Katalog

T IP Genç yaşta parkinson olunur mu? "60'tan yukarı" yaşın hastalığı bilinen parkinson gençlerde görülmeye başladı. Nedeni, sentetik eroin ve kimyasal maddeler. Yankı Yazgan yaşlanndakı eroın tut kunu hasta acıl servıse getırıldığınde adeta bır kuklaya benzıyordu Kolunu şöylece tutup kaldırsanız, bıraktığınız yerde kalıyordu Kendı kendıne bır hareket yapmaya kalktığında, muthış bır çaba harcaması gerekıyorve adeta "yavaş çekım" hareket edıyordu "Ne olduğunu anlayamıyorum, ama hareket edemıyorum, bıldığım tek şey bu" Kaslarından oluşmuş bır kafese hapsedılmış gıbıydı Bu hasta ıle karşılaşan doktorun aklına gelen klınık tanıların en öncelıklılerınden bırı parkinson hastalığı olacaktır Nıtekım San Jose'de (Kalıfornıya) geçen bu olayda da katatonık şızofrenı vs gıbı benzer lık taşıyan bozukluklar ıhtımal dışı bırakıldıktan sonra parkinson hastalığı tanısı kesınleştırıldı Ama hastanın eroın tutkunluğu hakkındakı bırkaç sorunun parkinson hastahğına yenı bır bakış açısını doğuracağı o andakı acıl doktorunun aklına bıle gelmemıştı verllen sentetik uyuşturucu üreten blrisını hatırladı Bu amatör kımyacı urettlğı maddeyı "çektıkten" sonra parkinson hastalığına benzeyen belırtıler gehşmış ve hasta L Dopa ıle tedavı edılmıştı Daha sonra aşırı uyuşturucu kullanımından ölen bu kımyacının beynı ıncelendığınde artık1 okurların malumu olan substantia nigra sındakı sınır hucrelennı çoğunu hasarlı ol duğu saptanmıştı MPPP ureten bu kımyacı, MPPP'nın uygun olmayan koşullarda muhafaza edıldığınde MPTP'ye dönuştuğunu fark edememıştı San Jose'de ve Kalıfornıya'dakı dığer yorelerde hastanelere gelen, eroın kullanan ve parkinson hastalığı belırtılerı gösteren genç hastaların sentetik eroınlerını aldıkları "dukkânlar"la ılgılı bır sorun vardı, ışın kısası 1947'dekı formulle MPPP uretmeye kalkan uyuşturucu tacırlerıyle ılgılenmek toplumsal ışbölumu gereğı doktorlara duşmezdı Ama MPP yerıne yanlışlıkla MPTP ortaya çıkmış ve trajık bır durum yaratırken, bır yandan da parkinson hastahğına yenı bakış açılarına neden olmuştu 50'8inden önce parkinson olmaz ki... Parkinson hastalığı ılerı yaşların hastalığı sayılabılır Genellıkle 60 yaşın ustunde görulur ve 50'nın altında da pek rastlanmaz Bugun, Alzheımer hastalığıyla bır lıkte, sınır sıstemının bozulmaya uğradığı ıkı bellı başlı hastalığı oluşturuyor ABDde yaklaşık V2 mılyon kışıde parkinson hastalığı var "60 yaş ustundekı her yuz kışıden bırınde" diye bır hesap yapmak Panel yapmak Yılmaz îdil ıkkat edılırse, gerek ağaç esaslı urunler, gerek metal urunler, levha, yaprak ya da panel halıne getırılerek pıyasaya sunulur çoğunluk Örneğın, Erdemırtemel hadde urunlerı olarak hep yassı urunler yapar (Coıl, sac, slab, vb) Alumınyum, pıyasaya çoğunlukla sac ya da ınce yaprak (folıo) halınde sunulur Pek çok metal de öyle Ağaç esaslı bazı urunler sayalım Kâğıt, karton, oluklu mukavva, kontrplak, kontrtabla, sunta, elyaflı module plaklar, vb Hepsı de yassı, yayvan bır yuzey oluşturmak amacıyla yapılmış urunler Demek kı urunlerın pek çoğu genış paneller ıçerıyor ya da böyle komponentlerden yapılıyor Masa, sehpa, dolap, kapılar, aklımıza hemen gelen eş yalar Gemı ve uçaklarda, sac kaplama yalnızca örtu değıi, mukavemet ve rıjıdlık unsuru olarak görev yapıyor Yuksek guçlu hızlı uçaklarda bu kaplamalar haylı kar maşık Tıtreşımı yutmak ıçm balpeteğı sıs temlerı ıle yapılmış sandvıçler, kat kat yapıştırılmış folıolar Bır suru duzen1 D Kısaca, "panel yapmak" konusu, teknısyenlerın onunde hep en onemlı konstruksıyon sorunlarından bırı olarak duracağa benzıyor Panel, bır konstruksıyon bıleşenı olarak nasıl çalışır? Doğallıkla, bu sorunun