Katalog

1 RÖPORTAJ 'Lazer kalkanı zorunlu' D "Atom bombasını geliştirmekten pişman değilim. Bilginin ilerleyişini kesmek, bilginin işideğil.' M "Atom bombası, Hiroşima'yadeğil, denize atılmalıydı." C! "Nükleersaldırıya karşı, lazer savunma kalkanı vazgeç'lmezdir." D Lazer kalkanı ile, dünyaya düşecek blr meteorun da yolunu değiştirebiliriz. Röportaj: Guy Sortnan Çeviri: İsmail Kılınç elkı bu bilginin adını hıç duymadınız Belkı de aranızda Teller ıle atom bombası arasında bağlantı ku ranlarınız olacak Evet, Teller Hıroşıma'da patlayan bombadan bın kez daha guçlu olan ve ılk kez 1955'te patlayan hıdrojen (H) bombasının babası Daha oncelerı, Teller, Oppenheimer, Einstein ve Fermi ıle atom bombasının yaratılmasında (Hıroşıma'da patlayan bomba) bırlıkte çalışmıştı Teller XX yy 'ın buyuk fızıkçılerınden bın ve 1945'te dunyayı alt ust eden olağanustu ekıbın de tek hayatta kalanı Edvvard Teller'ın anlatacak sadece anıları yok Seksen yaşını aşmış, kıvırcık kaşlı bu dev hâlâ laboratuvarlarda çalışıyor Kalıfornıya'da Amerıkan askerı araştırmalarının kalbı olan Lıvermore laboratuvarlarında Burada "Yıldız Savaşları" hazırlanıyor Dunyanın en guclu sılahını yaptıktan sonra, Teller bugun hıçbır fuzenın etkılemeyeceğı "kalkan"ı bulmaya çalışıyor ABD'ye karşı yonlendırılen herhangı bır fuzeyı ımha edebılecek lazer sıstemı • Prof. Teller, Einsteln'ın plşmanlığı ya da Oppenhelmer'in vicdan azabı gibi bir ruh hallniz olmadı mı? • Soru soyut şekılde hıç ortaya konmadı Los Alamos ekıbındekı hıçbır fızıkçı gonullu olarak nukleer sılah uzerınde çalışmayı seçmedı Ama seçım şansımız yoktu 1938'den ıtıbaren Almanların Helsenberg'ın gırışımıyle bu ışe başladıklarını bılıyorduk Çoğu zaman belırlı ruh hallerı olan Einstein ve Fermi bıle sonunda bıze yardımcı oldular Sovyetler'ın de buna benzer bır pro)e uzerınde çalış tıklarını bılıyorduk Sorun nukleer sılahı yapmak ya da yapmamak değıl, kımın ılk önce yapacağı ıdı Ayrıca, duşman açıkça belliydi: Nazlzm. Italya, Almanya ya da Macarıstan'dan goç eden Los Alamos'takı bılgınlertn çoğu bu duşmanı çok lyı tanıyorlardı Los Alamos'takı bılımsel topluluk yaratılan ıkı bombanın kullanım bıçımı konusunda bolundu Bombaları doğrudan Japonların uzerine mı atacaktık, yoksa onların teslım olmalarını sağlamak ıçın denızde bır gosterı mı yapacaktık? Başkan Truman ılk çozumu seçtı Truman çoğu bılgınlerın ve ozellıkle Robert Oppenhelmer'ın desteğıne sahıptı Fızıkçıler polıtıkacılardan daha az savaşçıl değıldırler iddıa tehlıkelıydı Çunku Truman Japonları Hlroşima ve Nagazaki'den sonra, uçuncu bır bomba ıle tehdıt edıyordu ve bu bomba yoktu Fakat blof ışe yaradı Teller'egöre 1945'te Oppenheimer ve Fermı bombanın kullanımını kabul ederken sonradan barışsever oldular Buna karşın, onceden bır gosterı yapmak ısteyen kışıler ıse (H) bombası uzerınde araştırmalarını surdurduler 20. yüzyılın düşünürleri: Edvvard Teller Doğu'da parlak zekâlı bırının ordu ıçın çalışmaması zordur Batı'da ıse durum tersıdır Teller'e göre ıkı blok arasındakı askerı dengesızlık gerçek, fakat her şeyden önce sıyasal ve moral duzeydedır ABD'nın teknık ustunluğu (var olan alanlarda) bılımsel topluluğunun ıçsel bolunmelerıyle telafı edılmıştır S S C B 'de genç bır araştırmacı ya da muhendıs, savunma sektörunde çalışırsa, bılımsel topluluk onu destekler ABD' de ıse böyle değıl ABD'de sadece savunma laboratuvarlannda muhendısler var Temel bılımcı genç kuramcılar buyuklerıne, medıaya, solcu