Katalog

T A R I M VE T E K N İ K PSİKO Türffiye seraciîîgın neresinde? Doç. Dr. Vural Yiğit Biofeedback yöntemi Yakın bir gelecekte tüp bebeklerle doğan, kuvezlerde gelişen, seralarla beslenen bir yaşam dönemi başlayacak T arımsal uretımde örtu altı tarımı denıldığınde ekılmış urunlerın uzerıne toprak yuzeyınden yukseklere kurulan örtuler anlaşıhr Bunlar don tehlikesının olduğu veya sıcaklığın yetersız kaldığı dönemlerde, bıtkl çevresınde bitkı isteklerıne uygun atmosfer koşulları yaratır Boylece yetıştlrme devresı uzatılarak, yıl ıçınde yetıştırılen kültur sayısının artması yanında bırım alandan yararlanma olanağı da artar Pazara sureklı aynı kalitede urun sunulduğu ıçın fiyatlar da düzenlılık kazanır Yurdumuzda son yıllarda yaygın olarak kullanılan ve yerleşen sera kelımesı, Fransızca kökenlıdır Oığer dıllerde ıse genellikle "yeşıl ev", "cam ev" gıbı ısımler almaktadır Turkçedekı eskı karşılığı, çocukluğumdan hatırladığım, bana ılgınç gelen "lımonluk" ıdı Bugun pek kullanılmayan bu terımı, 30 ve 40'lı yıllarda doğanlar çok lyı anımsayacaktır Ev bahçelerındekı, por takal ve limon ağaçlarının cam Içınde korunmasından dolayı bu ısım verıldığını sa nıyorum Aynı mekân ıçınde çok çeşıtlı çıçekler de yetıştırılırdı Artık bazı evlerde sadece kalıntısı bulunan lımonluklar, gunumuzde gelışmış ulkelerın kentlerınde beton yapılaşmadan uzaklaşmak amacı ıle yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır Ortü altı tarımı veya seracılığın oldukça uzun bir geçmışı vardır Eskı Yunan ve Romalılar devrınde güneye bakan yamaçlarda şeffaf geçırgen malzeme ile kapatılarak sebze yetıştırıcılığı yapıldığını bllıyoruz Onaltıncı ve onyedlncı yüzyıl, bu amaçla kullanılan yapılar örtu altı veyaftzelolarak seracılığın ilk başlangıcı sayılabilır Daha sonra ABD ve Avrupa'da sera yapımı, bir endustrı olarak hızla gehşmeye başlamış tır Yurdumuzda tıcarı anlamda ortü altı yetıştırıcıliğı 194O'lı yıllarda Antalya'da yapıtan seralarda başlamıştır 1970li yıllarda plastığın örtü malzemes! olarak kullanılmaya başlanması ıle hızla gelişmiştır Bugun istanbul'dan başlayarak HataySamandağ'a kadar uzanan sahıl şerıdınde, yer yer iç Anadolu ve Karadenız'de örtu altı yetıştırıcılığı yapılmaktadır Yurdumuzun sera varlığı 90 bın dekarı geçmıştır ve bunun yaklaşık % 15'ını cam seralar meydana getırmektedır Gerıye kalanı plastık ortulerdır Işık ve sıcaklık Bıtkilerın buyumesınde en önemlı etken ışık ve sıcaklıktır Işık yeşıl bitkılerın özumleme yapması ıçın gereklıdır Ayrıca gelişmelerını tamamlayabılmelerı ıçın en uygun sıcaklık derecesınde belırlı bir süre geçırmesı gerekır Bu nedenle seralarda çeşitlı enerjı kaynakları kullanılarak koruyucu ısıtma yapılır Bunlar, guneş enerjısı, sunl ısıtma (akaryakıt, katı yakıt) ve jeotermal enerjısı ıle ısıtmadır Doğal güneş enerjısınden yararlanma ıle ısıtmada, guneş ışıkları cam veya plastık örtüden geçerek seraya gırer Gelen güneş ışıklarının bir bölumü bitkı ve toprak tarafından alınarak ortamın ısınması yanında özümlemede kullanılır Tarım dışında son aylarda çok sık duyduğumuz bir terım, atmosferdeki ozon ta bakasının delınmesı sonucu ortaya çıkan "sera etkısı' sozlerıdır Atmosfer tabakalarının guneş ışığındakı zararlı etkılerı önledığı ve enerjinın bir bölumunu gen yansıttığı bılınmektedır Ozon delığınden doğrudan doğruya geçen guneş ışınları, atrnosferın, daha doğrusu yeryuzunun da ha fazla