Katalog

ZOO LOJ İ EVRIM Kıyılarımızda Fok balığı araştırmaları Türkiye'de rastlanan Akdeniz foklarının yaşadığı yerler koruma altına alınacak. Sevimli fokların yaşadıgı yerleri ve nüfuslarını belirleme çalışmalarını sürdüren topluluk, ilk araştırmalarını Dilek ve Olimpos Beydağları Milll Parkı'nda yaptı. Topluluğun bu gezısındekı ılgınç bır saptaması da balıkçıların bölgenın tumuyle fok koruma alanları olarak ılan edılmesınden korkmaları Grubun raporunda bu durum şöyle anlatılıyor "Karıne'de balıkçılar ıle foklar uzerıne konuştuk Fakat ışın ılgınç yanı, balıkçılar foklarla ılgılendığımızı anlayınca, cıvarda hıç fok gormedıklerını soyluyor, bır yerde, bızlerden bunu saklıyorlardı Bunun nedenı daha once de Guzelçamlı balıkçı Oğuz'dan öğrendığımız kadarıyla, balıkçıların buraların lumuyle fok koruma sahaları olarak ılan edılmesınden korkmaları ıdı Dıp Burun'da dalış yaparak, fokların yaşaması ve yavrulamasına uygun sualtı gırışlı mağaralar arayan grup uyelerl hıçbır mağara görememışler Ancak hazırladıkları raporda, "Sualtının dahaönce dalınan yerlere göre daha zengın olduğu gözumuze çarpıyor Buralarda fokun varlığı, onların en azından Dıp Burun'da yıyecek bulabıldıklerını ve yatçılardan başka kımselerın gelmedığı, gelemedığı bu yerlerde rahatça guneşlendıklerını gosterıyor Memelı bır hayvan olan fok, aynı ınsanlar gıbı karaya çıkıp guneşlenmeyı çok sever ve fırsat buldukça bunu yapar" dıyorlar Dılek Yarımadast'ndakı araştırmalarının son gununü, fokları gorduklerı tek yer olan Karıne'dekı evın önunde gözlem yapmaKla geçıren topluluk uyelerı, bu gözlemlerının sonucunu, "Foklar bızlere gorunmemekte ısrarlıydılar" dıye özetliyorlar ve gözlemlerının sonunda, "Anlaşılan bu bölge foklar ıçın sadece çok lyı bır beslenme ve dınlenme yerı" değerlendırmesını yapıyorlar lerı şöyle anlatıldı "Konuşmalardan anlaşıldığına gore, bu bölgede foklar, ınsanlardan korkmak şöyle dursun onlara sokulmakta, hatta ınsanların arasına, sahıle çıkmaktadır Tahmınımızce bunda, yörenın balıkçılık âdetlerının önemı buyuk Yörede ağdan çok, sepet ve paraketa usullerı yaygın Bunun yanında sualtı avcılığı da yörede yaygın bır şekılde yapılmakta Bu nedenle, ınsan ve fokun bır çıkar çatışması ıçerısınde karşı karşıya geldığı durumlar fazla olmamaktadır Fok görenlerin anlattıklarına yer verılen raporda, foklarla ınsanların gayet guzel anlaştıkları belırtılıyor Sualtı avcılığının çok yaygın olduğu Çavuş koyunde, çok ılgınç olaylarla karşı karşıya gelındığı oğrenılmıştır Koyun en yaşlı balıkçısı, bır gun sualtında zıpkınla balık avlarken karşılaştığı bır fokun, belıne astığı balıkları alarak kaçtığını, daha bırçok defalar sualtında foklarla karşı karşıya geldığını anlatıyor Eskıden olan bır olayda da sahılden Sulu Ada'ya yuzerek gıtmekte olan bır şahsın yanına sokulan fok, adaya kadar ona eşlık etmış Şahıs karaya çık tığında sahılde durarak onu beklemış Bu şahıs gerı dönmek ıçın suya gırdığınde fok tekrar sahıle kadar ona refakat edıp tekrar denıze gırmeyeceğını anlayınca donup gıtmış Araştırmadan 