Katalog

KISAKIS A Topraksız güneşsiz sebze üretimi Mikroplardan arındırılmış ve hızlı büyüyen sebzeler gözde... ISAAC ASIMOV Ara sıra Dünya, meteor sürüsü yörüngesinin içinden geçer; öyle zamanlarda gökyüzünden pıtrak gibi "yıldızlar kayar" durur... Çeviri: Fatma Artunkal Genç komşuımızun kısa ömrü bunların yerlerini, yörüngelerinin şeklını tespıt edebılır, hatta bazılarının hangi kuyrukluyıldızdan kaynaklandığını bulabilirız. Halley Kuyrukluyıldızı'ndan kaynaklanmış ye onun yörüngesinin belli yerlerine yayılmış olan böyle bir meteor sürüsü vardır. Dünya, bu meteor sürüsünün içinden yılda iki kez geçer. Birinde Dünya'nın yörüngesinin bir tarafında, ikincisinde ise Öbür tarafında olmak kaydıyla. G öntem özel olarak imal edilmiş tabaka ve sulama sistemine dayanıyor. Tabakalar dik bir açıyla yerleştirilmiş olduklarından, buradaki ekım alanı aynı büyüklükteki bir mekânda yassı olarak yayılan bir ekim alanına ktyasla, iki kat daha geniş. Aralarında dar bir yol bulunan her iki tabaka bir birim oluşturuyor. • Büyüme koşullarını düzeltebilmek için her birimdeki ışık, ısı, hava nemliliği, karbondioksit ve oksijen miktarları ayrı ayrı denetleniyor. En önemli ışık kaynağı, natrium basınç lambaları. Besin maddelerı tabakaların arka tarafından doğrudan bltkilerin köklerlne püskürtülüyor. Böylece bitkiler besin maddelerini bizzat topraktan almak zorunda kalmayıp oksijeni hiçbir engelle karşılaşmaksızın soluklayabiliyorlar. Bu da bitkilerin büyümesini önemli ölçüde hızlandırıyor. Ayrıca toprağın işlenmesi ve zararlı haşarete karşı mücadele de gereksiz hale geliyor. Toprak kalitesi de bir sorun olmaktan çıkıyor, çünkü bu yöntemi topraktan bağımsız olarak uygulayabilme imkânı var. Bu yetiştirme yöntemi özellikle kıvırcık, maydanoz, kereviz ve ıspanak gibi sebzeler için uygun. Baharat ve otlar için de aynı şey geçerli. Çilek gibi meyvelerin yetiştirilmesi henüz deneme aşamasında. Hava ve iklim koşullarından bağımsız olan bu sistemin, sürekli sebze thtıyacını uygun fiyatlarda karşılaması bekleniyor. (Sn.) Y B Kent içi traf ikte mıknatıslı tren alaksinin bizim mahallemızde insanoğlu, Halley Kuyrukluyıldızı'na nispetle çok daha uzun süredır var... mış, der J.Jones'un önderliğindeki üç Kanadalı astronom. Bu sonuca 1989 başlannda varmışlar. Elbette Halley Kuyrukluyıldızi da, bütün öteki kuyrukluyıldızlar gibi, güneş sistemindeki her şey kadar yaşlıdır... 4.6 milyar yaşında. Astronomlar, yüz milyonlarca sayıda kuyrukluyıldızın Plüton gezegenlnin çok çok ötesinde kalan bir kuşak halinde güneşin etrafında döndüğü kanısındadırlar. Kuyrukluyıldızlar buzludur, büyük ölçüde donmuş su ve kumumsu taneler karışmış tozdan oluşurlar. Plüton'un ötesinde ısı, ancak mutlak sıfırın birkaç derece üstünde olduğundan, kuyrukluyıldızlar, burada milyarlarca yıl hiç değışmeden kalabilir. Gelgelelim arada bir kuyrukluyıldızlardan birini Güneş Sistemı'nin iç kısımlarına doğru fırlatan bir şey olur. Kimbilir, belki iki kuyrukluyıldız çarpışır ve içlerinden biri aşağı kayar ya da oralardan geçen bir yıldızın yerçekim gücü, buna yol açar. Buluttan kopup Güneş Sistemi'nin iç kısmına düşen bir kuyrukluyıldız, yörüngesinin bellı bir parçası boyunca, Güneş'e oldukça yakın seyreder. Dünya ve Venüs gibi büyük cisimler, Güneş'e bu denli yakın olmaktan etkilenmezler. Dünya, esas olarak metal ve kayadan oluştuğu.için, Güneş'in sıcaklığından zarar görmez. Kuyrukluyıldızlar ise hem küçüktür hem de buzlu. Kuyrukluyıldızları oluşturan buz, buharlaşır. Toz serbest kalır, kuyrukluyıldızın çevresinde bir hale oluşturur ve Güneş rüzgârları (Güneş'ten kaynaklanan parçacık akıntıları) tarafından arkaya doğru itilerek uzun bir kuyruğa dönüşür. Halley'in parçaları Görülecek manzara Doğrusu görülecek bir manzaradır; Dünya'ya yeterince yakın ve gökyüzünde de yeterince yüksekte olduğu zaman, kuyrukluyıldızın seyrine doyum olmaz. Ne ki o su buharının ve tozun her bir zerreceği, kuyrukluyıldızı bir daha asla dönmemek üzere terketmiştir. Kuyrukluyıldız, uzun yörüngesinde bir daha Güneş'in yakınlarına geldiğinde, bir önceki sefere göre daha küçülmüştür... ve içinden bir şeyler daha gider. Astronomlar, bazı küçük kuyrukluyıldızlann sona erişini gözlemişlerdır Bunlardan bir kısmı iki ya da daha çok parçaya