Katalog

G E L E C Eı Toprak güneşs Süper meyvesebze çağı geliyor K G elecek yuzyılda tarlalarda uydu ya da radar yardımıyla uzaktan kumanda edılen surucusuz traktörler ve tarım makınelerı görmek surprız olmayacak, ama yakın geleceğın tarımında en köklu değışım, makinelerde değıl, urunlerde yaşanacak Bıyoteknolojı alanında ustalaşan genetık muhendıslerı, çıftçılerın ısteklerı doğrultusunda tasarlanmış olan, kuraklığa dırençh, yuksek verımlılıkte tarım urunlerı gelıştırecekler Soz konusu superurunler zararlılara karşı kullanılan zehırlı tarım ılaçlarına gerek bırakmayacak, çunku tarım bltkilerine bakterilerden alınan böcek öldurucu genlerin eklenmesiyle, bıtkıler kendılerını zararlılardan koruyacaklar Evet, genetık muhendıslığı tarım alanında sınır tanımıyor Hayvan ve bakterı genlerının bıtkılere eklenmesiyle elde edılecek melezler, artan nufus nedenıyle buyuyen bır tehlıke oluşturan kıtlığın onune geçecek Sözgelımı amıno asıt ureten hayvan genlerının mısıra eklenmesı, bu bıtkıyı eşsız bır proteın kaynağı yapacak Ancak bu noktada bır engel soz konusu Ne yazık kı mısır, buğday, çavdar, pırınç, yulaf gıbı tahıllar bılınmeyen nedenlerden oturu genet'k manıpulasyona elverışlı değıl Buna karşın tutun ve petunya tam tersı ozellıkte Anımsanacağı gıbı ateş boceğı genlerının tutune eklenmesiyle karanlıkta parlayan melez bır tutun bıtkısı ortaya çıkmıştı Dunya beslenmesının önernlı bır bölumunu oluşturan tahıl urunlerının genetık manıpulasyona pek elverışlı olmaması uzucu, ancak araştırmacılar tumuyleumutsuzdeğıller Tarımda gubre kullanımı, gelecekte başka bır gozle ele alınacak konular arasında Bugun kımyasal gubreler tarlaların her noktasına aynı alanda uygulanıyor Önce tarladan numune alınıyor, ıçındekı mıneraller olçulerek gereklı gubre tıpı ve mıktarı saptanıyor Ne var kı bır tarlanın çeşıtlı koşelerınde toprağın bıleşımı aynı değıl Bır dönum ıçın ıdeal olan gubre cınsı ve mıktarı bır başka tarla parçası ıçın zayıf ya da guçlu olabıhyor 2001 yılında bır tarlanın her metrekaresı ıçın uygun gubre karışımını sağlayacak yenı bır yöntem gelıştırılıyor önce uçaktan tarlanın kırmızı ötesı fotoğrafları çekılıyor Farklı organık maddeler guneş ışın larını farklı oranlarda absorbe ettiklerınAnd dağlarında yetışen ve tadıpatatese benzeyen oca ıle Kuba'nın dev bır kayısıya benzeyen mammeesı geleceğın umut vadeden besin kaynakları Fabrikaçiftlikler Ispanak 8 günde değil 1 salata, 45 gün yerine 26 gi Çeviri: Çiğdem Özkan apalı bır çıftlıkte yağmurguneş demeden elektrık, ışık, tohum ve suyla uretılen yeşıl sebze ve baharat, tarımda devrım yarattı lllınoıs'tekı kasaba yolu boyunca uzanan nadasa bırakılmış tarımsal alanlarla çevrılı, beyaz, penceresız bır bına ozellığı yokmuş gıbı gorunur Ama ıçerısı araguladan fesleğene, yeşıl salatadan su teresıne kadar çe şıtlı urunlerın yetıştırıldığı bırleşık unıtelerıyle bır fabrıkadan farksız Phytofarm adı verılen bu 7 mılyon dolar değerındekı tesıs, tarımda buyuk bır aşama yaparak seraların ve nıspeten daha yuksek teknolojıye sahıp olan "hydroponic" (1) lerden de ustun 