Katalog

YAPAY ZEKÂ Kl S A K I S A Bilgisayar kendi kendine buluş yapabilir mi? "Niteleyici cebir" denklemleriyle bilgisayarlara yaratıcılık, imgeleme nitelikleri verilmeye çalışılıyor. Çeviri: Anahid Hazaryan ıl 2040, solaklar ıçın Ingılız anahtarından kendı kendını temızleyen tavaya kadar her turlu yenılığın tasarımını ustlenen Oesign tnnovations kuruluşunda yenı bır çalışma haftası başlıyor Bugunku konu, bır şırketın uretmek ıstedığı daha yararlı bır fare kapanıyla ılgılı Ancak Desıgn Innovatıons'taçalışanlar, oturup esın perılerının gelmesını beklemıyorlar, şırketın sıparışmı belırtı sayılar kullanarak bılgısayara aktarıyorlar Bırkaç dakıka sonra tasarım ekran uzerınde belırıyor Yenı ve daha kullanışlı fare kapantnın mavı goruntusu Geiecektekı bılgısayarın ışlevlerı, yalnızca bılgılendırme ve sorunlan çozme ışlemlerıyle sınırlanmayacak Bilgisayar uzmanı Brlan VVilllams'a göre makıne, yaratıcılık ozellığıne de sahıp olacak VVıllıams bilgisayarlara yaratıcılık, imgeleme, sezgi yetilerinı vermek yerıne, onların zıhınsel unsurlarını parçalara ayırıp yenı bır matematıksel formulle tekrar bırleştırdı Wıllıams'ın teorısıne gore bu yenı formul bılgısayara ınsanlara aıt olan yaratıcılık, imgeleme nıtelıklerını kazarıdıracak MITyapay zekâ laboratuvarından doktora adayı VVilllams, ılk defa bu konu uzerınde bilgisayar parçalarıyla ılgılı bır tasarım ışınde çalışırken duşundu Bilgisayar, insana gerek duymadan kendi başına "buluşlar" yapabilir mıydi? Bilgisayar tarafından hazırlanmış, bazı ozel tasarım programları olmasına rağmen bu makıne'ler gerçek bır "yaratıcılık"tan yoksundular Felsefecılerın ve yapay zekâ uzmanlarının nıtelıyıcı usavurma olarak tanımladıkları ışlevı yerıne getırebılecek bır bilgisayar dılı yoktu VVıllıams bu ışlevı şu şekılde açıklıyor ' Niteleyici usavurma, normal bır zekaya sahıp ınsanoğlunun fı/ıksel dunyayı algılayabılme yetısıdır Fızık dersı almamış bır ınsan bıle orneğın, musluğu çevırdığınde suyun akacağını bılır Orta bır zekâya sahıp ınsandan bır basamak ustte bulunan orta bır yaratıcı da sezgılerıyle, bır sıstemı oluşturan parçaların arabaların nasıl hareket ettığını bılmek gıbı bu sıstemı çalıştırmak ıçın bırbırlerını nasıl etkıledıklerını kavrar Yenı bır şey oluşturmak ıstedığınde orneğın guneş enerjısıyle ışleyen makıne eskı parçaların çıkarılmasını ya da yenılerının yerleştırılmesını gerektıren daha gelışmış bır unsur ekler VVıllıams, insanın usavurma yetisinı taklit edebıimek ıçın mdtematıksel bır denklem serısı oluşturuyor Bır tur "nite Y leyici cebir" olarak tanımlanabılecek bu formuller, bılgısayara yaratıcılık ışlevı kazandırarak onun tasarımlar uretmesını sağlayacak Bu yenı cebir dılıyle ılgılı ılk deneyler, denklemler zor sorunlan çozebılecek kadar esnek olmadıklarından başarısızlıkla sonuçlanmışlardı Ancak VVıllıams bu yenı niteleyici cebir sıstemını, geleneksel nıcel duşunce bıçımıyle bırleştırıyor Böylece "karma" matematık, ılk uygulamalarda eksık olan esneklık unsuruna sahıp oluyor VVıllıams'ın Q1 olarak adlandırdığı bu yenı cebir, yaratıcıların ve tasarımcıların karmaşık bir sorunu çozerken kullandıkları duşunce ışlemlerının matematıksel kopyası Duşunce surecının her aşaması ayrı bır denkleme donuşturuluyor, tasarımcının amacı bır denklem olarak ortaya çıkıyor Daha sonra "amaç denklem", tasarımcı tarafından dığer cebırsel denklemlerle beraber bılgısayara verılıyor Bu formuller, ıçerdıklerı unsurların fızıksel ozellıklerını, hareketlerını ve de bu değışık kısımların olası değışıkhklerını sımgelıyorlar deposu, yağ kavanozu, kuçnk boru ve valflar dızısı Denklemlere dönuşturulmesı gereken dığer ozellıkler lambanın ağırlık merkezı ve yakıtı, yağın kapalı bır sıstemdekı hareketı, yağ, bölme ve valfların çalışma duzenıydı VVıllıams'ın sayısal denklemlerı, lambanın alt kısmında yer alan genış yakıt bölmesıyle kuçuk yakıt bolmesını bağlayan valfı da ıçerıyor Phılon'ın tasarımında, alt bölmede yağ oranı fazla olduğu takdırde sıvının valfa uyguladığı basınç onun kapalı kalmasım sağlıyordu, yağoranı azaldığında valfa açılıyor ve yakıt ufak bölmeye