Katalog

ZOOLOJ İ Günümüz mimarları kırlangıçları unuttu! Kırlangıçlar, önceleri atalarımızın mağaralarında yuvalandılar. Daha sonra insan evlerde yaşamaya başlayınca oluklarda, pencere kenarlarında, balkonlarda yuva yapmaya başladılar. Ancak günümüz mimarisinin dümdüz cepheli modern yapıları, insan dostu bu kuş için hiç de misafirperver bir görünüm sergilemiyor... Avrupalı kuş dostları, bu soruna da çözüm getirdiler. Derleyen: Füsun Yasar ransa'da Kuşları Koruma Derneğı geçen yıl "88 Kırlangıç llkbahan" adında bır kampanya başlattı ve ulkenın çeşıtlı bölgelerınden ılk kırlangıcın gelış tarıhının kendılerıne bıldırılmesını ıstedı Kampanya umulandan da fazla ılgı gördu ve derneğe 10 bının uzerınde haber geldı Buna gore, 1988'de Fransa topraklarında ılk baca kırlangıcı 29 ocakta Nıce kentınde goruldu Bunu 16 şubatta Herault'takı blr pencere kırlangıcı ızledı Ancak asıl baca kırlangıcı surusu 1 mart ıle 15 nısan tarıhlerı arasında, pencere kırlangıçları ıse 12 mart ıle 21 nısan tarıhlerı arasında duzenlı gruplar halınde geldıler Ingıltere'dekı baca kırlangıçları Afrıka'nın guney bolgelennde kışı geçırmek ıçın gıdışgelış olarak 20 bin kilometreden fazla yol katederler Bu kuşların goç halındekı hızları saatte 4050 km dolayındadır ve gunde 300 kılometreye kadar bır mesafe uçabılırler Demek kı bır Ingılı? kırlangıcının Guney Afrıka'ya yolculuğu, duraklamalar da hesaba katıldığında, 1 52 ay suruyor Kırlangıçların çıftleşme donemlerınde gunde yakla Orta Avrupa'da yaşayan 5 tür kırlangıç 1.BACA KIRLANGICI Genel olarak kırsal kesımde ambarlarda ve ahırlarda yuva \yapar Sırtı mavımtrak sıyah, gerdan, kızıl, karnı ıse beyazdır Çatal kuyruğu ıkı ınce çıplak tuy sapı şeklınde son bulur Uzunluğu yaklaşık 19 cm'dir K F i J Yapay kuş yuvası A lman fırması Schvvegler doğal yuva yapacak yer ve ortam bulamayan kırlangıçlar ıçın, tahtabeton karışımından yapay yuvalar uretıyor Bunlar baca ve pencere kırlangıçları ıçın genış ve dar ağızlı olmak uzere ıkı ayrı tıpteduşunulmuş Doğal bır kuş yuvasınınbıçınrnı kopya eden bu yapay yuvaların, kuşlar tarafından benımsendığı göruldu Fransa'da kırlangıç yuvalarını bozanlar, 1976 yasasına göre, 500 ıla 2000 f rank arasında para cezasına çarptırılabılıyorlar 11 şık 250 km uçtukları da goz onune alındığında, bır kuşun bır yıl ıçınde yaklaşık ıkı kez ekvator uzerınden dunya turu kadar uçuş yaptığı kolayca hesaplanır Kırlangıçların yaşam suresi 34 yıl dolayındadır Göç olayı ıse, ömurlerının kısa olmasında başlıca etkendır Sonbaharda dar aralıklı sıralar halınde kuzey ulkelerını terk eden genç kırlangıçların dörtte uçu, yetışkınlerın ıse hemen yarısı ertesı yıl bıraktıkları yuvalarına dönemeyeceklerdır Kırlangıç turunun soyunu surdurebılmesı ıçın, her çıftın yılda ortalama 45 yaşar yavru yapması gerekıyor. Bu nedenle bu kuşların goç yolculuğu sonunda, yuva yapmaya ve uremeye elverışlı koşullar bulmaları gerek Oysa buyuk kentlerde son 15 yıldan berı gelen kırlangıç sayısında tehlıkelı bır duşuş olduğu belırlendı ilk çağlarda, ınsanın daha mağarada yaşadığı dönemlerde, kırlangıçlar ınsanın yanıbaşında yuva yaptılar 19 yuzyılıle20 yuzyıl başında Orta Avrupa'da kırlangıçların altın donemi yaşandı Günumuzde Ise ne buyuk kentler ne de kırsal alan bu kuşlara eskı mısafırperverlığını gösteremıyor Buna ılk neden olarak da, bazı tarım alanlarının buyuk kentler lehıne terk edılmesı gösterılıyor Tum kırlangıçların buyuk kent yaşamına uyum sağladıkları pek soylenemez Geleneksel at ahırlarının gıderek azalması. ozellıkle baca kırlangıçlarının buyuk kent cıvarında gıderek daha az görulmesıne neden oluyor Pencere kırlangıcı ıse bınaların dışına yuva yaptığından yenı durumuna bıraz daha tyı uyum sağlayabılıyor Ancak bunlar da modern bır çevre ıçınde, yuva inşası ıçın vazgeçılmez madde olan çamuru bulmakta zorlanıyorlar Kırlangıçların azalmasının ıkıncı nedenı olarak, klorlu böcek llaçlannın yaygın kullanımı gösterılıyor Bu ılaçlar kuşları doğrudan