'Phytofarm', blr çevrekontrollu sebze fabrlkası. Bıtkıler, bır zaman çızelgesıne bağlı olarak yetıştırılıyor Bu bıtkılerın yetışmesını sağlayan bır başka etken de, mılyonlarca vvatllık elektrık ışığı Ortalıkta bır tek toprak parçası görunmuyor, kuraklıklar ya da bulutlu gunler ıçın telaşlanmaya gerek yok Bu çıftlığın kapanmasına neden olabılecek tek şey karanlık "Esasında yaptığımız şey bol mıktarda elektrık, bırkaç tohum bıraz su ve bıraz kımyasal maddeyı yıyeceğe çevırmek" dıyor fabrıkayı planlayan Noel Oavıs Davıs, bu sıstemı 1970'lerın ortasında general Mılls ıçın gelıştırdı Daha sonra 1983 yılında besın sanayının bu devınden teknolojıyı gerı aldı ve ışe kendısı başladı General Mılls yatırımlarının karşılığını çabuk almak ıstemıştı, ama teknolojıyı gelıştırmenın yuksek ucretı ve elektrık ıçın yapılan harcamalar kuruluşun kapalı çıftlıktekı uretımden elde ettığı kârı aştı Davıs'e gore, yıyecek ıhtıyacı artıp tanrtıa elverışlı alanlar azaldıkça fabrıka çıftlıklerı gelecek vaat edıyor Phytofarm'ın verımlılığı de bu goruşu desteklıyor 4625 metre karelık fabrıkada 4 hektarlık bır serada veya 40 hektarlık bır tarlada elde edılene eşıt urun alınabılıyor Eğer şu anda olanlar gelecektekılerın gostergesıyse bu fabrıkaçıftlık gerçekten goz kamaştırıcı bır geleceğe sahıp Taşıyıcı şerıtler boyunca sıra sıra uzanan baharat ve yeşıllıklerın buyuyebılmesı ıçın bol mıktarda 1000 VVattlık elektrık ampullerı kullanılıyor Bır koşedekı makıne, uzerınde, nemı emen bır fıtıl bulunan plastık bır şerıt boyunca gunde 50000 tohum ekıyor Fılızlenmeyı sağlamak amacıyla tohumlar ıstya maruz bırakılmadan once, sabıt ısıya ve nemlılığe sahıp, sıkıca kapatılmış odalarda bekletılıyor Bu sıstem geleneksel tarımdakın den çok daha çabuk sonuç verıyor Örnegın bu yontemle ıspanak ıçın normalde 8 gun Derleyen: Ismail Murat den, tarlanın kırmızı ötesı fotoğraflarında değışık renk tonları ortaya çıkıyor Bu fotoğraflara dayanarak tarladakı farklı toprak bıleşımlerı saptanıyor, bu bölgelerden numuneler alınarak uygun gubre karışımları hazırlanıyor Radyo antenıyle yönetılen bır gubre puskurtucu, tarlanın uzerınde ılerlerken, tarlanın farklı toprak bıleşenlerıne gore çızılmış harıtasını değerlendıren bılgısayar aracılığıyla makıne, uzerınde bulunduğu koordınata gore puskurttuğu gubre karışımını değıştırıyor Söz konusu yontem çıftçılere 4 5 dönum başına 5 ıle 15 dolar arasında net tasarruf sağlıyor, ayrıca aşırı gubre kullanımı sonucunda yeraltı kaynak sularının kırlenmesı önlenıyor Yenı teknıklerın uretım artışı yanında sosyoekonomık sonuçları da görulecek Bu pahalı teknıklerden ancak buyuk çıftçıler yararlanacağından küçuk çiftçller ya ışı bırakacak ya da bırleşecekler Urun arttığından fıyatlar duşecek Çıftçılık toprağa bağlı geleneksel bır yaşam bıçımı olmaktan çıkıp tumuyle bır teknolojı ve endustrı dalı nıtelığı kazanacak Amerıka'da bu teknıklerın uygulanmasıyla 2001 yılında çıftçılıkle uğraşanların sayısında 900 000 kışılık bır azalma olacak Gıda muhendıslığı ve teknolojısının başlı başına bır bılım dalı olduğu şu gunlerde