boşalıyordu Her şey bu bıleğın uzerınde, zembereğı çektığınızde kuçuk kutu yasamınızı kurtarıp sızı bır hafta boyunca su ustunde tutabılır Bilgisayar doğruluyor VVıllıams Q1 matematık formulunu bu tasarıma uyguladığında bilgisayar, Philon'ın proıesinin geçerliliğini doğruladı. Phılon'ın duşunce sürecını matematıksel olarak canlandıran Q1 aynı sonuca vardı VVıllıams'ın bundan sonrakı çalışmaları, Q1 'ın Phılon'ın yerıne geçıp geçemeyeceğı uzerınde yoğunlaşacak Kendısının şu andakı planı, yağ lambasının Phılon tarafından gelıştırılmesınden öncekı unsur ve nıtelıklerını denklemler şeklınde bılgısayara vererek makınenın bunları ıncelemesını sağlamak Q1, VVıllıams ın duşunduğu kadar guçluyse, gelıstırılmış Phılon lambasının bazı parçalarım "yenıden yaratabılecek " Aslında hedef, gelecekte bılgısayarın temel ılkelerı kullanıp pek çok yenı tasarım uretebılmesını sağlamak Belkı de VVıllıams'ın bılgisayarının ortaya koyduğu en çarpıcı gerçek, insan usunun sınıısız yaratma, yenıllkler uretebllme ozelliğı. VVıllıams sozlerını şöyle tamamlıyor 'Insanoğlu, çevresındekı zorlukları algılayan ve onlan yenebılmek ıçın sureklı bır şeyler ureten canlı turudur Bılgısayarın gerçek anlamda yaratıcı olabılmesı ıçın en az 50 yıl gerekıyor, fakat Q1 bu alandakı çalışmaların ılk basamağı olacak" (Omnı, 6/89) Yağ lambası örneği VVıllıams Q1 sıstemını denemek ıçın M O 300 yıllarında Yunanlı mucıt Phılon tarafından bulunan bır tur yağ lambası tasarımımn cebırsel eşdeğerını bılgısayara aktardı Phılon'ın asıl amacı, devamlı yağ konulmasını gerektırmeden bılınen lambalardan daha uzun sure yanabılen bır lamba uretmektı VVıllıams, Phılon'ın lamba tasarımırıın unsurlarını ayırarak bır denklem serısı oluşturdu Bu parçaların aıt olduğu lambanın altında ufak bır yağ bolmesı vardı, genış, daıre şeklınde bır yağ Sör' kullananlar, su kayakçıları ve dığer su sporları meraklıları cankurtaran yeleklerının hafıf ve pratık olmadıgını ılerı surerek genellıkle bunları kullanmaktan kaçınırlar Ancak Aqua Buoy' olarak adlandınlan yenı bır aygıt, onlar ıçın bır seçenek oluşturuyor Batı Almanya da uretılen kıbrıt kutusu buyukluğundekı bu aygıt bıleğe takılıyor Tehlıkelı bır durumla karşılaştığınızda sarı zembereğı çekıyorsunuz, bu ışlem sonunda kutu ıçınde bulunan karbon dıoksıt tarafından şışırılen plastlk bir yastık, 136 kg ağırlığındakı ınsanı ya da yuku bır hafta boyunca su ustunde tutabılıyor Yalnızca 19 95 dolar tutarındakı bu aygıt Florıda'da duzenlenen sorf yarışı sırasında revaçtaydı Yarışmacılar herhangı bır kaza sonucu duşen yelkenın tekrar eskı durumuna donebılmesı ıçın buoy ları yelkenlerın uzerıne bağladılar Aqua Buoy un pazarlama muduru John Flemıng Amerıkan Cankurtaran Kuruluşu nun bu yenı buluşu des tekledığını bıldırdı Ayrıca Houston polis teşkilatında çalışanlar da bu aygıtı guvenlık gıysılerının bır parçası olarak kullanmaya başladılâr Flemıng sozlerını şoyle noktalıyor "Bu aygıt cankurtaran yçleklerınin yerini almayacak. Sadece yuzerken yorulduğunuzda sızı su ustunde tutmaya yarayacak. " (A.H. Omni) Denizde cankurtarıcı M Mars, atmosferini nasıl yitirdi? ars'takı atmosfer basıncı dunyadakı basıncın yalnızca 150 de bırı kadar Ancak Arızona Unıversıtesı nden Jay Melosh ıle Ann Vickery Mars atmosferının bır zamanlar dunyanınkıne benzedığını tahmın edıyorlar "Natura" Dergısı nde yayımlanan yazıla rında ıkı bılım adamı, Mars'ın armosferını nasıl yıtırmış olabıleceğını açıklıyorlar Duşen kuyruklu yıldızların havadakı su ve gazları gezegene taşıdıkları yolundakı yaygın teonnın aksıne bu bılım adamları atmosferın yıtırıl mesınden kuyruklu yıldız ve göklaşlarını sorumlu tutuyorlar Buyuk bır gok cısmı bır gezegenle çarpıştığında, kızgın gazlardan oluşan buyuk bır bulut şeklınde oatlıyor Gazlar buyuk bır hızla yayılıyor ve kendılerını çevreleyen atmosferı peşlerınden sjrukleyıp onlan zaman zaman uzaya dek taşıyorlar Ortaya çıkan etkı ge zegenın yoğunluğunun ve boylece çekım gucunun duşuk olduğu oranda daha buyuk Esınlenme ve yaratma yetılerıyle donanmış bılgısayarlar geleceğın mucıtlerı olabilırler Akıl mekanizmalan: