Katalog

BİLGİSAYAR H A FT A N I N GÜNDEMİ Körler için başka neler var? (2) M.Emİn Demİrcİ Eğitim Uzmanı, Körler Federasyonu Eğitim Sekreteri larda bilinen metallerden yapılan beyaz çubuk bugün genellikle ince ve sert alımünyum alaşımı borulardan yapılmaktadır. G eçen hafta söz ettiğimiz VersaBraille'nin yanı stra, bir taratı normal, öbür tarafı kabartma daktilo olan Japon Nipon Dentsu firmasınca üretilen Ohtsuki Braille Print adlı daktilo ile örneğin kabartma yazı bilmeyen bir öğretmen kör öğrencisi için sınavları ve ders malzemelerini kabartma olarak hazırlayabilir. Yine bu alanda yeni yeni piyasaya sürülen araçlar gerek bellek, gerekse sunduklart fonksiyonlar yönunden meraklı bir görmeyeni çeken özelllklere sahiptir. Bu yeni araçlar arasında bir Avustralya firmasınca üretilen Eureka A4, ayrıca Keynote, Braille Link Braillex, Speaquiliser gibi çok gelişmiş bilgisayarlarla körlere ne gibi yeni ulukların açılabileceğini düşünmek zor olmasa gerek. Orneğin, bir kör, modem aracılığıyla Türkiye'de henüz yeni olan bir veri bankasının telefon numarasını çevirerek almak istediği bilgileri, son haberleri, hava durumunu, çevredeki sanat etkinliklerinin programını vb. anında isterse kabartma, ister9e de sesli olarak alabilecek durumdadır. önceleri kabartma kitap ve süreli yayınlar kâğıdın hazırlanan çinko kalıplar arasında preslenmesi yöntemi ile basılırken artık bu yöntem yennı yavaş yavaş doğrudan kasetten ya da disketten kâğıda basan yüksek hızlı makinelere bırakmaya başlamıştır. Bu yeni yöntemde kitap önce kabartma yazıyı hiç bilmesi gerekmeyen bir sekreter tarafından bir küçük bilgisayarda daktilo edilerek diskete alınmakta, daha sonra bu disket asıl basım yapacak olan makineye konarak kitabın basımına geçilmektedir. Sinyal veren baston Son yıllarda yolda yürürken körlere, engelleri hissederek çeşitli sinyallerle bunları haber veren araçlar da yapılmıştır. Mowat Sensorbunlardan birisidir. 100150 gram ağırlığında, elde taşınan bu aygıt ileriye ışın göndererek engel olup olmadığını hisseder. Aracı elinde tutan kimse bir engele yaklaşmakta olduğunu aracın eline uyguladığı titreşme frekansının artmasıyla anlar. Bağımsız hareket alanında geliştirilmiş bir diğer ilginç araç "Laser Cane", yani lazerlı beyaz çubuktur Bu aygıt doğru.a aşağı ve yukarıya doğru olmak üzere üç yöne son derece zayıf lazer ışını göndererek çukurları, göğüs yüksekliğine kadar olan engelleri ve başın çarpabileceği, örneğin yukarıdan sarkan cisimleri (ağaç dalları, levhalar gibi) algılayarak bunlara yaklaştıkça trekansı yükselen titreşimler halinde çubuğu tutmakta olan görmeyenin parmağına hissettirir. Çubuğa ek olarak kullanılması gereken bu aracın fiyatı ise 2.000 dolar civarındadır. Bir körün günlük yaşantısını sürdürürken kendi işini kendisinin görebilmesi, evde, mutfakta daha rahat çalışabilmesi için de çeşitli işlevler gören araçlar yapılmıştır. Bunlar arasında parmakla hissedilebilir veya zamanı konuşarak söyleyen masa ve kol saatleri, kabartma ve konuşan termometreler, barometreler, basküller, pusulalar. konuşan ampermetre, voltmetre, çeşitli amaçlar için kabartma ve konuşan hesap makineleri, konuşan yazarkasa, oto tamirinde kullanılan konuşan bazı ölçü aletleri, frekansları tuşlandığında kendılıgınden Istasyonları bulan radyo alıcıları, kabartma haritalar, küreler ve atlaslar, mutfakta kullanılan kabartma ışaretler taşıyan ölçülü kaplar, giysilerin renklerini belirten işaretler koymaya yarayan küçük ışaretler. kabartma cetveller, körlerin marangozluk yapabilmelerine olanak sağlayan ölçüm araçları. su terazileri, geometrik şekiller, el yazısı yazarken satırlarının karışmamasını sağlayan çeşitli boyutlarda şablonlar, körlerin kullanmasına göre uyarlanmış çeşitli oyunlar (satranç, tavla, iskambil, dama iomino ve diğer birçok oyun), içinden ses çıkan toplar, çeşitli bankaların çek boyutlarına göre hazırlanmış, bir körün kendi başına çeklerini yazabilmesini