15 gun önce, koya gıren bır fokun bır hafta koy ıçerısınde dolaştığı ve Atıcı mevkıinde ınsanlara aldırmadan karaya çıktığı, pek çok kışı tarafından bıze aktarıldı Yıne bır köyun sakını, cıvardakı bır koya her gıdışmde fok görduğunu, bır seferınde mağara ıçerısınde fokla karşılaştıklarını ve fokun yanlarından geçıp gıttığını anlattı Aynı şahıs bır başka sefer de oltayla balık avlamak ıçın Adrasan Koyu ıçerısındekı her zamankı yerıne gıttıgınde, burada kayalar uzerınde ıkı fokun guneşlenmekte olduğunu görduğunu, onlarıkaçırmak ıçın taş attığı halde kaçmayıp bağırarak cevap verdıklerım, bunun uzerıne balık tutmaktan vazgeçıp gerı dönduğu nu belırttı " Raporda bolge sakınlerının yöredekı fok nufusunun 810 kadar olduğunu tahmın ettıklerını belırten grup uyelerı, bölgenın Akdeniz foku ıçın çok önemlı olduğunu, cıddı bır araştırmanın zaman geçırılmeden başlatılması gerektığını belırtıyorlar Raporda, yöredekı bu buyuk ımkânın en uy gun bıçımde ve bır an once değerlendırılmesı gerektığıne dıkkat çekılıyor. D Atalarımız elleri üzerinde mi yurudu? Şempanze ve insan yakın akraba olabillrler Çevirv Gülşat Aygen Röportaj: Günseli önal aşbakanlık Çevre Genel Muduru Muzaffer Evırgen, yalnızca Turkıye'de rastlanan Akdenız foklarının yaşadığı yerlerın koruma altına alınacağını ve bu bölgelerde fok turızm merkezlerı oluşturulacağını açıkladı Akdeniz foklarının Türkiye'de uğradıkları kıyıları belirleme çalışmaları surerken, ODTU Sualtı Topluluğu da bu fokların görulduğu Dılek ve OlımposBeydağları mıllı parklarında fokların sayılarının belırlenmesı ureme yerleri ve yaşama koşullarının ırdelenmesı ıçın araştırmalar yaptı Topluluğun Akdeniz foku araştırma grubu, ılk araştırma gezısını, Dılek Mıllı Parkı'na gerçekleştırdı Grup uyelerı, bu gezılerıyle ılgılı hazırladıkları raporda, "20yıl öncesıne kadar Boğazıçı'nde bıle sıkça görulen Akdeniz fokuna, gunumuzde, en uygun habıtatlarda bıle nadıren rastlamaktayız" denıldı Araştırmalarının ıkıncı gununde, kaldıkları evın önunde, kıyıdan 50 metre açıkta ıkı fok görduklerını belırten grup uyelerı, sudan çıkmış ıkı sımsıyah fok kafasını gö/duklen anı şöyle anlatıyorlar "Foklar, fotoğraf makınelerını ve dürbunu almamızı beklemedıler ve suratle Sısam Adası'na doğru, sahılden gıtgıde açılarak gozden kayboldular O kadar hızlıydılar kı, malzemelerımızı getırene kadar, sahılden yaklaşık 2 km uzaklaşmışlardı Açıkta, durbun ve telelerımızle ıkı defa daha görmemıze rağmen, su uzerınde çok kısa surelerle durup nefes aldıklarından, bu şinn canlılan resımleyemernemız bızlerl çok üzmuştu Gezılerının gerı kalan bölumunde ve Olimpos Beydağları Mıllı Parkı'ndakı araştırmalarında fokları bır daha hıç goremeyen topluluk, daha sonra yalnızca bu yorelerdekı fok habıtatını aramakla yetınmış Topluluk uyelerı Dılek Yarımadası'ndakı Dıp Burun ve Neo dolayında, denızden yuksektekı kayalardan fok habıtatı arayışlarının boşa çıktığını anlatıyorlar "Çunku çokmuş buyuk bır mağara harıcınde, hıçbır mağaraya rastlayamıyoruz Fakat sevıneceğımız bır olay olarak, fok ların