Katalog

J EOLOJ İ Yukıaklık (M.lrt) 4000" 3500300025 0 02 00O 15001000 • •'\ Tep«(îepOml/ &/ NtMHuT NEMRUT > Dojunamrut KALDERASI^ ^ T.pe(2625m) Şekil 2Nemrut yanardağının jeolojik enine kesiti. nisi çöker ve bu şekılde "çökme kalderası" meydana gelir. Kimi zaman hem patlama hem de çökme işlemlerı bır arada olur ve "patlama ve çökme kalderası" oluşur. Ayrıca, ender olmakla bırlikte, volkan konisinin şıddetle aşınması ile de "aşınma kalderaları" oluşabilmektedir. Nemrut kalderası, olasılıkla bir çökme kalderasıdır. İlk üç evre ile yeraltındaki magma odasındançok büyük miktarda volkanik malzeme boşalımı oldu, altta büyük bir boşluk oluştu, ayrıca üçüncü evre sonlarındaki şiddetli püskürmeler nedenıyle ışınsal ve dairesel yarıklar da gelişerek baca genişledi ve koninin üst kısmı çökerek Nemrut kalderası meydana geldi. Böylece üçüncü evre sonlarına doğru 45004800 m. yükseklığe eriştiği düşünülen bu dev yanardağı, dördüncü evre sonlarına doğru bir hayli küçüldü. Çöken koninin etrafında dairesel şekilde dizilen birkaç tepe kaldı, bunların en yükseği olan Sivri Tepe ancak 2935 m. yüksektıktedir. Ayrıca Çavuş Tepe (2916 m.), Nemrutdağı Tepe (2800 m), Turşuk Tepe (2828 m.) Doğunemrut Tepe (2625 m.) ve Yarbaşı Tepe (2620 m.) gibi bazı tepeler, çöken kaldera çevresinde yer alırlar. yakın zamanlara kadar süregeldl ve en son M.S. 1441 yılında, kaldera kuzeyinde Nemrutbaşı ve Nemrutboynu Tepe dolaylarında açılan bir yarıktan sıyah renkli trakiandezit ve bazalt türde lavlar çıkarak kuzeye doğru Kantaşı mevkıine kadar aktılar. Ülkemizde bilinen en genç volkanik ürünler bunlar olup, 15' nci yüzyılda yazılan eserler incelendiğinde, "dağdan gökgürültüsünü andıran seslerin çıktığı, büyük yarıklar meydana geldiği, yarıklardan çok koyu renkli dumanlarla çevrill ateşlerln çıktığı, öldürücü fena bir kokunun insanları hasta ettiği ve alevlerin tesiri altında taşların kızararak gökgürültüsü şeklindeki seslerle havalara fırlatıldıkları" şeklinde bilgiler elde edilmektedır. Dördüncü volkanik evre ile oluşan Nemrut kalderası, ülkemizde ızlenen en belirgın ve tipik kalderadır. Doğubatı yönlü uzun ekseni yaklaşık 7,5 km, kuzeygüney yöndeki kısa ekseni ise yaklaşık 6,5 km. uzunlukta olan bir elips biçimindedir. Ortalama 35 km 2 lik bir alan kaplayan kaldera tabanında biri 12 km 2 büyüklükteki Nemrut Gölü, diğerı de çok daha küçük olan llığ Gölü olmak üzere ikı de göl vardır. Ayrıca 3 adet de geçici küçük göl olup. bunlar yazın kurumaktadırlar. Anadolu'nun en büyük krater gölü olan Nemrut Gölü'nün ortalama derinliği 100 m.dır, en derin yeri yaklaşık 150 metredir MTA Genel Müdürlüğü elemanları tarafından bu kaynaklardan çıkan sıcak suların kimyasal bileşımleri incelendi, gerek Na/K atomik oranına, gerekse NaKCa jeotermometrelerine ve sılıs karışım modelıne göre bu sıcak suların çıktığı kaldera altındaki rezervuarda derinlerde sıcaklığın 200250 C° arasında olabıleceği belırlendi. Yüzeyde, ölçülen en yüksek ısı ise 58 C d i r . Ayrıca yıne llığ Gölü'nün 100 m yakınında kuru sıcak gaz çıkışları da görülür; bunların çoğu karbondıoksit (CO2), çok az da su buharı (H2O) ve hidrojen sülfür (H2S) bileşiminde oldukları ve yüzeyde