duşunurlere ve bozguncu polıtıkacılara hoş gorunmek ıçın bızı terkettıler Ama komunızme karşı bırçok Çınlı ve Vıetnamlı Amerıkan savunmasına katılmak ıçın hıçbır moral çekıngenlık gostermıyorlar 3040'h yılların antıfaşıst göçmenlerı gıbı ayrı rolu oynuyorlar Bugun Amerıkan solu Gorbaçov'un bır "nıce guy" (temız çocuk) olduğuna ınanıyor Ve bu arada Ruslar yıne bırkaç yıl ılerdeler Nukleer patlayıcılar alanında değıl ds, antı nukleer savunmada Batının stratejısı nukleer caydırmaya dayalı ingılızce'de buna "Mutual Assvred Destrucıon" MAD denıyor Daha lyı ad verılemezdı Rakibi, yoğun mlsllleme korkusuyla yıldırmayı varsayar. Fakat, Ruslar fuzelerımizi hedeflerine varmadan yok etme olanağına sahipseler, bu strate|i saçma olur. Teller'e gore "nukleer araçlara sahıp fuzelerın yakalanmayacağı kanısındayız Bırtabanca kurşununu başka bır kurşunla yakalamanın zor olması gıbı Ama bu, yanlış bır karşılaştırmadır Bır fuzenın yakınlarında nukleer bır yuk patlatmak fuzeyı ortadan kaldırmak ya da yolunu değıştırmek ıçın yeterlıdır Zaten 6O'lı yılların başlarında Ruslar antıfuze sıstemlerı uzerınde çalışmaya başladılar Ruslar 2 Dunya Savaşı'nın ışgalı anısıyla yaşıyorlar Onlar ıçın ulke savunması mutlak oncelıktır Amerıkalılar ıse tersıne savaşların her zaman kendı topraklarından uzakta olduğuna ınanırlar " Moskova çevresıne yerleştırılmış antıfuze savunması, kente yonelık fuzelerın %90'ını mahvedebılır Teller'e gore bu sıstem kolaylıkla baska kentler ıçınde uygulanabılır Bugun ABD ıle yapılan A B M antlaşması bunu engellıyor Ama ne kadar zaman ıçın? En onemlısı, dıyor Teller, lazerlerın gelışmesını kavramaktır Tum askerı perspektıflerı değıştırecektır Yoğun enerji ışınları ile bır fuzeyi havada hedefine varmadan duşurebillrslniz. S S C B'de 10.000 bilgın ve muhendis lazerler uzerınde çalışıyor Bu yıldız savaşlarında Ruslar 10 yıl ılerdeler ve yakalamamız kesın değıl 1976'da bır Sovyet pılotu, MIG2S uçağı ıle Japonya'ya ıltıca eder Amerıkan basını mıkroışlemcısı olmayan bu ılkel uçakla alay eder Ama hıç kımse nukleer bır savaşta mıkroışlemcılerın ışe yaramayacağını yazmadı MIG25'ler bu tur savaş ıçın donanıma sahıptıler S S C B'nın askerı araştırmaları uzerınde fazla bılgımız yok Ruslar bırçok yonde, bılmedığımız perspektıflerde ve olmadı ğımız alanlarda çalışıyorlar Sputnık'ın uzaya yollandığı zamankı şaşkınlığımızı unutmayalım 1945'ten bu yana Batı'nın askerı stratejı Hiroşima bir hataydı. • Peki siz ne yaptınız? • O donemde, ben tarafsızdım Yenı gelmış bır goçmendım ve son kararın polıtıkacılar taratından alınmasından yanaydım Gerıye baktığımda, Hiroşima'nın bir hata olduğunu anlıyorum Bır gosterı yapmak gerekırdı Hiroşima'nın tarıhın akışını değıştırdığı çoğu kez soylenır Tarıhın akışını değıştıren nukleer sılahın kendısı değıl, ABD'nın buna ılk kez sahıp olmasıdır ABD dunyayı egemenlık altına almak ıçın değıl, savaşı durdurmak ıçın kullandı Los Alamos ekıbının Alman ya da Rus ekıplerı tarafından geçıldığını gozonune getırın Demokrası bugun dunyadan kaybolmuş olacaktı Teller'e gore Hiroşima sadece savaşı sona erdırmekle kalmayıp, demokrasıyı de kurtardı ve buyuk guçler arasında barışı sağladı Nukleer dengenın barışı koruyup korumadığını sormak bır ışe yaramaz Çunku son kırk yılın tarıhı bu barışın sağlandığını kanıtlıyor Bombasız bu olamazdı, ozellıkle bombanın olmadığı oncekı savaşları anımsarsak O gune kadar bılınen tum patlayıcılardan bın kez guçlu olan