Katalog

SORUNYANITLAYALIM BİLİMKÜLTÜR Takiyonlar nedir? İzmırŞırınyer'den M.Onur Çukurkent'ın sorusu şoyle "Takiyon'lar uzerine bilgi verebillr mlslnlz? Hızları, oluşumları ve tanecikli mi yoksa dalga boyunda mı algılanabildiklerini anlaşılır bır dille yazar mısınız? Bu soruyu Boğazıçı Unıversıtesı Fızık Bolumulnden Prof Dr Ömur Akyüz yanıtlıyor'Takıyon'hız anlamınagelır ışıktan daha hızlı gıden nesnelere verılen addır Boylesıne nesneler uygun tanım ve yorumlarla Eınstein'ın ozel Gorelılık Kuramı çerçevesınde anlam kazanırlar Ancak her ne kadar bırçok fızıksel kuramın ıçınde yer almaktaysalar da henuz doğada oluşup oluşmadıklanna ılışkın bır belırtıyle karşılaşılmamıştır Bunların oiağan nesnelerden en ılgınç farkları şunlardır Işık hızı oiağan nesneler ıçın bır ust sınır ıken, takiyonlar ıçın bır alt sınırdır, oiağan nesnelerın hızları artarak ışık hızına yaklaşırken, enerjılerı artar ve sonsuza gıder, takıyonların hızları ıse ışık hızına azalarak yaklaşırken enerjılerı sonsuza gıder, buna karşılık bunların hızları artarak sonsuza gıderken enerjılerı de azalarak sıfıra ıner bu özellıklerın her türlu fızıksel nesnede bırbırınden ayırt edılemeyeceğını, ancak bazı durumlarda bırının, bazılarında ıse dığerının baskın olabıleceğını oğretır İzafiyet Teorisi nedir? ZonguldakKdz. Ereğli'sınden özgür Narin'ın sorusu şoyle İzafiyet Teorisi nedir? Bu soruyu Boğazıçı Unıversıtesı Fızık Bölumu'nden Doç. Dr. Ömur Akyuz yanıtlıyor Eınstein'ın bırı ÖZEL dığerı de GENEL olarak nıtelendırılen ıkı "izafiyet" ya da "Görelılık" kuramı vardır özel Görelılık Kuramı, fızıksel olayların yerlerını ve aralarında geçen zamanı belırlemede bunları gozleyen kışılerın aralarındakı hızın önemlı rolu olduğunu ortaya koyar örneğın bellı bır hızla bırbırlerıne gore hareket eden ıkı kışı, değişık yerierde olan ıkı ayrı olay arasında geçen zamanını farklı olarak ölçebılırler Bu ıkı olay gozlemcılerden bırısıne gore "aynı anda" olmuş gıbı görulebılıyorsa, dığerı kesınlıkle bunlar arasında bır zaman aralığı gozleyecektır Ancak bu ıkı olay aynı yerde oluşuyorsa o zaman her ıkı gözlemcı de bunlar arasında oır zaman farkı görecektır Kuram, mutlak olarak eş zamanlıhk, yanı "aynı anda oluş" olamayacağını boylece ortaya koyarken, gozlemcılerın bu ıkı olaydan nasıl haber aldığını da hesaba katmanın zorunlu olduğunu kullandı Bu durumda, doğada en buyuk hızın ışık hızı olduğunu, bunun da ışığın kendısını taşıyacak hıçbır ortama gereksınmemesı sayesınde hıç değışmeyeceğını ortaya koyarak gosterdı D Sibernetikte Çözümleri Anlama S Vehbi Belgil ıbernetığın kurucusu Norbert VVıener'ın, bu yenı bılımı, "Makınede ve canlıda çözum ve ııetışım bılımı" dıye tanım ladığını söylemıştık Yanı, Sıbernetıkçı, canlının ve makınenın, sorunlara çözumu nasıl bulduklarını araştıracaktır Ancak, burada önemlı bır noktaya dıkkatı çekmek ısterım Her canlı, karşılaştığı sorunları kendıne ozgu yollarla çözer Yarasa, zıfırı karanlıkta buyuk bır hızla uçarak avını yakalar Hayvan bunu yaparken hıçbır engele çarpmaz içıne çapraz teller gerılmış bır