Katalog

TIP Bİ L İ M KÜLTÜR Lazerin tıpta kullanımı Dr. Necdet Tuna azer tedavısınde sert lazerler çeşıtll cerrahı dallarında dokuları değmeden kesmek, yakmak ve buharlaştırmak bıçımınde başarıyla kullanılmaktadır Bu yöntemde söz konusu olan, lazer ışınlarının termık destruktıv etkılerıdır, Son yıllarda atermık bıostımulan etkılerı ılerı surulen orta ve yumuşak lazerler gelıştırılmıştır Adeta her derde deva gorunumundekı çok genış ındıkasyon lıstelerıyle ozellıkle yurdumuzda çok yaygın kullanılan bu lazer turlerının, yeterlı bılımsel dayanaklardan yoksun terapötık etkı açıklamaları, konuya cıddıyetle eğılen araştırmacılarca eleştırılmektedır Lazer sözcuğu Ingılızce "Lıght ampflıfıcatıon by stırnulated emıssıon of radıastıon" tanımının baş harflerlnden oluşmakta ve guçlu nıtelık kazandırılmış lazer ışınlan çok kesln lokalize edılebıldıklerınden, erıştıklerı yerde çok buyuk bır enerjı yoğunluğu sağlanmaktadırlar Sert lazerlerın yuksek termık etkılerıne ( 1 0 M 0 6 vv/cm2) karşın atermık lazerlerin guç yoğunluğu çok duşüktur (1 nw/cm J ) Dokulara ulaşan sıcaklık yok kabul edılebılecek kadar azdır Bu yönden klınık bır etkı söz konusu değıldır. Orta ve yumuşak lazer ışınlarının fotokımyasal sureçlerı uyardıkları göruşu yazarlarca kuşkuyla karşılanmaktadır Romalizmal hastalıklarla travmatolojık ağrılar uzerıne etkılerıyse tartışmalı olup, hatta tersı ıddıa edılmektedır Bu konuda yeterlı kontrol araştırmaları bulunmadığı da bıldırılıyor Hucre külturunde gozlenen bıostimulan etkının tedavı alanına aktarılamayacağı, benzer bır denemenın en azından normal ışıkla yapılan araştırmalarla karşılaştırılması gereğı uzerınde duruluyor Derı defektlerının (kırışıklıklar v b ) Lazerle gıderılmesı konusundakı yayınların tartışılacak çok yönlerı olduğu, pleseboiarla yapılan kontrol araştırmalarının lazer tedavısının bır avantaj sağlamadığını gösterdığı ıddıa edılıyor Herpes sımplex (uçuk) tedavısı konusunda yeterll bılımsel araştırmaların bulunmadığı, bu nedenle prospektüslerdekl açıklamaların kuşkuyla karşılanması gerektığı bıldlrıliyor Atermık lazerlerde derin etkı ıse söz konusu değıl Özet olarak yazarlar, gunumuzdekı bılımsel verılerın orta ve yumuşak lazerlerın tedavı amacıyla kullanılabılmeleri ıçın yetersız olduğunu savunuyor (Medvvelt, 1988; 39) Bilimsel Yönden Şarlo Şarlo'nun filmleri, günümüz seyircisine sadece fikir yönünden hitap ediyor. Şaklabanîık yönleri ömürlerini doldurdu... Vehbi Belgil ehanın bır özellığı de zamanının ımkânlannı belırlı bır amaca göre en lyı bırleştırmesını bılmektır Şarlo'nun başarısında bunu açıkça göruyoruz Neydı 19 yuzyıl sonu Amerıkası'nın koşulları ımkânları? Yenı Dunya'nın bu yepyenı ulkesı, bilimsel buluşların blrbirini kovaladığı bır ulkedır Telgraf telefon gramofon motorlu taşıtlar dev fabrıkalar ve sınema Bılımsel ve teknık gelışmelerın sonucu olan bu ımkânları Amerıka Bırleşık Devletlerı en lyı bıçımde bırleştırerek en önde bır ulke yolunda adımlar atmaktadır Ulkenın doğal kaynakları sonsuz denecek deredece zengındır Bunları ışletmek ıçın dunyanın butun ulkelerınden ışadamları, ışçıler yenı ulkeye akın etmektedır Amerıka, durumunu duzeltmek ısteyen herkese kapısını açmıştır Unlu Hurriyet Heykeli'nin ustunde, butun dunya ınsanlarına seslenen şu sözler vardır Bu heykel, ulkelerınden surulmuş ınsanların annesıdır Elındekı