıkojen olarak depolanan karbonhıdratlar glıkoza çevrılebılıyorlar Glıkojen depo hastalıklarında olduğu gıbı bu enzımin eksık olduğu durumlarda, kanda glıkoz sevıyelerı duşer ve durum olumle sonuçlanabılır Evet belkı anı bebek olumlerı bu nedenle oluyor, fakat şımdılık bunu kanıtlamak mumkün değıl, çunku ölumden sonra kan şekennı veya glıkojenı olçmek ıçın henuz bır teknık gelıştırılmış değıl Dundee Umversıtesı'nden bır araştırmacı grubu, anıden, hıçbır neden yokken Ölen 38 bebegın karacığer dokusunu analız ettı, (5 ağustos tarıhlı Lancet adlı tıp dergısınden) 38 bebeğın onunda değışık tıplerde glıkojen depo hastalığı teşhıs edıldı, bu bebeklerın karacığer dokularında normalden daha fazla mıktarda glıkojen olduğu gorüldu örneklerın sekızınde, glıkoz 6 fosfataz enzimınınya ışlevsız ya da çok az çalışır durumda olduğu göruldu Halıhazırda, bır glıkojen depo hastahğını teşhıs edebılmek ıçın, doktorların karacığer dokusundan parça alıp bakmaları gerekıyor, ama bu çok ezıyetlı, acı veren bır ışlem Daha elverışlı bır test olsa, sozgelımı sorumlu genın lokalıze edılebılmesı gıbı, o zaman bu hastalıktan etkılenen çocukların gerçek sayısı ortaya çıkabılır ve bu çocuklara yardım edılebılırdı (m.s.) Ani bebek ölümleri ve düşük kan şekeri Nobel ödülleri ve biz Nobel, fizik, kimya ve tıp alanında en önemli buluşlara verilecek olan ödüldürv Burada "en önemli buluş'tan maksat, bilime olan katkılarıdır. Vehbi Belgil tze neden Nobel Ödıılu verılmez'?" sorusu her yıl ekım ayı yaklaşınca sorulur? Bu yıl da sorulacak tabıı Ve yıne tabıı olarak, elımız boş doneceğız Soruyu boyle sormak, kımılerınce yerınde Bunlara göre, bızde de, fızıkte, tıpta, kımyada unlu adlar vardır Fakat, Turk ve Musluman olduğumuz ıçın bıze ödul verılmez Öyle soruya boyle yanıt doğaldır Oysa, soruyu, "Bıze neden odul verılsın9" bıçımınde sorarsak daha sağlıklı bır yanıt buluruz Çunku, boyle bır soru, bızı, önce Nobel ödullerı yonetmelığını ıncelemeye, sonra, bugune kadar odul almışların nıçın odullendırıldıklerını anlamaya goturur Ancak, hemen ekleyeyım, burada Nobel Odulu'nden maksat, yukarıda adları sayılan uç bılım dalındakı başanlara verılen odullerdır Edebıyat ıçın verılenler değıl Hele barış ıçın verılenler hıç değıl rel'ın tıbba katkısı şu oldu Organ naklı tek nığını gelıştırmek Doktorumuz, bunu, daha Fransada ıken 1902 de gerçekleştır dı Sonra, ABD'de gelıştırdı B Kan nakli ve kanın pıhtılaşmasına önlem Carrel, organ naklının "kan naklını" ve "kanın pıhtılaşmasını onlem"yı de gerek'ırdığını bılıyordu Nakledılecek organı, nakledılınceye kadar yaşatmak, o zaman ıçın buyuk sorundu Kanın hemen pıhtılasması damarları tıkıyordu Tabıı, organ, beslenemedığı ıçın oluyordu O halde, kanı damardan dışarı almamak lazımdı Bu da ıkı damarı bırbırıne dıkmekle mumkun olabılırdı Işte Carrel'ın ustalığı burda göruldu Damarı damara dıkme Boylece, kan dolaşımını pıhtılaşmadan surduruyordu Doktorumuz bu başarısı ıçın 1912 Nobel Tıp Odulu'ne değer göruldu Nıtekım, odul bıldırısınde, ou cıhet şöyle vurgulanıyordu "Damarı damara dıkmede ve damar ve organların naklınde gosterdığı başarı nedenıyle" Damarı damara dıkmenın ne guç bır ış olduğu, 1906 ağustosunda ABD'de yapılan bır kan naklınde ortaya çıktı 'George VVashıngton Crıle" adlı Amerıkalı cerrah (18641943) anı olarak kan verılmek ıstenen bır hasta ıçın once gereğınce ınce ıgne, sonra da yıne gereğınce ınce ıplık bulamamıştı Sonunda, çok ınce kumaşları dıkmede kullanılan bır terzı ığnesı ıle tek katlı bır ıpek ıplığı ımdada yetışmıştı (kan vertlen hasta sonradan buyuk bır ışada mı oldu) Maksat, bilime katkı Nobel, odullerın, fızık, kımya, tıp alanlarında en onemlı buluşlara verıleceğını yazmış vasıyetnamesınde Burada "en onemlı buluş"tan maksat Dilıme katkılardır Ancak "katkı" da bızde, bılgısızlık veya kasıt nedenıyle, ters anlaşılıyor Katkı, saydığımız bılım