ısınmasına ve sıcaklık artışlarına neden olmaktadır Dunyamızı buyuk bir sera gıbı duşunmek bıtkıler ıçın yararlı olabllır Ancak bırkaç derecelık sıcaklık artışının neden olacağı, kutuplarda buzların erımesı, dunyayı felakete surukieyebılır Konunun tekrar tarımsal yönune bakarsak, Turkıye, sera alanı ıtibarıyla Akdeniz ulkelerı arasında Ispanya'dan sonra ıkıncı gelmektedır Ancak bu ulkelerde plastık seralar çoğunluktadır Seracılık ıçin cam ıdeal bir malzemedır ve bırçok ustunluğu vardır Ancak İlk tesıs masrafları yuksektlr Bugun gelışmış Kuzey ulkelennde ıklım koşullarının da yeterlı olmaması nedenı ıle seraların hemen hemen tamamı "cam ev" şeklındedır Örneğin Hollanda'da cam seraların kapladığı alan 8800 hektardır Seracılığın yurdumuz ekonomısıne katkılarını ve sosyal yararlarını burada sıralayacak değıliz Ancak uretıcının elıne birım alandan daha fazla para gectığı, bunun da naklıyecı ve komısyoncu arasında paylaşıldığını hepımız bıhyoruz Seracılık, çok teknık bir ıştır ve yoğun emek ıster Dığer yandan, tesis sermayesı, ışletme kredısi, tohum ve llaç gıbı yuKsek fıyatlı glrdıler ve pazarlama güçlüğu glbı sorunlar uretıcıyi zorlamaktadır Burada Turk seracılığının gelışmeslnde önemlı katkıları olacağına ınandığım jeotermal enerjı kaynaklarına değınmek ıstıyorum Jeotermal enerjı, guneş ve rüzgâr gıbı tukenmez enerjl grubuna gırmektedır Ayrıca temizdir, kolayca yeryuzüne çıkarılır ve taşınabıldıği ıçin seraların ısıtılmasında kullanılabılır Turkıye, jeotermal enerjl olanakları açısından zengın ulkeler arasındadır 4500 MW gıbı oldukça yuksek bir potansiyele sahlp olan ulkenın ışletılebılır potansıyel enerjı toplamı 31 000 MWt olarak tahmın edılmektedır Tarımsal amaçlı jeotermal enerjinın bölgelere gore dağılımı da çok ılgınçtır Buradan seracılığın yapılabıleceğı bölgelerdekı potansıyelının 20 25000 MW civarında olduğu varsayılabılır Halen yurdumuzda 100 dekara yakın alan jeotermal enerjı ıle ısıtılmaktadır Ayrıca 150000 dekarlık jeotermal ısttmalı sera kurmaya elverişlı alan bulunduğu anlaşılmıştır Bu potansıyel alan Turkıye'nin mevcut sera alanlarından % 50 daha fazladır Ancak ışın acıklı yanı, yerın derınlıklerınden, bulup çıkarılan bu tukenmez enerjınin, yıne bırtakım yetkı karmaşası sonucu dağıtımının yapılamayıp kullanıma sunulmamış olmasıdır Dünyanın artan nufusu karşısında açlık sorununun çözümu hıdrofonık tarım şartları yıne cam seralarla sağlanan yontemdır Seralarda yetışen urunler doğal olanlara pek benzememektedır, ama gelecekte, tup bebeklerle doğan, kuvezlerde gelışen, seralarla beslenen ve sera etkısı altındakı yaşam dönemi başlayacaktır D Üstün başarının yolu mu? Biofeedbackçilerin iddiaları doğruysa tenisçilerden, patencilere, hastalardan oğrencilere herkes ıçin başarının sırrı bu yöntemde gizli. T Çevırı: Ismaıl Murai G ecelerı evlerın damlarında gezınen uyurgezerlerı duşüp ölmekten koruyan "bir şey" vaf dır sankı Uyanık olsa, cesaret edemeyeceğl şeyleri bir uyurgezer nasıl olup da yapabılmektedır? Uyanık durumda, korku, kaslarımızı ve denge duygumuzu felce uğratıyor gıbıdır Uyurgszer ıse sankı bılıncının kapalı olması nedenıyle, daha guvenılır bir ıçgudu sayesınde korkusuzca dengesı bozulmadan gezınmektedır damlarda Bu garıp durumu anımsatan eskı bir fıkra vardır Kırkayağın birıne bu kadar çok ayakla nasıl olup da şaşırmadan yürudüğünü sordukları gunden sonra, kırkayak bir daha adım atamaz