Katalog

Tl P TEKNOLOJİ Alzheimer tedavisinde 20 milyar yıl öncesi umut ışıkları var mı? için teleskop Doç. Dr. İsmail Ulus, hastalığın tedavisiyle ilgili bir araştırmasıyla Alzheimer tartışmalanna katıldı. İsmail Murat ek az sayıda hastalık, Alzheimer hastalığı kadar hasta yakınlannı tumuyle çaresız bırakır ve uzer Hastanın, gozlerının önunde her geçen gun zıhınsel yeteneklerını bıraz daha yıtırerek dunyadan kopmasını ızlemek kolay değıldır Alzheımer'ın tedavısı konusunda modern tıbbın elınden fazla bır şey gelmemesıne karşın, kısa bır sure önce Dr. Summers ımzasıyla New England Journal of Medıcıne Dergısı'nde yayımlanan bır yazı, doktor ve hastalara kuçuk bır umut ışığı vermekteydı Dr Summers, yazısında adı geçen THA adlı ılacın hasta ları lyıleştırmemekle bırhkte, çalışmasına katılan 17 hastanın çoğunluğunda söz konusu ılacın Alzheimer ılerlemesını durdurarak hastaların durumunu duzelttığını söyluyordu Federal hukumet, Summers'ın ıddıalarını değerlendırmek uzere 300 haslayı kapsayan ve Amerıkan araştırma merkezlerınde yapılacak olan genış bır çalışma başlattı Şımdılık Summers'ın başarısının yenı elde edılecek sonuçlarda tekrarlanması gerektığınden araştırmacının kuramı da yalnızca kuşkulu bır varsayım olarak kabul edılebılırdı Butun bunlar olurken ABD'de yenı ılaç ların tedavıde kullanımına ızın veren resmı mercı olan FDA (Food and Drug Admınıstratıon) devreye gırdı 196O'lı yıllarda ABD'de thalıdomıde* kullanımını engelleyerek bır facıanın yaşanmasını önleyen ve halen bu kuruluşun bılımsel araştırma bolumunun başında olan Dr. Kelsey, Summers'ı FDA'nın deneysel ılaçların kullanımına ılışkın kuralları çığnemeklesuçladı Bunun anlamı, Dr Summers'ın artık yenı ılacını hastalarına veremeyeceğıydı FDA'nın motto'su yıllardır değışmemıştı ve gayet açıktı "Zarar verme" (do no harm) Dr Kelsey, FDA Soruşturma Komısyonu'na gonderdığı 19 hazıran tarıhlı raporundaDr Summers'ı New England Journal'e yanlış bılgı vermekle, FDA'nın belırledığı araştırma planına uymamakla, kesın kayıtlar tutmamakla ve benzerı ıddıa larla suçlamaktaydı Dr Summers, 3 şubatta Alzheimer hastalarına gonderdığı bır mektupta şunları söyluyordu "Butçemız FDA'nın uygun görduğu çalışma programının gerekiennı karşılayamayacağından THA tedavısını kesmek durumundayım " Bu arada kımı bılım adamları Summers'ın bulgularının THA'nın etkısını göstermede yeterlt sayılamayacağını, çunku Summers'ın THA ıle bırhkte hastalara lesıtın de verdığını ve bu maddenın Alzheımer'ın seyrını etkıleyebıleceğını ılerı surmuşlerdı Bu ıddıa nedenıyle araştırma, lesıtın verılmeden yapılmış, ancak bırçok hastada karacığer enzımlerının artışı gıbı bır yan etkı görulduğunden çalışma durdurulmuştu Doktorlar söz konusu yan etklnın gerı dönuşlu olduğunu kanıtlayınca çalışma yenıden daha duşuk THA dozlarıyla surduruldu Dr Summers'ın lesıtın kullanmadakı amacı THA'ya beyındekı bazı kımyasal maddelerı uretmesı ıçın hammadde' sağlamak New England Journal of Medıcı P ne'de kısa sure