meşalenın alevı, hapsedılmış yıldırımdır Sessız dudakları butun dunyaya şöyle seslenıyor "Yorgun Insanlarını, faklrlerlni, ozgurluk Içlnde yaşamak Isteyenlerini, ezllmiş kltlelerinl, yatacak yerl olmayanlarım, açını, çıplağını, horlananlarını.. bana gonder. Lambanın ışığını onlara tutuyorum." Bayan şaır Emma Lazarus tarafından kaleme alınmış bu şıırın çağnsına uyup gelenler Amerıka'yı ucuz ışçı cennetı yapıyordu Bunlar, ter atolyelerı (Svveatshops) denen yerlerde en ağır koşullar altında çalışıyorlardı Hemen hepsının vasıfsız olmaları, dıl bılmemelerı, tşkılatsız olmaları sömurulmelerını kolaylaştırıyordu Ozellıkle kadın ve çocuklann Tabıı devlet bu ışlere seyırcı kalıyordu Bu nedenle de 19 yuzyılın son çeyreğınde bugunun muhteşem Amerıkası tam bır sefalet goruntusu verıyordu L D kullanılmaz Üstat bunda buyuk başarı gösterıyordu Bunu Yaşam Öykum adlı kıtabının 322 sayfasında aynen şoyle anlatıyor "Pandomimci idim. Bu alanda tektlm, hatta tavazu bir yana, doruğa yukselmlştlm." Sessız fılm, pandomim ıçın bırebırdı Kaldı kı buyuk sanatçı, konuşmanın karşısında ıdı fılmlerde Fıkır, jestle daha lyı anlatılabılırdı Bu nedenle, kendısı sozlu fılmlere karşı çıktı, hatta bır ara fılm ışını bıraktı Bunda, panuömım bılen artıstlerın azalmasının da rolu oldu Yukarıda sözunu ettığım anılarının 323 sayfasında bunu şoyle dıle getırıyor "Şehır Işıkları, ıdeal bır sessız fılm olacaktı Fılmı yapmaya kesın karar vermıştım Fakat, bırçok sorunla karşılaşıyordum Seslı fılm çıkalı uç yıl olmuştu Sanatçılar, pandomim yapmayı unutmaya başlamışlardı Bu nedenle, pandomimci bulmakta çok guçluk çekıyordum " Şarlo'nun konuları Şarlo, konularını ve komıklıklerını başkalarından çalmakla suçlandı Bırkaç bakımdan yanlıştır bu Şoyle Her sanatçı muhakkak bır yerden esınlenır Hatta, konusunu aynen bıryerden alır Tarıhten, mıtolojıden, guncel bır olaydan, bır masaldan Bılımsel buluşlarda da böyledır bu Hıçbır buluş, tek başına bır bılgının veya teknokratın kafasından çıkmamıştır Herkesın yaptığı zıncıre bır halka eklemek Bızden örnek vereyım Mevlit, yanı Hazret'ı Muhammed'ın yaşam oykusu, belkı 30 kışı tarafından kaleme alındı, fakat, kımse Suleyman Çelebi'nınkı ayarında bır yapıt ortaya koyamadı Ruhı'ı Bağdadı'nın Terkıbı Bendı'ne de bırçok nazıre (taklıd) yazıldı Fakat, sadece Ziya Paşa başarı gosterebıldı Hatta, Şeyh Gallbimiz (17571799), Husn ve Aşk adlı unlu yapıtı ıçın konu çaldığını açıkça söyler "Esrarını Mesnevıden aldım/Çaldımsa da mîrı malı çaldım " (Konusunu Mesnevı'den aldım/Çaldımsa da artık herkesın olmuş bır eserden çaldım " Kaldı kı Şarlo, hangı fılmının konusunu nereden ve nasıl aldığını anılarında anlatıyor Tek bır örnek vereyım Altına Hucum ıçın ustat, guncel bır olaydan esınlenmış Altın aramaya çıkan 160 kışı yollarını kaybeder, tıpıden, açlıktan, soğuktan kırılır, olenlerın etlerını yerler, hatta, bazıları, ayakkabı köselelerını ateşte kızartarak açlıklarını bastırmaya çalışır 160 kışıden kala kala, 18 kışı kalır Fılmde, Şarlo da ayakkabısını suda pışırır, kuçuk çıvılerı tek tek ağzından çıkarır, bağcıkları çubuk makarna (spagettı) şeklınde yer Bu arada, arkadaşı da, açlıktan, Şarlo'yu tavuk sanıp yemeğe kalkar 1925'te yapılan bu fılm beyaz perdenın baş yapıtlarından bırı olarak kalacaktır pıs kokan, belkı bıtll, terbıyesı kıt ınsanlarla bırarada tahta sandalyelere