ortalama 5055 C° sıcaklığa sahıp bulundukları belırlendi. Böylece Nemrut yanardağının volkanik etkinlığinin henüz tam sona ermeyerek günümüz Göller de de sıcak gaz çıkışları ile devam ettiği, jeotermal enerjı açısından olumlu özellıkler taşıdığı ve yeraltında henüz soğumamış, ısıiıcı magma ceplerinin bulunma olasılığı onaya çıkmaktadır. Kaldera içinde ve yakın çevresinde yapılacak olan derın sondajlarla elde edılecek olan sıcak su ve kızgın buharlar şayet yeterince bol mıktarlarda olurlarsa, ısıtmacılık ve seracılıkta kullanılabileceklerdır. Nemrut kalderası ve göllerınin doğal güzelliği tüm dünyaca bilinmekte ve her yıl bınlerce ziyaretçı, ilkbahar ve yaz mevsimleri boyunca kalderaya önce tırmanıp, sonra da içıne ınerek hem bu emsalsız güzellığe şahit olmakta hem de çeşitli volkanik kayaçlardan koleksıyon içın parçalar almaktadırlar. Ayrıca yıne aynı mevsımlerde, hayvancılıkla geçinen Yörükler, kaldera içinde geçici kamplar kurarak aylarca burada kalırlar ve beraberlerınde getirdıkleri sürülerini Nemrut kalderasının zengin otlaklarında beslerler. llığ Gölü yakınındaki sıcak su kaynaklarından, yerli halk çeşitli hastalıklarının tedavisinde kaplıca olarak yararlanır. Kaldera içinde çok değişik türlerde kuşlar yaşamakta, özellıkle yabancı ornitologlar (kuşbilimciler) tarafından araştırmalar yapılmaktadır. Kaldera içinde yamaçlarda bulunan kavak ormanlarında yaşayan ayı ve yabandomuzu gibi vahşı hayvanlar da zaman zaman insanlar için tehlikeli olurlar. Bir doğa harıkası olan Nemrut kalderasının turizme daha yararlı bir hale getırilmesı, bazı tesislerin oluşturulması ve özellıkle yaz aylarında TatvanAhlat yolu üzerınden, motorlu araçlarla kalderaya ulaşımı sağlayan toprak yolun korunmaya alınması gerekmektedir. Bir yanardağın kesiti (1) mağma (2) ana baca, (3) ana çıkış, (4) önceki püskürtmeden kalan kül ve lav katmanlan, (5) kısmen yenı volkanik maddelerle dolu püskürtme krateri (kaldera), (6) ana bacanın dalları, (7), bunlardan biri tarafından meydana getiilen parazittepe. Son evre Beşinci volkanik evre ile gerek kaldera içinde, gerekse kaldera çevresinde yeni volkanik ürünler meydana geldı. Kalderanın oluşmasından ve ana bacanın tıkanmasından uzun bir zaman sonra magma odasındaki magma tekrar yükselmeye başladı ve kaldera içinde önce pomza şeklinde asitik ürünler verdi. Pomzalar yer yer ana koniyi de aşarak çevreye yayıldılar ve günümüzde işletilen zengin yataklar oluşturdular. Daha sonra camsı trakitik türde lavlar çıktı ve kaldera içinde küçük yersel domlar meydana geldı. Bunları camsı obsidiyenler ve pomzalar izledi ve kaldera içındeki katı volkanik ürün çıkışı sona erdı Kaldera dışında ıse çeşitli çatlaklardan pomza, tüf ve trakitik lavlar çıkarak ve kaldera içindekı volkanik ürünlere koşul olarak çevreye yayıldılar. Bu volkanik etkinlik çok YILLARINIZI İSTEMÎYORUZ Zamanınız yok Ya da yorucu geliyor dil öğrenmek Uzanın, maskenizi takın, Ve hemen konuşun Meselâ 20 günde?... SITALEARNÎNG SYSTEM'le dinlenerek İNGİLİZCE... Nemrut karderası içinde , 1987 yazında 7 ? aylanan bir ayı •0. »•EMPA A.Ş. \ANTALYA \tSTANBUL ANKARA \1ZM1R 172258174453 118502 179 30 35 170 06 43 127 06 9798 22 3 1 1 7 n