önce çıkan bır yazıda da Alzheimer hastalarının THA'nın yanında lesıtın (kolın) kullanması gerektığı belırtılıyordu Dunyanın onemlı bılım kurumlarından 'Massachusetts Instıtute of Technology' kaynaklı yazıda Uludağ Unlversitesl Tıp Fakultesı Farmakoloıı Anabılım Dalı öğretım uyesı Doç Dr İsmail Ulus'un da ımzası vardı Lesıtının beyın metabolızmasındakı rolunu araştıran bır çalışmaya ılışkın yazıda Dr Ulus ve Dr VVurtman yenı başlayacak çok merkezlı bır çalışmada THA'nın tedavıdekı yerının araştırılacağım, ancak lesıtın verılmeksı zın THA kullanılmasının hastalara zarar verdığını söyluyorlar Araştırmacılara gore lesıtın, THA'nın yol açtığı asetılkolın uretımınde dışarıdan verılen bır hammadde görevını yuklenerek aynı hammaddenın beyınde önemlı yerı olan fosfatıdılkolınden elde edılmesını önluyor THA tedavisiyle hastalarda amaçlanan, beyındekı asetılkolın duzeyının yukselmesı THA (tetrahıdroamınoakhdın) asetılkolını parçalayan enzımı durdurarak bu maddenın yapımını arttırıyor, ancak lesıtın olmadığında asetılkolın yapımı ıçın beyınde sınir hucrelerının yapısında bulunan fosfatıdılkolın kullanılıyor ve beyın hucrelerı zarar goruyor Şımdılık FDA, ılacın kullanımı konusunda yapılan çalışmalardan tatmın olup ızın verene kadar Alzheimer hastaları ve yakınları genlımlı bır bekleyış ıçınde olacak Bızdekı "zakkum olayını" kımı yönlerıyle çağrıştıran bu guncel tartışma, yenı ılaçların gelıştırılmesı ve kullanımı konusunun önemını gösterıyor Dr Summers gıbı bıreysel olanaklarıyla çalışan araştırmacıların gereklı koşulları sağlaması ıse oldukça zor 12 milyar yıl öncesinden daha eski dönemlerde neler olduğunu bilmek mümkün mü? Arizona Üniversitesi'nde bir İngiliz bilim adamı bu amaçla dunyanın en büyük teleskopunu geliştiriyor. Çeviri: Aslı Kayabal oger Angel'ın gelıştırdığı dev teleskopun ozellığı gunumuz teleskoplarından 3 kez daha buyuk oluşu Konu ıle ılgılı uzmanlar proje gerçekleştığı takdırde teknolojık ve astronomık bır devrımden soz edılebıleceğıne dıkkat çekıyor Arizona Üniversitesi'nde gelıştırılen teleskop gunumuzun dev boyutlu teleskoplarının 56 m çapındakı optık camlarından farklı olarak optık cam çapı 8 m R Angel'ın yuruttuğu proje kapsamında, 8 mm'lık dort de ayna gerçeklleştırebılme duşuncesı yer alıyor Tek bır platform uzerınde yer alacak aynaI arın göruntulerı bır nokta uzerınde toplanlaması amaçlanıyor Uzmanlara gore projenın başarı ıle sonuçlanması optık astronomının geleceğını etkıleyecek R Angel'ın dev teleskobu araştırmacılara mılyarlarca ışık yılı ötesını gozlemleme olanağı sağlayacak Boylece 20 milyar yıl once, evrende canlı hayatın başlamasına olanak veren, başlangıçtakı buyuk patlama donemını yakından tanıma fırsatı doğmuş olacak Angel, astronomının en son amacının patlamanın olduğu donemle bunu ızleyen sonrakı evrelerde neler olduğunu saptamak olabıleceğını vurguluyor Optık teleskoplar 12 milyar ışık yılı uzaklıktakı gok cısımlerının ışık sınyallerının toplanmasını sağlıyor Dev boyutlarda