veya uzatılmış kalaslara oturup fılm seyretmesı, olmayacak ışlerdendı Eğıtımden yoksun bu ınsanların eğlendırılmesı de kolaydı Garson tepsısındekı bır yemeğın kerlı ferlı bırının ustune dokulmesı, muz kabuğuna basıp kayarak duşenın bacaklarının havaya kalkması, hele, kapıya doğru fırlatılan yuvarlak bır pastanın ıçerı gıren bırının suratına çarpması, sonra kaçmakovalama sırasında ortaya çıkan beklenmedık olaylar bu ınsanların "seyir" gereksınmelerını fazlası ıle karşılıyordu • Şarlo'nun filmleri, once bu yanları ıle halk: çekıyordu Kaldı kı buyuk sanatçı bunları bır senaryo ıçınde, daha doğrusu bır fıkır ıçınde verıyordu • Evet, Şarlo, fılme fıkrı sokanlardan bırıydı Fılmlerının okumuşları da çekmesı bundandı • Şarlo, uçuncu olarak, açın, çıplağın, yoksulun, kımsesızın, arkasızın, ışsızın dramını ışlıyordu Şehır Işıkları'nın baş tarafını hatırlayın Ama, dedığım gıbı, bunu bır fıkır çevresınde ışlıyordu • Şarlo, otorıte ıle alay yolu ıle de başarı sağlıyordu Devlet başındakılerle veya onların emrınde olanlarla alay tarıh boyunca genış halk kıtlelerının hep ılgısını çekmıştır Ortaçağın ayı, kurt, tılkı, horoz, tavuk, kedı, köpek gıbı hayvanların seruvenlerı ıle dolu halk masallarında ayı derebeyını, tılkı halkı, tavuk halk malını sımgelıyordu Tılkı ayıyı, yanı derebeyını hep aldatır, tongaya bastırırdı Şarlo'nun fılmlerınde ıse devlet, elı sopalı (coplu) polıstır VB tabıı, Şarlo'nun veya arkadaşının oyununa gelır hep Sahneden perdeye Bu durum, fılmcılığın gelışmesı ıçın uygun bır ortam hazırlıyordu Tlyatro, zengının gıdebıleceğı bır yerdı, ustelık lyı dıl bılmeyı gerektırıyordu ve gunde sadece bır, bılemedınız ıkı kez perdesını açabılıyordu Böyle bır eğlence yöntemı aç ve sefıl kıtlelerı çekemezdı Film, bu gıbıler ıçın bıçılmış kaftandı Gunde 1520 kez oynatılabılıyordu Hareket eden resırnlerın mesajlarını anlamak ıçın dıl bılmeye gerek de yoktu Kaldı kı perdede böyle resımlerın gosterılmesı bıle başlı başına bır çekıcılık yaratıyordu Çoğu kısa metrajlı olan bu fılmlerde dalgaların kıyıları dövmesı, kuğuların golde yuzmesı, ruzgânn çıçeklı dalları oynatması gıbı sahneler fılm yerıne geçıyordu Hele, seyırcının ustune hızla gelen bır tren veya atılan bır ok buyuk heyecan yaratıyordu Şarlo, bu ımkânları görmuş ve kendıne göre değerlendırmıştı Dahası şu ıdı Tıyatro seyırcısının okumuş sınıftan olmasına karşılık fılm seyırcısı, aşağının da aşağısı sayılan ınsanlardı Kurklu elmaslı, altınlı, ıpek elbıselı bır leydının, hepsı Sonuç Şurasını hemen ekyeyım Şarlo'nun filmleri gunumuz seyircisine, sadece fıkır yönlerı ıle hıtap ediyor Şaklabanîık yönlerı ömurlerını doldurdu Bu alanı sonradan çok ışledı Ama ılk adımları atan Şarlo oldu Tevflk Flkret'ın "Izler" adlı şıırının sadece başını ve sonunu okursak Şarlo'yu daha lyı değerlendırebılırız "Yururdum, bıraz guç, bıraz huzursuz / Dıkenlık, çetın, taşlı bır sahadan / önun bır yokuş, hep çakıl, hep dıken / Yururdum fakat ben ınatla, sabırla Geçerdım basıp bır takım ızlere / Eğıldım. bıraz dıkkat ettım yere / O ızler benım, hep benım ızlerımdı D Pandomim ustası Ingılız kökenlı Şarlo'nun sahne geçmışı vardı Aıle bıreylerı (annesı ıle babası) sahne ınsanları ıdı Eh, korlen yatan şaşı kalkacağına göre Şarlo da bu hayata atıldı Ne yapıyordu sahnede? Pandomim. Bılındığı gı* bı, bunda, her şey hareketlerle anlatılır, söz 73