mümkün hale getiren, boşluk yerleri belirtilmiş plastik çek ve imza şablonları (henüz Türkiye'de bulunmuyor) ilk akla gelen, bir körün günlük yaşantısında kullanabileceği yardımcı araçlardan bazılarıdır. Birden çok özürü olanlar, örneğin hem sağır hem kör kımseler için de bazı iletişim araçları geliştirilmiştir. Modem aracılığı ile telefon hattına bağlanan bir aygıt yardımıyla kabartma yazı yazımında kullanılan altı tuşlu bir yazı aracılığıyla karşı tarafa gönderilen bir mesaja yanıt olarak karşı taraftaki gören bir kimsenin daktilo klavyesi üzerinde yazdığı karşı mesaj hem kör, hem sağır kimsenin parmağının altından kabartv.j harfler olarak geçmekte, böylece sağır, kör kimse ile gören, birinin telefonda haberleşmesi mümkün olabilmektedir. Yazımızın başından bu yana kısa kısa özelliklerini sıraladığımız araçları birbirini tamamlayacak şekilde kullanan bir görmeyenin hatırt sayılır bir bağımsızlığa ulaşması, kendi işini kendisinin görebilmesi mümkün olsa da yine de gözün eksikliği hissedilecektir. Bu eksiklik doğal kabul edilmeli, daha başka alanlarda kendini yetlştirerek eksikliğin telafi edilmesi, yetkinleşilen bu yön ile aranılan bir kişi haline gelmeye çalışılması doğru ve çağdaş bir yaklaşım olur. tğitimde "başarı ölçiisü" olarak sihirli bir formül bulmuş durumdayız: Test. Soru veriliyor ve beş seçenekten doğru olanın işaretlenmesi isteniyor. flkokul 1. sımftan, üniversite sonuna kadar bütün öğrenim süreci boyunca testlerle boğuşuyoruz Testler, meslek seçiminde de, devlet memurluğunda da, işe girişlerde de yaşamı biçimlendiriyor. tlkokullann çoğundan beden eğitimi, resim, miizik gibi çok gerekli derslerin bile uygulamada tamamen kaldırıldığının "aman benim sınıf, bizim okul, sınavlardu en yüksek başarıyı göstersin" çarpık düşüncesiyle teneffüslerde bile çocukların bazen bahçeye çıkartılmayıp "matemaük testlerine" çalıştırıldığının farkmda mıyız? Eğitim sistemi, "testli" düşünen gençter yetiştiriyor. Üniversite hocalan, örneğin filoloji öğrencilerinin yabancı dilden Türkçeye çeviri yapamamasından yakınıyor. Testli sistemin bu tek boyutluluğu, öğrencilerin, düşüncelerini yazılı ve sözlü dile dökmekte zortuk çekmeleri sonucunu doğuruyor. Tıp Uzmanlık Sınavları üzerinde birkaç sayıdır sürdürdüğümüz tartışmada da testleri, bilginin, yeteneğin, zekânın ve başarının ölçümünde biricik anahtar gören anlayışa haklı eleştiriler yöneltilmekte. Testler tabii ki bir şeyler ölçüyor. Sistemi eleştiren uzmanlara göre test sınav sonuçları öğrencinin zekâ ve yeteneğinden çok, bilgi dağarağının genişliğinin ve sınav tekniği üzerinde yetkinleşmesinin göstergeleri olabilir. Nitekim, ilkokul öğrencilerinin, soyutlama düzeylerinin özünü kavramaya yetmediği bazı matemaük sorularını, okulda veya kurslarda ezberledikleri "soru çözüm teknikleri" ile yanıtladıklart görülüyor. lyi bir sınav vermesiie karşın, puanları örneğin ilk yüze girmeye yetmeyen on binlerce öğrenciyi, yani yüzde doksanlık çoğunluğu, aileokutçevre üçgeninin aamasız eleştihsine terkederek, boyunlarına "başarısız" yaftası asıyoruz. Bu durumun "toplumsal maliyetini" hesaplamanın ve eğitim sistemini salt testler temelinden kurtarmanın zamanı geldi bizce. Bu sayımızda okuyacağımz, matematiğe olağanüstü katkılar yaptığı ölümünden ancak 14 yıl sonra farkedilen Galois'nın yaşamöyküsü ilginçtir. Ülkemizdeki test sisteminin, belki Galois 'ları değil, ama yüzlerce yetenekli ve zeki öğrenciyi saf dışı bıraktığını düşünmek hiç de yanlış olmayacaktır... • • * Gelecek cumartesiye kadar hoşçakalm... E Radyonun rolü Körlerın eğitim ve kültürel gelişmesinde yararlanılan araçları ele alırken, ilk yayına başladığından beri bu alanda radyonun oynadığı role değinmeden geçemeyeceğiz. Radyonun bir kitle iletişim aracı olarak toplumun eğitim ve kültür gereksinmesini karşılamadaki önemi açıktır. Kamuoyuna sunulan bu genel hizmetin yanı sıra Batıda yeni gelişen bir anlayışın sonucu olarak radyo