bölünmüş, parçalar sonunda yitip gitmiştir. Bir kısmı ise kelimenin tam anlamıyla, Güneş'in içine dalmıştır. Kum tanecikli toz, hiçbir zaman kuyrukluyıldıza geri dönmez, ama hiçlik içinde yok da olmaz. Bu toz uzun bir yörüngede Güneş'in etrafında dönmeye devam eder. Bunlara "meteor sürüleri" denir. Arada sırada Dünya, böyle bir meteor sürüsü yörüngesinin içinden geçer; öyle zamanlarda gökyüzünde pıtrak gibi "yıldızlar kayar" durur. Bir keresinde, 1833 kasım ayında bunlar New England göğünü öyle bir kaplamışlar ki gören, sanki kar yağıyor sanıyormuş. Bu meteor tozu parçaları zarar vermez, hatta yağmur damlacıklarına çekirdek oluşturduklarından yağmur yağışını teşvik bakımından yararlı bile olurlar. Dünya'nın meteor sürüleri içinden geçmesi sayesinde Işte üç Kanadalı astronom, bu meteor sürüsünü, bir bilgisayarda simülasyonla oluşturulan parçacıklar sürüsünün başına neler gelebileceğı modelini yaratarak incelemişler. Buna dayanarak meteor sürüsünün esas gövdesinin 40 milyon mil uzunluğunda ve 4 milyon mil genişliğinde olduğunu hesaplayabilmişler. Bu hesaba göre, ayrıca sürüdeki her bir parçanın içerisindeki parçacık sayısına göre sürüde bulunan toplam maddenin, aşağı yukarı 1.3 milyon ton olduğu sonucuna varmışlar. Ve bu maddenin her bir zarresi, Halley Kuyrukluyıldızı'ndan kaynaklanmıştır. Halley Kuyrukluyıldızı'nın kütlesinin ne kadar olduğunu bilemiyoruz, ancak kuyrukluyıldızın 1986'da Güneş Sistemi'nin iç kısmından son geçişi sırasında bir uzay aracı tarafından yapılan gözlemlere göre, meteor sürülerindeki tozun kuyrukluyıldızın toplam kütlesinin onda birini temsil ettiğini söylemek mümkün. Dahası, kuyrukluyıldız, esas olarak buzdur ve meteor sürülerinde su buharına rastlanmamıştır. Toz kadar su buharının da kaybolduğunu hesaba katacak olursak, meteor sürüsünün kütlesinden, Halley Kuyrukluyıldızı'nın orijinal kütlesinin dörtte biri ila üçte biri kadarının günümüze gelene kadar kaybolmuş olduğu sonucunu çıkarabiliriz. Buna bir kere karar verdikten sonra (ki elbette sayılar ancak çok yaklaşık), Halley Kuyrukluyıldızı'nın Güneş'in yakınından her geçişte ne miktar kütle kaybedebileceği hesaplanabilir; dolayısıyla da bugünkü yörüngesine, şu ya da bu sebeple, hapsedildiği günden bu yana Güneş'in yakınından kaç defa geçmış olduğu bulunabılir. erlinliler 1985 yılından bu yana Gleisdreick istasyonu ile Bernburger Strasse arasında vızıldayarak gidip gelen ve şimdi de Kemperplatz'a dek uzanan bu araca zamanla alıştılar. AEG firmasınca geliştirilen ve mıknatısla harekete geçip mıknatısla giden bu araç, kısaca Mtreni diye adlandırılıyor. Geçen yılın ağustos ayında kapıları halka açıldığında 8000 Berlinli bu sessiz trene binebilme fırsatını elde etti. Zamanla bu trenin Berlin'deki pek çok istasyonu birbirine bağlaması planlanıyor. Ancak Mtreninin son yıllardaki pek çok yolculuğu henüz halka açık değildi. Bu yolculuklar yalnızca sistemin denenmesine hizmet ediyordu ve yolcu taşımacılığı iznini almak için yapılan testlerdi. Trenin, yakında normal seferlerine başlaması bekleniyor. Mtreni yalnızca Berlin'de değil; İtalya, ispanya, Meksika, Brezilya ve Japonya'da da ilgiyle izleniyor. Kent içi kısa mesafe yolculukları için uygun bir çözüm gibi gözüküyor. 23 bin yıl önce kopan parça Kanadalı astronomlar, Halley Kuyrukluyıldızı'nın uzaklardaki bulutundan bundan aşağı yukarı 23 bin yıl önce kopup düşmüş olduğunu ve bu süre içerisinde de 76 yıl süren yörüngesinde 300 kadar devir tamamladığını hesaplamışlar. Demek ki insanlar, gökteki aynı kuyrukluyıldıza 300 defa hayranlıkla bakakalmışlar (tabii görüntüsü, bazı defalar daha çok, bazı defalar ise daha az görkemli olmuş). Ne ki homo sapiens, aşağı yukarı 50 bin yıldır Dünya'da bulunuyor, yani Dünya'daki ömrümüzün yarısından çoğunda hiç kimse Halley Kuyrukluyıldızı'nı görmemış oluyor (tabii gökte başka kuyrukluyıldızlar vardı, kuşkusuz). Dahası, Halley Kuyrukluyıldızı kütlesını kaybetmeyi sürdürmektedir ve her geçişte yüzde olarak daha büyük bir kısmını kaybedip gitgide küçülmektedir. Dolayısıyla Halley Kuyrukluyıldızı, bir 300 geçişe daha dayanamayacak; ayrıca tabii ki görkemli görüntüsü de gitgide azalacaktır. Yolumuzun üstüne başka kuyrukluyıldızlar çıkacaktır çıkmasına, ama insanlık bu genç komşusunu kaybedecektir.