karaya çıkıp guneşleneceğı uygun sahıl ve kayalıklar göruyoruz " B Ş empanze ve gorllın parmak eklemlerı ustunde yurumelerı gıbı anatomık kanıtlara göre, bu ıkı + tur hayvan en yakın akrabalar sanılmaktaydı Ancak son zamanlardakı molekuler buluşlar, şempanzelerın ınsanlara gorıllerden daha yakın olduklarını öngoruyor Wayne State Unıversıty Tıp Okulu'ndan Morrıs Goodman, Mıchael M Mıamoto ve Jerry L Slıghtome ıle bırlıkte yaptığı çalışmalarda bu uç tur canlının her bırının DNA ıplıkçığının nukloıdıd dızımını belırleyerek, bu konudakı en olumlu delıllerı sağladı Söz konusu ıplıkçıler, hemoglobın molekulunün proteın kısımlarını açığa çıkartan genler arasında bulunurlar, ancak kendı başlarına, proteın urunu kodlamazlar Her uç turden 7000 er nuklectıd dızı belırlendığınden arıştırmacılar ortak bır gen saptadılar Daha sonra ortak atadan farklılaşma yolunu çozumledıler Öncelıkle gorılın şempanze ve ınsan atalarından ayrıldığı, sonra da şempanze ve ınsan soylarının bugunku turlerıne dönuştuğu ortaya çıktı İlgi çekici bir açıklama Goodman yontemıyle bu farklılaşmaya kesın tarıh ve sureler getırmektedır Ancak şempanze ve ınsan ortak alasının 510 mılyon yıl önce, yarım mılyondan bır mılyon yıla kadar bır sureç ıçerısınde var olduğu açıkça bellıdır Goodman ın bulgularının en ilgı çekıcı yanı ınsan atalarının parmak eklemlerı ustunde yurumelerıdır Şempanze ve gorıl parmak eklemlerı ustunde yuruduğune göre, ya ortak atalar aynı şeyı yapıyorlardı ya da bu kompleks özellıkle ıkı turde ayrı ayrı gelıştı Böyle bağımsız bır evrım ıse olanaksızdır Yenı farklılaşma yontemıne göre, şempanze ve gorıl atası aynı zamanda ınsan atası da olduğu ıçın ılk ınsanların da parmak eklemlerı ustunde yuruduğunu anlıyoruz Molekulergenetık çalışmalardan elde edılen bılgılenn yanı sıra, bu sonuç evrım çalışmaları morfolojı ya da anatomık bıçıme bağlı olanlar arasında çelışkı yarattı Örneğın ınsan anatomısı veya homınıd fosıl bulgularından parmak eklemlerı ustunde yurumeye ılışkın çok az verı sağlanmıştır Morfolojık ve molekuler verıler arasındakı belırgın çelışkının çözumlenmesı ıçın kuşkusuz zaman gereklıdır Goodman şempanze, gorıl ve ınsanın, turlerın genel sınıflandırılma tablosunda aynı altaıle grubuna konması gerektığını one suruyor Bu köktencı bır yaklaşımdır, çunku bu canlı turlerı sadece farklı alt aılelerden olmakla kalmayıp aynı zamanda farklı aılelerde sınıflanırlar Örneğın ınsanlar Honınıdae, şempanzeler de Pongıdae aılesındendır (Sciantlflc Amerlclan, mart 88) Akdeniz foku araştırma grubu ıkıncı gezısını Olimpos Beydağları Mıllı Parkı'na yaptı Bu gezıyle ılgılı raporda, yörenın bır butun olarak, foklar ıçın mukemmel bır habıtat nıtelığınde olduğu beürtıldı Rapor da, Dılek Yarımadası'nın aksıne, Adrasan koyu dolayında yaşayanların fokların var lığından haberdar oldukları vurgulandı Raporda yöre ınsanlarının fokları sevdık İkinci gezi OlimposBeydağları Milli Parkı'na Dltok Yanmadası'nda yapılan araştırmalar toklann Izlndekı çalışmalann önemli bir merkezı Yukanda ıse sevımlı bır fok