öldurmemekle bırlıkte, başlıca besın maddelerı olan böceklerı zehırleyerek gıdasız kalmalarına neden oluyorlar Uçuncu neden ise Iklimdlr. Afrıka'nın çoller bölgesınde 15 yılı aşkın bır sureden berı gorulen aşın kuraklık, bu bolgenın ınsanlar tarafından terk edılmesıne neden oldu Bu durum goç sırasında bu bolgeden geçmek zorunda kalan kırlangıçlar ıçın de buyuk tehlıke yaratıyor Sahra'yı geçmekte olan bır kuş surusunun anıden çıkan bır kum fırtınasına yakalanması, yollarını kaybetmelerıne ve buyuk ölçude telef olmalarına neden olabılır 1969 mart ve nısan aylarında boyle bır durum kaydedıldı ırlangıçgıller "Hırundınıdae'' aılesme ve ötucukuşlar (Passerıformes) takımına bağlıdırlar Genış gagalı, ınce uzun ve sıvrı kanatlı, çatal kuyruklu, kısa bacaklı bır kuştur Uçmadakı çevıklığı sayesınde temel gıdasını oluşturan böceklerı havada avlayabılır Kışları Atnka 'da, ılkbahar ve yazları ıse Avrupa 'da geçınrler Goç mevsımının başlangıcında, onların buyuk kentlerın elektrık tellerı uzerınde gruplar halınde toplandıklarını gorebılırsınız Kırlangıçgıller aılesı hemen hemen tum kıtalara yavılmıştır 2. PENCERE KIRLANGICI Boyu daha ufaktır (12 5 cm kadar) Sırtı sıyah gerdanı ve karnı beyaz. kuyruğu kısadır Kentlerde yaşayan bır turdur 3. KIYI KIRLANGICI Kalabaltk kolonıler halınde kum ve taş ocakları gıbı yerlerde gagası ve ayaklanyla derın yeraltı yuvaları kazar Boyu yaklaşık 12 cm dır 5. KAYA KIRLANGICI ozellıkle dağlarda yaşar ve az çok kumıkırlangıcına benzer Yuvasını kayaların oyuklarına yapar Uzunluğu yaklaşık 14 cm'dir 4. KIZIL KIRLANGIÇ Ender goruler bır turdur Guney Fransa 'da rastlanır Kuyruğu uzun ve çatallı, boyu 18 cm kadardır Boynu ve kuyruk sokumu kızıl renktedır Son yıllarda daha sık rastlanan iklım değışıklıklerı de kırlangıçların duzenlı yaşamlarını altust edebılır Ûrneğın, soğuk ve yağışlı geçen bır ılkbahar mevsımı yenı kuluçkadan çıkmış yavrular ıçın hıç de elverışlı değıldır Böylece soyları tehlıkede olduğu gorulen kırlangıçların korunması ıçın Fransa'da 1976 yılında bır yasa çıkarıldı Ayrıca geçen yıl yapılan kampanyanın ılgı görmesı uzerıne kuşseverler, bu yıl da yenı bır buluş olarak, yapay yuva uretmeye karar verdıler Parıs'te, kırlangıçların alıştıkları bazı tren garlarının cephelerlne bu yuvalardan yerleştırıldı Demek kı, Parıslı kırlangıçlar bu ılkbaharda, geçen yıl bıraktıkları yuvalarının yerıne yepyeni ve konforlu evler bulacaklarl Bu demek kırlangıçlara kucak açmak ısteyen kuşseverlere de şu oğutte bulunuyor "Garajinızda veya ambarınızda kuşların rahatça gırıp çıkabıleceklerı ıkı açıklık bırakın Uygun yerdekı bır kırışın uzerıne yatay bır çızgıde, 15 santım aralıklarla 23 çıvı çakıp kırlangıçlara yuva yapımında yardımcı olaoılırsınız Unutmayın kı bır kırlangıç, canını tehlıkeye atarak, her yıl ınsanlar arasında yerını alabılmek ıçın bınlerce kılometre katedıyor Ve bu yolculuğu da harıtasız ve pusulasız gerçekleştırıyor Bu kadar sadakate insanların da ufak blr jestle karşılık vermesl gerekmez ml?" D ırlangıçların göç hareketı yuzyıllardan berı bılım adamlarının ılgısını çekmıştır Ancak bugunedekkonuylaılgılıyapılan tum ıncelemeler sadece bırkaç varsayım ortaya koymaktan ote gıdememıştır Kırlangıç gunduzcu bır kuştur Dolayısıyla yolunu guneşın durumlanna gore bulduğu duşunulebılır Goçmen kuşlarturundenolanguvercınler ve karatavuklar uzerınde yapılan ıncelemelerde bu hayvanların beynınde ferromagnetıt nodullennm keşfedılmesı, goçmen kuşların dunyanın manyetık gucuyle ıletışım kurdukları ve böylece bulundukları yerı tespıt edebıldıklerı yolunda duşunceler uyandırdı 1986 yılında, Batı Almanya'dakı Max Planck Enstıtusu bıyolojıstlerınden Eberhard Gwınner, bazı goçmen kuşların bır tur "k; aaat"e sahıp olduklarını tespıt ettı Bu ıç mekanızma, hayvanagöçunbaşlangıçvebıtışsınyalınıverıyordu Ancak söğut oteğenı ve çalıbulbulunu kapsayan buaraştırmanın kırlangıçlara uygulanamayacağı bıldınlıyor Kırlangıçların göçü esrarını koruyor K