Katalog

ARKEOLOJ İ Moğolları kadınlar yönetiyordu Moğolistan'da keşfedilen kaya resimleri, Cengiz Han soyunun efsanevi geçmişine ışık tutuyor. v'uncu yuzyılın sonunda Ispanrya'nın Altamıra mağarasında bulunan kaya resimleri buyuk ılgı toplamıştı Bunu, 20'ncı yuzyılın ortalarında guney Fransa ve kuzey Italya'da bır dızı mağaranın keşfı ızledı Bu keşıfler taş devrı ınsanı ıle ılgılı duşuncelerımızde koklu değışıklıklere neden oldu Eskı devırlere aıt sanat ve mıtoloji konusunda yapılan bılımsel araştırmalara halen bu keşıfler temel oluşturuyorlar Kısa bır sure öncesıne kadar guneybatı Avrupa'nın bu bblgesı paleolıtık sanat ve külturun araştırılmasının merkezı olarak değerlendırılıyordu Ancak şımdı bılım adamları arasında, Avrupa ve Asya'nın sınırında bulunan Ural Daglan'nda çok eski kaya reslmlerının var olduğu haberı yayılmaya başladı Nıhayet bu resımlere Asya'nın merkezınde, Moğolıstan'dakı "Mavl Nehir Mağarası"nın tavan ve duvarlarında da rastlandı Bu sembolık resimlerın hangı döneme aıt olduğu ve ne ıfade ettığı arkeologlar ve antropologlar ıçın hâlâ bır bılmece, ama son zamanlarda bazı ılgı çekıcı bağlantılar gun ışığına çıktı Eskı kaya ve mağara resımlerını anlamak, bılınmeyen bır yazıyı deşıfre etmek kadar zor Ustelık bu konuda kıyaslama ımkânları çok sınırlı olduğurrdan ortaya çıkan sonucun denetlenmesıne de olanak yok Moğolıstan'ın başkentı UlanBator'un 400 kılomelre batıku2eybatısında Sovyet jeologlar Çuluut Gol (Taşlı Nehır) kıyısında 1977 yılında eşsız, tarıh öncesı sanat abıdelen keşfettıler Çuluut Nehrı'nm dık yamaçlarının pek çok yerınde resım ve gravurler bulundu Yapılan çok yonlu araştırmalar sonucu, bu buluşların 5 bin yıl öncesine aıt olduğu ortaya çıktı Ancak Çuluut'takı kaya resimleri ıle Batı Moğolıstan'ın başka yerlennde keşfedilen petroglıfler arasında buyuk farklılıklar göze çarpıyor Bır kısmı arabalara koşulmuş boga, at ve geyıklerden oluşan resımler eşsız ve olağanustu Insan resimleri de var Sılahlanmış bır savaşçının resmı, muhtemelen Moğolıstan'dakı en eskı resımlerden bırı Mıtolojık motıfler ıse daha da ılgı çekıcı Parıldayan basalt yuzeyıne yapılmış bır başka kompozısyon da bu bölgenin taş devri ınsanı konusunda onemlı ıpuçları verıyor En ust sırada sekız dokuz ınsan vucudu belırıyor Orta sırada a.tı hamıle kadın var Karınlannın son derece buyuk ve bacaklarının açık olarak çızılmış olmasından, kadınların hamıle olduğu sonucuna varılıyor Resımde, yenı doğmuş ve göbeğı henuz kesılmemış bır bebek de gozukuyor Çeşıtlı fıgurlerden oluşan bu grubun sağında ıse " d o ğuranların önculen" şeklınde yorumlanan bır başka garıp kompozısyon goze çarpıyor Bu kompozısyonun ıkı farklı açıklaması var • Ya Orta Asya'dakı yaygın ınanca gore bu kompozısyon ıkı mıtolojık atayı, yanı topluluğun annesı ıle geyık olan babayı tek bır fıgur ıçınde bırleştırmış, • ya da yalnızca ataana bır dışı geyığın bıçırrîinı almış Cengiz Han'ın atalarının kaya resimleri 19 Asya'nın kalbinde yapılan araştırmalar, Moğolların bir zamanlar kadınların egemenliğinde olduğunu gösteriyor. Ata olarak bir benekll geylk, Moğolıstan'ın tum halklarının mıtok>)ilerınde dıkkat çekıyor Aynı şekılde Bordschıgın kabılesının ortaya çıkışıyla ataana olarak OlunGoa adında bır dışı geyık arasında bağlantı kuruluyor 13'uncu yuzyılda Moğolıstan Imparatorluğu'nun kurucusu olan Cengiz Han da bu kabıleden gelıyor Moğolıstan'dakı yaşlı ınsanlar eyer bıçak ve çanaklarını halen geyık boynuzu suslerıyle donatıyorlar "Doğuranların önculen"nın altında da bırbırlennden dunyaya gelmış kadınlardan oluşan bır zıncır gozukuyor Bu sembolık kaya resmınde sonsuza dek uzanan kuşaklardan oluşan zıncır, her şeyın başlangıcı yaşamın kaynağı olarak ataanneye bağlanıyor Bu resımde tek bır erkek fıgur goze çarpıyor Profılden, buyuk bır kavısle çızılmış olan bu fıgur en koşeye sıkıştırılmış Sankı böylece erkeğın, yanı savaşçının, kadınların arasında yerı olmadığı, olsa olsa ancak onların hızmetınde bır muhafız olabıleceğı anlalılmak ıstenıyor Kaya resımlerınde kadının ve ataannenın vurgulanmasının yanı sıra, bır başka ayrıntı daha dıkkat çekıyor Çeşıtlı fıgurlerın, erkeklerın ve kadınların elınde muzık aletı bulunan dans eden bır adam, bır avcı yalnızca uçer el parmağına ve uçer ayak parmağına Çuluut Nehn kıyılanndakı basalt kaya uzenndekı ' Doğuranların önculen" kompozısyonu 5 bın yıllık sahıpler Şaman geleneğınde de rastlanan bu uç el parmağı ıle uç ayak parmağı sembolunun, bu dunya ıle otekı dunya kuşların dunyası, ruhlar dunyası arasındakı bır bağlantıya ışaret ettığı sanılıyor Hıç kuşkusuz Çuluut Nehn'ndekı kaya resımlerının en onemlı ıçerığı, kabılenın atakultunu, uretkenlığını ve sureklılığını çeşıtlı sembollerle anlatmaya çalışması Ancak ınsan bu resimleri seyrederken, dunyanın baslangıcında, uretken bır hayat kaynağı olarak ataanneye olan bağlılığın da bılıncıne varıyor Bırbirınden dunyaya gelen annelerden oluşan zıncırler, kadınların egemen olduğu bir dönemde cınsıyetlerın ortaya çıkışının ılk halkalarını sembolıze edıyor "Doğuranların onculerf'nden oluşan kompozısyonda, muhtemelen o zaman yaşayan kabıleannelerı ve kabılenın en yaşlıları canlandırılmaya çalışılmış Bunlar kendılerını çevreleyen bolgelerdekı yakınlarını yonetıyorlardı Geyık boynuzlarıyla taçlanmış, doğuran bır anne görunumundekı fıgur ıse buyuk bır olasılıkla kabılenın başlangıcını yansıtıyor 76