mercek yapabılmenın olanaksızlığı karşısında dev boyutlu optık teleskoplarda mercek yerıne ayna kullanımı seçılıyor R H Buhar makinesi yeniden keşfedildi! arkov Polıteknık Enstıtusu'nde gorevlı Sovyet bılım adamları, buhar makınesını "yenıden keşfettıler" 8000 beygır gucunde bır "katı yakıtlı hareket makınesı"nın taslaklarını hazırladılar Bu makınenın klasık dızel veya elektrık motorlarından 3 kat daha verımlı olması beklenıyor Prototıp Voroşılovgrad'da Ağır Makıne Yapımı Bakanlığı'na aıt bır fabrıkada yapılacak Motorlar, kömur tozu veya duşuk ısılı kömurle çalışacaklar Bu motorların, soz konusu nıtelıktekı komurun çıkarıldığı Ekıbastuz ve KanskAçınsk gıbı bolgelerde kullanılması duşunuluyor Enstıtu ayrıca, demır ve çelık fabrıkalarında kullanılan manevra lokomotıflerını (marşandızlerı) harekete geçırmekte de buhar kullanmanın yollarını arıyorKok fırınları ve yuksek fırınlardan acığa çıkan gazlar halıhazırda fabrıka ıçınde kullanılacak suyu ısıtmakta kullanılıyor, ama buhar atmosfere salınıyor R Angel evrenın uzak geçmişlne gitmeyl bekleyen yenı kuşak teleskopları astronomların hızmetıne sunabılmek ıçın çalışıyor Içbukey ayna gök cısımlerınden (yıldızlardan) gelen ışığı merkez bır noktada topluyor Burada goruntu dırek gozlenebılıp buyutulebılır Fotoğraf şeklınde sabıtleştınlebılır Elektronık bır fotoğraf çoğaltıcısı ıle yukseltılebılır Işık etkısındekı alet elektronlar uretır Elektronlar da ozel levhalar uzerınde goruntuyu yansıtır Boylece en zayıf sınyallerın de gozlenmesı mumkun olabılır Dev boyutlu ıçbukey aynaların yapımı da çok zor bır ış Tonlarca camın ay nı zaman ıçınde erıtılmesını gerektırıyor Buyuk boyutlu aynalarda optık açıdan mukemmele ulaşacak bır eğımı elde etmek de zorlaşıyor Teknolojı çeşıtlı engellerı aşmak ıçın çabalıyor Aynalarda gucun, çapları ıle dırekt orantılı olduğu duşunulduğunde teknolojının bır urunu olan "mozaık ayna" kullanımına gıdılebılıyor Bu bırbırıne bıtışık altıgen pek çok kuçuk aynanın şekıl verdığı bır ayna Bırbırıne yakın aynaları olan teleskoplar da bır dığer seçım şeklı Arizona Unıversıtesı'ndekı dev boyutlu teleskop, her bırı 1 8 m çapında altı aynadan oluşan bır gözlemcı Bılım dunyasında dev boyutlu yansıtıcılar yapabılmenın şımdılık olanaksızlığı uzerınde durulurken, R Angel 8 m çapında aynalar yapılabıleceğıne dıkkat çekıyor Bunun ıçın de temel fızık yasalarından yararlanabıleceklerını soyluyor Isı değışımlerı karşısında deformasyona uğramamaları ıçın aynaların ıç yuzeylerının an peteğı şeklınde duzenlenebıleceğını soyluyoı R Angel Angel'ın gerçekleştırmek ıçın uzerınde çalıştığı aynaların bır dığer ozellığı de yukseltılmış bır ıçbukeylığe sahıp olmaları R Angel evrenın uzak geçmışıne gıtmeyı bekleyen yenı kuşak teleskopları astronomların hızmetıne vereceğıne guvenıyor Şımdıden gerçekleştırdığı 1 8 m çapındakı aynayı 3 5, 6 5 m'lık aynaların ızleyeceğını one suruyor 8 baren kullanabıleceğıne ınanıyor (Europeo,Ocak88) m 'lık aynaların da 199O'II yıllardan ıtı