genel bır yanılını hemen verebılmek zor Ama şunu soyleyebılırız Panel, duzlem bıçımınde ya da çok yayvan ve ınce bır prızmatık bıleşen olarak, her şeyden evvel, çalışma koşullarında rıjıdlığını ya da geometrısını koru yabılecek şekılde, uygulanan gerılmelerı alabılecek bır yapıda olmalı Bır duvar ola rak mı kullandınız Ustune abanan bır ın san, eşya ya da ruzgâr yuku, ne blçımını bozabılmelı ne de yerınden sökebılmelı Ayrıca, yapışma, çakma, perçın, cıvata ya da kaynak edılebılme gıbı ışlemlerle, başka yapı elemanları ıle guçlu bağlantılar yapmaya elverışlı olmalı 10 Panelın en önemll Işlevl, kolay taşınabılme, çabuk ışlenebılme, prefabrık ve kolay taşınır yapı elemanları oluşturma yeteneğıdır O halde, panel konusunda bır çalışma yapılacaksa, bu saydığımız ışlevlerı daha 1yı sağlayabılen çozumler bulmak amacımız olmalı Genellıkle, 1yı çözumlerın daıma kompozıt çozumler olduğu gerçeğını anımsamalıyız Sunta ya da kontrtabla kullanarak, bır masayı kolayca yaparsınız Ama kalın bır sunta ıle yaptığınız bu masa çok ağır olur Oysa çok hafıf bır köpuk levhanın ıkı yanına yapıştırılmış 5'er mm lık sunta ya da 2 5 mm lık kontrplak levha ıle yapılmış bır kompozıt malzemeden bu masa yapılırsa, aynı sağlamlığı sağlayabılecek bır çozum çok daha hafıf olarak bulunur Bu, taşımacılıkta ve montajda kolaylık ve ekonomı sağlar Tuğla ıle örduğunuz duvar, ıkı yanı sıvanmış bır paneldır Ama aynı sonucu ıncecık ve çok daha 1yı yalıtan, on kez hafıf prefabrık yapılıp saklanabılen, vınçle çekılıp hemen monte edılebılen bır panel duvar ıle de sağlarsınız Inşaat hızı korkunç artar Ve ekonomık olur Ayrıca daha sağlam olur (özellıkle depreme dayanıklı olur) Hazır sandvıç module paneller yapımı konusu önemlıdır Bu panellerde aranan, kolay ışlenebılır olmak ve çeşıtlı bıleşenlerle dayanımı, montaj yeteneğı artabılır olmaktır Panellerı ya butun prefabrık bıleşenler olarak ya da bazı teknıklerle yerınde kolayca yapılabılır bıçımde tasarlamak olası Bırıncı tıp, daha buyuk ölçude prefabrık yapıların oluşturulmasında kullanılır Ikıncı tıp, ufak çapta, module edılmemış özel tıp yapılarda kullanılır Ferrocement teknığı, 2 tıp paneller ıçın ıdealdır Kanımca, panellerın çeşıtlı bıçımlerde, çeşıtlı yapım amaçları ıçın, çeşıtlı yapım oylumu göze alınarak, tasarım mcelemesı yapılmalı mumkun Pek ınsan ayırdettığı de soylenemez Mao Zedung, Franko ve Hıtler akla gelen "parkınsoncu"lardan sadece uçu Bu uç ınsanı aynı platformda bırleştıren zat James Parkinson 1817'de bu hastalığı tanımladığı zaman ortak platform oluşturmak gıbı bır amaç taşımıyordu, ama yavaşlamış hareketler, katılaşmış kaslar ve ellerde belırgin tıtreme, o gunden bu yana geçerlilığını koruyan bır manıfesto' Yaklaşık 50 yıldan berı bu rahatsızlığın beynln tabanındakı Substantia'nigra ("kara cevher") bölgesınden kaynaklandığı bılınıyor Buradakı sınır hucrelerının, henuz bellı olmayan bır nedenle olmesı hastalığın ortaya çıkmasına yol açıyor Parkinson hastalığının nedenlerı konusundakı ılk hıpotezlerden bırısı vırus teorısıydı 191820 yıllarındakı gnp salgını sonrasında parkinson hastalığı belırtılerının yaygın bıçımde ortaya çıkışı bu teorının dayanak noktası oldu Ancak sonradan yapılan çalışmalar vlrusün yol açtığı genel beyln hasarının bır parçası olarak parkinson hastalığı belırtılerının görulduğunu ortaya çıkardı Bır dığer teorı ıse hastalığın kalıtsallığını savunuyordu Genlerde programlanmış olarak ortaya çıkacağı gunu bekleyen bır parkinson hastalığı teorısı, tek yumurta ıkızlerınde yapılan çalışmalardan sonra geçersız teorıler rafına kalktı Yırmı yıl kadar önce, LDopa adlı bır kimyasal madde gundeme geldı