körlere günü gününe gazete, süreli yayın ve kitap okunmasında kullanılmaya başlamıştır. Bu tür yayının temel özelliği piyasada herkesin kullanmakta olduğu radyo alıcıları ile dinlenememesidir. Bu yayın yalnızca bu iş için üretilen özel radyo alıcılarıyla dinlenebilir. Böyle bir özel yayını dinleme ihtiyacı duyan görmeyen insan sayısına göre sağlanan radyo alıcılarının gerçek ihtiyaç sahipleri tarafından kullanılması suretiyle gazete ve dergilerin yayıncılık hakları korunmuş, körlere de çağdaş anlayışın gereklerine uygun bir okuma hizmeti sunulmuş olmaktadır. Günlük 24 saate varabilen böyle özel bir radyo yayınına kavuşma olanağının ne demek olduğunu birkaç sayfalık bir makaleyi, bir gazeteyi okutmak için akla karayı seçen insanlar takdir edebilir. Televizyon alanında da günümüzde ilginç bir gelişmeye tanık olunmaktadır. Televizyonun ses yayınında stereo tekniğini kullanan bazı Batı ülkelerinde, bu yayına üçüncü bir ses kanalı eklenebıleceğı ve bu kanalın yayınlanmakta olan filmin görsel kısımlarının körlerin anlayablleceği şekilde konuşma ile betimlenmesinde kullanılabileceği düşüncesi yavaş yavaş gerçeğe dönüşmeye başlamıştır. Bir kör böyle bir yayını dinleyebilmek için televizyonuna bu özel ses kanalını da alabilecek ufak bir aygıt ekletmektedir. Körlerin bedensel hareketinden, yürümesinden söz edildiğinde kuşkusuz ilk akla gelen beyaz bastondur (ya da baston sözcüğünün yaşlılığa özgü stereotipik bir anlam taşıdığını göz önüne alarak buna biz beyaz çubuk diyelim). Önceleri ağaç ya da o zaman O K U RDAN Bİ ZE Yararlı bir kaynak Cumhuriyet tiryakisi bir okur olarak, Bilim Telcnik ekini kutlamak için çok geç kaldım aslında. Her cumariesi özenfe okuyup sakladığım "parasız ek"in akçeyle ölçülemeyeceli denli yararlı bir kaynak eser oluşturmakta oluşu, dergiyi hazırlayanlan kutlamanın sürekliliğini zorun/u kılıyor. Ancak her sayı için övgü mektubu yozmayo,, "Okurdan Bize" köşesi mi dayanır, d/'ye düşünüyorum... Öfe yandan Sayın Vehbi Belgil'in şiir tadında "Bilim Küliür" köşesi, Sayın Yankı Yazgan'ın tatlı tatlı çıldırfan "Düşün Bu/" köşesi, her hafta çok yararlı yayınlan tanıtan "Bilim Yayın" köşesi, Istanbul'da sık sık karşılaşılan elektrik kesilmelerinin etkisinden uzak kalmasını dilediğim yeni "Yamaguççi XT 'köşe yazarı modülü'nün" köşesi, birbirinden çarpıcı diğer yazı ve haberler Bilim Teknik ekine duyduğum sevgiyi önüne geçilmez vapıyor. Eiki sayılarda sıkça karşılaştığımız "mütecaviz" boyutlardaki reklamları şimdilerde göremediöimize pek sevinemiyoruz, çünkü buKez de sayfa sayısı yarıya indi. 65. sayıda Sayın Reşif Canbeyli, yurdumuzda okur sayısındaki korkunç düşmeleri ne güzel anlatıyor. Yayıncılığa, okuyana karşı uygulanan bilinçli politikaları amacından çok uzakta boşa çıkarmaya çalışmalıyız. Bu çabada Cumhuriyet Bilim Jeknik'in de onurlu payı olması, gurur ve sevinç verici... Selcuk AKGUL ' Reklam istemiyorum'' Cazeteniz Cumhuriyet'in cumartesi günleri Bilim Teknik adı altında ilave olarak okuyucularına sunduğu derginin; 1 Reklam kabul efmesı 2 Sayfa sayısının azaliılması bu derginin bilim teknik gibi sıfatlarla çıkışını gölgelemektedir. Bir bilim dergisi o/mo iddiasını güden bu yayının zaten az olan sayfa adedine bir de reklam sokuşturmasını makul nedenlerle izah etmek olanak dışıdır. Gene bir Bilim ve Teknik gibi nitelemelerle yayın hayatına giren derginizin bu başlığını ihtiva eden konularda okuyucularını bilgi sahibi edebilmesi de dört sayfa ile mümkün değildir. O halde sayfa adedinizin eskiden olduğu gibi sekize ve hatta daha fazlaya çıkartılmasını ve sayfalarına zinhar reklam sokmamasını samimi olarak dilemekteyim. Erol Kıral İSTANBUL Cumhurlytt Bilim Teknik • Sahibi Cumhu riyet Matbaacılık ve Gazetecilik Türk Anonim Şirketi adına Nadir Nadi • Genel Yayın Müdürü: H a u n Cemal • Müessese Müdürü: Emlne Uşakhgll • Yazı İşleri Mudürü Okay Oönanaln • Yayın Yönetmenı Orhan Bursalı. Grafik Yönetmen: Tülaa Hasdemlr