kolları ıle ılgılı bır yapıt vermek değıl, bilime yepyenı ufuklar açan buluşlar, yanı katkılardır Gecmışten bır ıkı ornekle fıkrı daha da açıklığa kavusturalım Bır ınsan örneğın matematıkte en genış kapsamlı, en çok bılgı veren kıtapları yazabılır Bilime katkı değıl, bır boşluğu doldurmaktır bu Ama, Logarıtma'yı Dıfferansıyel hesaplarını bulursanız odule hak kazanmış olursunuz Fızık dalında, Turkçede en tam bılgıyı veren bır kıtabı yazabılırsınız Tekrar edıyorum, bu, bır boşluğu doldurmak olur Ama, orneğın transıstoru bulursanız ıletışım teknolojısıne en buyuk katkıda bulunursunuz Pıhtılaşmamn önlenmesi Pıhtılaşmayı onleyıcı ılaçların bulunması kan, damar ve organ naklını bugun çok kolaylaştırmıştır Ancak bunun ılk başarılı orneğını de yıne Alexıs Carrel verdı Bır cıvcıv kalbını 34 yıl yasatarak Evet, tam 34 yıl Nasıl olur denecek7 Yerınde bır soru Çunku bır tavuk normal olarak bu kadar uzun yaşamaz Ama cıvcıvın kalbı heın yaşadı hem buyudu, tavuk kalbı buyukluğune ulaştı Denemede kan, bır çanakta durmuyor damarlarda dolaşıyordu daha dogrusu dolaştırılıyordu Bu, kan tulumbasını gereklı kıldı Carrel bunu da unlu pılot Lındbergh (çocuğu çalınıp oldurulen Lındbergh) ıle bırlıkte gerçeklestırdı 5 Kasım 1944 Pazar gunu yaşama gozlerını yuman Carrel, ulkemızde Insan Denen Meçhul adlı duşunceler kıtabı ıle tanınır (1935) Bugun, butun dunyada toplam olarak yuzlerce, bınlerce, belkı onbınlerce kan naklı, organ naklı yapılıyor Kan bankaları, ulkeler veya dunya çapında kan toplama ışınde emek sarf edıyor Bu ışlerde mılyarlar donuyor, hayatlar kurtarılıyor Kan naklı, damar naklı, organ naklı kan tulumbaları ıle mumkun oluyor Bilime katkı da boyle oluyor Güneş ışını ile su temizleniyor O rganık zararlı maddeler ıçeren artık suları, guneş ışını ıle etkılı bır şekılde temızlemek mumkun Amerıka Bırleşık Devletlerı'ndekı "Sandia National Laboratorıes"He yapılan araştırmalardan bu sonuca varıldı Bu ış ıçın kurulan tesıs 200 metre uzunluğunda parabol şeklınde aynalı bır tekneden oluşuyor Guneş ışını, ıçınden su akan camdan bır tup uzennde yoğunlaştırılıyor Suda bulunan tıtanoksıtten kuçuk parçacıklar, guneş ışınını emdıklerınde kımyasal reaksıyonlar ortaya çıkıyor Başka şeylerın yanı sıra suda, organık molekulere saldıran ve bunları ayrıştıran hıdroksıl radıkaller ve peroksıdler oluşuyor Dakıkada yaklaşık 100 lıtre su temızlenebılıyor Araştırmacılar bu yontem ıle Pestızıdlerı, dıoksın ve PCBbıleşımlerını de yok etmeyı umuyor (sn) Ve Dr. Alexis Carrel Tıpla ılgılı orneğı Fransız fızıyolojıst ve cerrahı Dr Alexıs Carrel'ın çalışmalarını anlatarak vereceğım Dr Carrel, geçen yuzyılın son çeyreğının başlarında, 28 Hazıran 1873 Cumartesı gunu Fransa'nın guneyındekı Lyon kentınde dunyaya gelıyor ve bu kentın unıversıtesınde tıp oğrenımı gorerek 1900 yılında mezun oluyor (27 yaşında) Bılgının doğduğu kentı, okuduğu unıversıteyı belırtmekten maksadım, onun taşralı bır genç olduğunu ve Sorbonne gıbı dunyaca unlu bır muessesede değıl, bır ıl unıversıtesınde yetıştığını gostermek Genç doktor, ılk çalışmalarında, usta bır cerrah olarak dıkkatı çekıyor Elı hafıf, kıvrak bır cerrah Ama nedense, yaşamını usta parmaklan ve dolu kafası ıle kazanmak yerıne sığır yetıştırıcı olarak kazanmak ıstıyor ve 1904'te Kanada'ya goçuyor Fakat yanlış bır seçım yaptığını kısa surede anlayarak asıl mesleğınde çalışmak uzere ABD'ye geçıp, 1906'da Rockefeller Enstıtusu'ne gırıyor Amacı, tıpta araşUmalar yapmak Ve 1939 tarıhınde emeklılığıne kadar bu muessesede kalıyor Buluşlannı burada yapıyor Carrel'in buluşları Bır bılım adamını, bır buluşçuyu değerlendırmede tek yol, onun bilime katkılarını maddeler halınde sıralamaktır Ne demıştı Zıya Paşamız "Ayınesı ıştır kısının lafa bakılmaz/Şahsın gorunur rutbe'ı aklı eserınde" (Kışının aynası ıştır, laf değıl/lnsanın akıl derecesı eserınde gorulur) Car 1i