olmuş insanda da uyanıkken vucutla zıhın arasındakı uyumda bir bozulma oluyor sankı Yaşamımızda karşılaştığımız bırçok tepkl ve karar anında benzerı durumlarla karşılaşırız Kırkayak gıbı, bız de bılınçlı olarak ne yaptığımızı düşundüğümüzde o ışı artık yapamaz oluruz Sözgelımı alışverış sırasında, kendı kendımıze bir süru akılcı önerı yaparız (alınacak malın fıyatı, rengı, vb) Sonra da kalkıp bunlara uyan malı değıl de başkasını aJırız, bılmedığımız bir koku, bir renk tonu ya da dokunma duygumuz bılınçaltı duzeyde ışe karışıp aklımızın kararını bozmuştur Ve çoğu defa ışı bılınçaltının seçımıne bırakmak daha iyı sonuç verır Bılınçaltı bılınce göre mılyonlarca kat daha çok bılgı aldığından, ışledığınden ve sakladığından her şeyden daha iyı haberdar olur Gunumuzde kendını "Yenıçağ" olarak adlandıran ve oldukça tutulan bir psıkolojı akımına göre ınsanlar fazla mantıklı, fazla çözumlemecı, aşırı akılcı davranmakta ve yalnızca beyınlerının sol yarıkurelerıyle yaşamaktadırlar Sol yarıkure sözu edılen davranış bıçımlerınden sorumludur Yenıçağ akımı temsılcılerının ıddıasına göre yaratıcılık, duygu ve sezgıden sorumlu sağ yarıkuremızı ışletmemız gerekır Bunu başaran pohtıkacılar, ekono mıstler, teknık adamlar çoğunlukla hedeflerini 'onıkıden vurmaktadırlar" ve çoğu kez bu bir sezgı meselesıdır Başka bir alanda sporda sağ yarıkurenın ışlevı çok daha çarpıcı ve belırgındir Hatırlanacak olursa Doğu Bloku futbol takımları uzun bir süre robotfutbolu oyna Boris Backer glb ve gövde arasınc şemenın ışaretle dıklarından bir üstünluk gösterememlştıı Şematık, atletık ve programlı futbol oyna yan Doğu Bloku futbolcuları bıreysel, ıç gudusel bir oyun çıkaran Batılı takımla karşısında sık sık hezımete uğramışlardıı Sezgının, yaratıcılığın bılınçaltından yol< çıkarak gelıştırılmesı, beyın yarıkureler arasında ışbırlığine gidılmesı mümkun mü dur? işte tam da bu sorunla uğraşıyor bı ofeedbackçıler Çözum Biofeedback Biofeedback kavramının sözcuk anlam şöyle "istemsız, vejetatıf (otonom) sını sıstemı tarafından yönetılen bıyolojık reak sıyonların, bılınçaltına ılışkın etkilerin tek nik ölçü aygıtlan yardımıyla görulebılir vey; duyulabilır duruma getırılmesı Derır gevşeme ve düşleme ılışkın özel teknıkler le kışınin normalde kontrol edemedığı iş levlerl kontrol altına alması ve yönetmesi' insan bunu yaparken sağ ve sol yarıkure nın tam olarak ayrı olmamasından yarar lanıyor Yarıkureler bırbırını etkılıyor Vucu dun ışleyışınden konuya bırkaç örnek ve relım Korku, panık ya da heyecan duru munda kalbımız daha hızlı çarpar Bunur evrimsel nedeni, tehlike durumunda do laşımı hızlandırmaktır Korkulu bir dururm duşledığımız zaman da kalbımızin atış hızlanır Korku, heyecan veya benzerı duy gular bızı tıtretır Kaslarımız çözulur, kar basıncı yukselır, yuzumuzun rengı atar, ne fesımız hızlanır ya da korkudan nefesımı zı tutarız Bu tepkıler artık gunumuzde ölçulebılı yor Ince yöntemlerle tepkıler açıklığa ka vuşuyor 19 yuzyılın sonunda C Fere ad lı araştırmacı "psıkogalvanık refleks"ı bul muştu Heyecan durumunda derınınelek trık dırencı azalıyor, sakınleşıp gevşeyın ce yenıden artıyordu Beyınde de benzerı reaksıyonlar söz ko nusudur Bunlara elektrık potansıyel de ğışımlerı adı verılır Değişimler, başa takı lan elektrotlar yardımıyla ölçulebılır ve du yulabılır Psikologların elinde, ınsan varlığının derınlıklerine ınmek ıçın süruyle aygıt mev