Katalog

B İ L İ M İ N ÖNCÜLERİ GEN T E K N O L O J İ S İ Antarktika: Besin deposu Bıhm adamları denızlenn en zengını nın Antarktika nın uzak ve görunuşte çorak engınlığının sahıp olduğu potan sıyelın ancak yenı yenı farkına varıyorlar Bahk ııısanoğlunun tarıhı boyunca en onemlı proteın kaynaklarından bırı olagel mıştır pek çok ada halkı ıçın ıse tek kay naktır ma gene de okyanus besın zıncırı kı guneş enerjısımn mıkroskopık bıtkıle aracılığıyla organık malzemeye donuşturul mesı ıle başlar hâlâ gezegenımızın en bu yuk ellenmemış kaynağıdır Fakat Ingılız ve Sovyet denız bıyolog larının son 45 yıldır surdurduklerı ve fazla bılınmeyen araştırmaları yenı ufuklar açacağa benzıyor Bu bılım adamları yer yuzunde canlılar arasın da sayısal olarak en buyuk grubu oluşturan karıdese benzeyen An tarktıka KRILLının yaşa ımınıarastırdılar Ana rahmine yerleştirilmeden önce embriyolarda "kistik Fibrozis" saptanabiliyor. Çeviri: Asım Baykan Tüp bebekler de hastalık testinden geçirîliyor D oğu Almanya ve Ingıltere'de molekuler bıyoloji uzmanları, jınekolog ve embrıyologlarla bırlıkte yaptıkları çalışmalar sonucunda çok genç embriyolarda "kistik fibrozis" hastalığına tanı koymanın olası olduğunu gosterdıler (Brıtısh Med Journal sayı 299 sf 22) Aynı yontemle, Batıda oldukça yaygın rastlanan kalıtsal blr kas hastalığı olan "Duchenne" muskuler dıstrofısıne de tanı konabılıyor Kalça ve omuz eklemlerı çevresınden başlayarak ılerleyıcı kas erımelerıne yol açan bu has talığa teorık ularak hatalı bır gen neden oluyor Yakın bır gelecekte bu hastalığı ıletme rıskı olan çıftler, tup bebek yöntemı ıle ve taramadan geçırılmış embrıyo teknığı sayesınde, garantılı bır bıçımde sağlıklı çocuk sahıbı olabılecekler Ijutun bu yuzy I boyunca ınsan lar son kıta Antarktika yı ya jdş yavaş ve buyuk uğraş vere rek tanıyabıldıler TSugun Antarktika Anlaşması nda ımzası olan 12 ulkenın bı lım adamları yerbılım buzulb lım ve meteorolojı konularında önemlı keşıfler yapmakta'ar Denızlerde bu prımer (onksıyon mınıcık hay vanların yedığı tek hucrelı bıtkısel plankton tarafın dan yerıne getırılır plankton Çoğu okyanusta tıpık besın zıncırı beş halkadan oluşur planktondan ko pekbalığıııa en kuçukten en buyuğe •kadar Bıtkısel plankton hayvansal plankton Yeıyuzundekı butun yaşamın te melınde guneş enerjısımn bıtkı hayvansal* ler tarafından organık maddeye I plankton dunuşturulmesı vardır hayvan ^ lar bu bıtkılerı /lyerek yaşarlar luskumru "ların uçunu, tek bir hayvan temsıl eder Pembe renklı ka rıdese benzer KRILL KRILL planktun 1yer ve onu da balı orına nalar yer •"balığı fköpek balığı ama Antarktika da bu halka Doğu Berlın Molekuler Bıyoloji Enstıtusu nden Charles Coutella ve Londra St Mary Hastanesı nden Robert Wılllamson tek bır ınsan yumurtasından DNA ızole ettıler Daha sonra polımeraz zıncır reaksıyonu denen teknıkle kistik fibrozis hastalığını taşıyan gent çoğalttılar Boylece hastalığa bırkaç saatte tanı koyabılecek mıktarda DNA uretmeyı başardılar Bu deneyler embrıyonun rahme yerleştirilmeden once daha bırkaç gunlukten yanı henuz 4 ılâ 16 hucreden oluştuğu evrede testten geçırılebılmesını sağlıyor Aynı araştırmada gorev alan Londra Kralıyet Mezunıyet Sonrası Tıp Okulu ndan Alan Handyside ve Kate Hardy, bu evrede DNA analızı ıçın embrıyodan gerı kalan kısma zarar vermeksızın bır hucrenın ızole edılebıleceğını ortaya koydular Son yuzyılda balınaların mınık KRILLden başka bır şey yemedık lorı (KRILL de planktonla besle nır) keşfedılmıştı . x Bu ılgınç ılışkıyı mumkun kı lan KRILLın denızde masıf KRILL tarlaları oluşturma . alıskanlıgıdır Balınalar bu •y>\ tarlalara dev sığırlar gıbı da v ^ p yayılırlar . , Donmanın zarar riski önleniyor iBoylece yeryuzundekı canlıların" en buyuğu ıle guneş enerjısımn mıkroskopık bıtkıler tarafından donuşturulmesı arasında sadece tek bır halka bulunuyor Buqun Antarktika Anlaşması nı ımza layan 12 ulke KRILLı hasat etmenın yollarım tasarlamaktadırlar boylece dunyayı tehdıt eden açlığa karşı 2000 yılına kadar bır çare bulunabılecektır Denızdekı bu değerlı besın lerı balınalar devasa ağızla rının ıçındekı ızgaradan qe I çırerek suzerler Çok bol bulunan KRILL sa dece balınaları beslemekle kalmaz aynı zamanda butun Antarktika bıyolojık çevrımın dekı anahtar organızmadır Polımeraz zıncır reaksıyonuyla test ıçın gereklı mıktarda DNA suratle oluşturulabıldığınden doktorlar hastalık taşımadığından emın oldukları embrıyoyu kısa bır sure ıçe rısınde ana rahmine yerleştırebılıyorlar Boylece genetık testın sonucu çıkıncaya kadar embrıyoyu dondurmaya ge rek kalmıyor Dolayısıyla donmaya bağlı embrıyonun za rar görme rıskı ortadan kalkıyor Ancak araştırmacılar testın guvenılırlığınden emın olmak ıçın, orneğın dığer bır kaynaktan gelebılecek DNA ıle bu laşık olmamasına aşırı bır ozen gösterılmesı gerektığını belırtıyorlar Ne var kı, halen en lyı merkezlerde bıle yuzde 15'ler duzeyınde olan tup bebek başarısının duşukluğu bu yontemı seçecek çıftlerı sıkıntıya sokabılır Zıratup bebek teknığı ıle gebelığın oluşması ıçın defalarca aynı ışlemlerı tekrarlamak gerekebılıyor Gebelık sırasında hastalığın anlaşılması nedenıyle gebelıklerıne son verılen bırçok çıft şımdıden tup bebek yontemıyle gebelık öncesı tanı yontemı ıçın başvurmaya başlamış llgılıler yonteme özellıkle taşıdığı genetık hastalık nedenıyle kısırlaştırılmış, ama hâlâ çocuk ısteyen annelerın ılgı göslerdığını belırtıyorlar (N S. 8 7.89) Antarktika Denızı çeşıtlı yaşam turlerıyle doludur ve KRILL onları hepsını besler Balınaları balıkla'i fok lan ve penguenler de dahıl olmak uzere kuşları 14