besın laboratuvarları test tuplerınde yepyenl sebze ve meyveler yaratmaya uğraşıyor, çeşıtlı maddelerı kombıne ederek zararsız yağlar hazırlıyor, besınlerın raftakı omurunu uzatmanın yollannı arıyorlar Butun bu ılerlemelerın supermarketlere yansıması sanıldığı kadar uzak değıl Uzmanların super sebzeler yaratmakta kullandıkları taktık kısaca şoyle önce sayısız numune arasından urunu tat, koku, buyukluk, sululuk gıbı ozellıklerı yönunden en lyı temsıl eden bır sebze seçılıyor Bu bıtkının hucrelerı çeşıtlı vıtamınler, besınler ve hormonların bulunduğu ıdeal bır besıyerınde uretılıyor Bıtkının hucrelerı bu besıyerınde ureyerek bır topak oluşturuyor Bıtkı topakları önce bır deney tupune ve yeterınce buyuduklerınde ıse seralara alınıyor "Somaklonal varyasyon" denılen bu teknıkle başlangıçtakı ornek bıtkının kalıtesınde urun almak mumkun Ambalaj teknıklerındekı gelışmeler de tarımdakı ılerlemenın bır parçası• Meyvelerın ustu ne kaplanan yenılebılır nıtelıktekı sut proteınlerı ve C vıtamınınden oluşan ınce bır fılm tabakası malın çurumesını önluyor Gen teknolojısının balıkçılık alanında* ki başarılarından da soz etmek gerek Maryland Unıversıtesı'nde sazan balığı embrıyolarının hucrelerıne mıkroşırıngalarla buyumeyı denetleyen genlerin yerleştırılmesı sonucunda, daha hızlı buyuyen ve daha ırı balıklar elde edılıyor Bu yolla uretılen super sazanların ağırlığı normal sazanlara göre yuzde 30 daha fazla. Beslenmesıne dıkkat edenler hayvansal yağ tuketmekten kaçınıyorlar Bunun haklı nedenlerı de var Hayvansal yağların ıçerdığı kolesterolun kalp hastalığı rıskını arttırdığı bır gerçek Ancak tereyağının mıs gıbı kokusu ve tadından vazgeçmek ıstemeyenler ıçın besın teknolojısı yenı bır bıleşım hazırladı Olestra adındakı "sahte" yağ sındırılmıyor Olestra, sıfır kalorılı, yağ kıvamında ve tadında bır sukroz polıesterı Yakın bır gelecekte muşterıler supermarket raflarında yağ taklıtlerının yanında "sahte" şekerlere rastlayacaklar Sözunu ettığımız maddeler gunumuzde dıabetlı hastaların kullandığı tatlandırıcılar değıl Bunlar, normal bır şekerın ayna goruntusu olan slmetrik eşlzlerl. Solel ('left handed') şekerlerı denen bu doğal molekuller, şeker tadındalar, ancak vucuttakı enzımlere yabancı olduklarından sındırılmıyorlar Gıda muhendıslığının gelıştırdığı besınlerın yanı sıra doğada mevcut olan besın kaynaklarını keşfetmek de onemlı Ulusal Bılım Akademısı'nden Noel Vıetmeyer bugun sadece yırmı ıkı adet urunun yetıştırıldığını, oysa dunya yuzunde 20 bınden fazla yenılebılır bıtkı turu olduğunu söyluyor Amerıka'da 1944'ten sonra unu yayılan broccoli, Andlar'da yetışen ve tadı patatese benzeyen oca ve havuçla kerevız benzerı arracacha, Kuba'nın dev bır kayısıya benzeyen mammee'sı, gelecekte umut vaat eden besın kaynakları Yırmı bırıncı yuzyılın beslenme hedeflerının daha çok ınsana, daha ucuz ve daha sağlıklı besın oldjğu söylenebılır ancak bu, yemeklerın lezzet ve damak tadından vazgeçılmesı anlamına gelmemelı Ylne de Iki binll yıllarda "Nerede o eskl englnarlar?" dıyenler çıkabilır. D Sahte yağ; Olestra