Abombası yeterlı değıl mıydı 9 Araştırmaları surdurmekle ve Abombasından 1000 kez daha guçlu olan hıdrojen (H) bombasını yaratmak mı gerekırdı? Bu soru Amerıkan bılımsel topluluğunu ıkıye boldu Los Alamos'un en unlu bılgınlerı, ozellıkle Oppenheimer bu aşamada kalınmasını ıstedıler Ama Teller karşıydı. Teller şoyle yanıtlıyordu, "Araştırmanın bılınmemesı ve olmayışı barışın sureklılığıne nasıl katkıda bulunabılırdı Ozellıkle, 1940'ta A bombasıyla olduğu gıbı, H bombası uzerındekı tartışma kuramsaldı Sovyetler bu konuda çalışmaya başlamıştı Bızım seçımımız Hbombasının yapıp yapmamak değıl, So*ı yetler'ın bu sılaha sahıp olmalarına ızın verıp vermemektı 1949'da Başkan Truman Hbombası uzerınde araştırmalar ıçın yeşıl ışık yakıp, bana sorumluluğu verdığınde, Andrei Sakharov'un onderlığındekı Sovyetler bızden 18 ay ılerıdeydı Rus bılgınlerın tek bır avantajları daha vardı Belırlı ruh halıne sahıp olmaları yasaktı sı her turlu savunmadan vazgeçtı Nukleer kılıca karşı kalkanla karşı konulamayacağı açıktı Ama bugun durum boyle değıl ve kamuoyu farkında değıl Tankların rolunu anlamayan 30'lu yılların Fransası durumundayız Butun çabalar lazer kalkanı uzerınde olmalı 1983'te Reagan'ın onerdığı ve basının Yıldız Savaşları dedığı Stratejık Savunma Gırışımı (SDI) bu yondedır Sovyetler uzayın sılahlanmasına karşılar Ama Teller'e gore bu sadece savunma araçları SDI taarruza yaramaz SDI'nın Amerıkalı karşıtları her tur çabanın yararsız olduğunu, çunku hıçbır sıstemın ABD'yı %100 koruyacağına, hıçbır kalkanın mukemmel olduğuna ınanmıyorlar Savunmanın mukemmel olmayacağı bahanesıyle her tur savunmayı gerı çevırmek ılgınç bır ıddıadır Tumuyle savunmacı olan bır sıstem yerıne karşılıklı yıkım tehlıkesını tercıh eden Avrupalı ve Amerıkalı barış yanlılarını gormek çelışkılı SDI kurgubilim mi? Ruslar bunu anladı dıyor Teller Pekı SDI bir bilimkurgu değil midlr? Hayır S S C B ve A B D 'de yapılan deneyler uçan bır fuzenın lazerle yok edılmesının bılındığını gos terdı SDI'yı genışletır ve bunu sılahsızlanma antlaşmaları ıle saldırıcı fuzelerın azaltılmasıyla duzenlersek aşılmayacak bır kalkanın yapılması gerçek dışı olmaktan çıkar Tabıı, hıçbır zaman mukemmel kılıç ya da kalkan olmayacak Hıçbır sılah ne taarruz ne de savunma ıçın mutlaktır Teller'e gore barış uluslararasındakı anlaşma ya da anlaşmazlıklara bağlı Eğer askerı çaba, taarruzdan çok savunmaya dayalı olursa, anlaşmanın psıkolojik koşulları lyıleşır Teller kutudan atomu çıkaranlardan biıi. Pışmanlık duyuyor mu? Hayır, araştırma, bılgı Batı uygarlığının doğasıdır Bilginin ılerleyışını kesmek bılgınlerın ışı değıldır Zaten, buluşlarıyla yapılan lyı ya da kotu kullanımdan bilgın kadar herhangı bır vatandaş da sorumludur " "Ama", dıyor Teller, "Bılgınler daha az sorumlu değıl Bu nedenle bu yaşta ABD'yı dolaşarak antıfuzeye karşı kalkan ıçın kamuoyunu uyarıyor Kalan zamanında Hbombasının olumlu kullanımı ıçın araştırmalarına devam edıyor Örneğın dunyayı tehlıkeye sokacak bir meteoru yok etmede kullanmak gıbı Bunu bır olasılık olarak duşunmelı, dıyor Teller Tehlıke 100 000'de 1 olsa da, daha oncelerı olay oldu Dınozorlar kuşkusuz tabıatı yok eden meteorun kurbanı oldular Aynı şey bugun olsa nukleer savaştan kotu sonuclar verebılır Ama meteorun yonunu çevirmek olanaklı. Bır kaç yıl onceden geiışını gorur ve H bombasıyla yorun gesını değiştirebiliriz Malıyetı ıse bır mılyar dolar insanlık ıçın akılcı bır yatırım olacaktır. U B