LDopa, Dopamın'e dönuşebılen bır maddeydı Şımdı Dopamın nereden çıktı? Dopamın, nöronlar arasında ıletışımı sağlayan kimyasal ıletıcılerden bırısı Kasların denetımı ıçın gereklı bır madde ve substantia nlgra da uretılıyor Yanı, parkinson hastalığı sırasında bozulan beyın bolgesınde Depomın uretımının azalması kas kontrolunun aksamasına neden olmakta ıken, vucuda dışarıdan verılen LDopa desteğı Dopamın uretımını kolaylaştırarak eksıklığı bır ölçude kapamakta ve hastanın oldukça duzelmesını sağlamakta Şımdı tekrar San Jose'dekı nörolojı klınığıne dönersek, hastamızın sevgılısının de eroın tutkunu olduğunu ve aynı belırtılerı gosterdığını göruruz Bır zehırlenme olasılığını destekleyecek bır şey de yok Doktorlar bu esrarengız durumu çözmeye çalışırken, art arda gelen olaylar durumu aydınlattı Kalıfornıya eyaletının çeşıtlı yorelerınden benzer vakalarla ılgılı bırkaç haber geldı Hepsl de eroin kullanan ve parkinson hastalığı belırtılerı gösteren bu kışılerın kullandıkları sentetik erolnin kimyasal analızı MPTP adı verılen toksık bır maddeyı ortaya koydu MPTP de neyın nesı? Belleğını şöyle bır kurcalayan bır araştırmacı, 1947'de gelıştırılmış bır formulu kullanarak, MPPP adı MPTP sadece bozuk eroinde yok MPTP kımya endustrısınde ve çevrede karşılaşılabılen maddelerden bırısı Içme suyunda ya da besın boyalarında var ıse ne olacak? Tamam, hastalanmış olan kışller bu maddeyı damarlarından ve bol mıktarda verdıklerı vucutlarına, ama azıcık mıktarının zararlı olmadığım nereden bılelım? Parkinson hastalığının ılk tanımlanışının sanayı devrımınden sonraya denk duşmesı rastlantı mı? MPTP 0 zamandan bu yana sanayıde, çok kuçuk miktarlarda da olsa, kullanılagelmekte Bu toksık madde gerek derı teması gerek soluma yoluyla vucuda gırıp etkılı olmakta En onemlı toksık etkısı de şu malum substantia nıgradakı sınır hucrelerıne Pekı, bu maddeye çeşıtll bıçımlerde maruz kalan ınsanlar neden hayatlarının herhangı bır evresınde değıl de ılerı yaşlarda bu rahatsızlığa yakalanıyorlar? Bu yazıya kaynak olan çalışmayı yapan VV.Langston'ın açıklaması şöyle parkinson hastalığında çevresel etkenler çok önemlı rol oynuyorlar Ancak hastalığın tum belırtılenyle ortalıkta görunmesı ıçın substantia nlgranın urettığı Dopamının %90 oranıda azalması gerekıyor Hayatı mızın her 10 yılında substantia nigralaıımızdakı hucrelerın % 57'sını kaybedıyoruz Uretılen Dopamınde de bır o kadar azalmaoluyor Bu hızla gıdıldığınde, ınsan ömru parkinson hastalığının ortaya çıkmasına yol açacak denlı uzun değıl Oysa, 30 yaş cıvarındakı önemlı bır mıktarda (örneğın % 50) substantia nigra hucresı MPTP ıle temas sonucunda olmutş olsa, buna hsr 10 yılda normal olarak eklenen % 57'yı de hesaba katarsak, % 70 yaşlarında ıken bu kışıde % 80 eşığı aşılıp, parkinson hastalığı ortaya çıkabılır Aslında, MPTP'nın bırden hucre ölu mune yol açrnış olması da şart değıl normalde olan hucre ölumlerını hızlandırması yeterlı Her durumda, çevresel bır etken yaş lanma surecıne eklenıp bu hastalığa yol açabılıyor Parkinson hastalığıyla ılgılı bu açıklayıcı modelın geçerlığı halen sınanmakta Kesın bır sonuca varılması belkı zaman alacak Dığer yandan sentetik eroın kullananlar (aman, doğalını kullanın') bu hıpotezın sınanmasından kendılığınden gönullu kobaylar oluyorlar AVna onlar MPTP'yı bolca alanlar Şımdı ınsanın ıçıne ıster ıstemez bır kurt duşuyor bu MPTP (kımlığını artık açıklamanın zamanı, 1Methyl 4Phenyl 1,2,3, 6 Tetrahydropyrınden) nerelerde var' Şu gazetenın murekkebınde, çığnedığım sakızda, ıçtığım gazozda var mı? Varsa, ne kadarı zararlı' Şu MPTP olmasa, olmaz mı? Bu sorulara tam bır cevap vermek zor Lutfen bekleyın1