mağarada, hayvan, bu tellerın hıçbırısıne çarpmadan, zıgzaklar yaparak uçar Leylek, kırlangıç, daha ağüstos sıcağının ortalarında, soğukluk ve yokluk mevsımı kışın gelmekte olduğunu anlar ve goçe hazırlanır Leyleklerın göç ıçın yola çıkacaklarını, suruler halınde gokte dolaşmalarından anlarız Baharda donduklerı zaman da hayvanlar, yıne, havada suruler halınde bır tur gösterı yapar Hatta, halk ınanışlarına göre leyleğı ılk geldıklerınde ayakta gorenlerın, yılı hep seyahatla geçıreceğı soylenır, otururken gorenler ıse yıl ıçınde başka yere gıtmeyeceklerdır Kedıyı, kılometrelerce uzak bır yere, gözlerı bağlı olarak, bır sepet ıçınde goturup atarsınız, bır sure sonra hayvan doner, gelır Çıngıraklı yılan, yuzlerce metre uzakta otlar ıçınde dolaşan bır fareyı hemen farkederek ona doğru sessızce suzulur An, uzak bır yerde ballı çıçeklerın varlığını anlamakla kalmaz, durumu öbur arılara da bıldırır Örneklerı burada kesıyorum Buna sızler de başkalarını ekleyebılırsınız Şımdı, Sibernetik açısından önemlı olan, canlıların yıyecek ve eş nasıl buldukları, duşmanlardan nasıl korundukları değıldır Çunku, bunları Zoolojı denen bılımden öğrenıyoruz Sibernetik, yanı Çozumbılım açısından önemlı olan, canlıların eşlennı, yıyeceklerını nasıl bır mekanızma ıle bulduklarıdır Daha da açık bır deyışle leylek, daha havalar sıcakken, kışın yaklaşmakta olduğunu nasıl anlar'' Ayı, kış uykusuna yatma zamanının geldığını nereden fark eder? Kanıtlarla duşunme ahşkanlığını kazanmamış bır kımseye gore yukardan berı saydığımız özellıklerın bır tek ızahı vardır Yuce tanrı bu ışı böyle ıstemış, öyle duzenlemıştır Leyleğe de, kırlangıça da, başka kuşlara da göç zamanının yaklaştığını, ayıya, kış uykusuna yatma zamanının geldığını haber veren hep odur Ama, olayları ınceledığımızde, her hayvanın bır tur canlı makıne olduğunu, butun sorunlarını, kendıne özgu araçlarla çözduğunu goruyoruz "Yuce Tanrı" ızahı bızı hıçbır yere goturmemıştır Ama, canlı mekanızmalarının ıncelenmesı, bu mekanızmaları makınelere uygulayarak doğanın kor guçlerı karşısında ustunluk sağlamamızı mumkun kılmıştır. Denızın 45 bın metre derınlığı zıfırı karanlık Hıçbır hayvan ötekını goremez, ne dostunu, ne duşmanını, ne eşını Nıl nehrınde, elekrıklı balıklar var, gözlerı olmayan balıklar Fakat, bunlar, avlarını gayet kolaylıkla bulur, tabıı eşlennı de Balığın elektrık uretmesı ZooIOJI denen bılımın konusudur Fakat hayvanın bu elektrığı kullanarak yaşamını nasıl bır mekanızma ıle surdurduğu Sıbernetığe gırer Son bır örnek verelım Bazı ahır, ağıl, kumes hayvanlarının, depremı, saatlerce önceden hıssettıklerı hep soylenır Eğer bu doğru ıse bu hayvanların bunu hangı organları ıle nasıl oğrendıklen Sıbernetığın konusuna gırer Burada, bılımımız açısından önemlı olan depremın haber verılmesı değıl, önceden nasıl oğrenıldığıdır Bu sırrın çözulerek makıneye uygulanması, depremı önceden haber veren makınelerın yapılmasına yol açar Sibernetik 3 E ~ Bunların dalga veya tanecık olmaları ıse tıpkı oiağan nesnelerın benzer özellıklerı gıbıdır Kuvantum fızığı bıze En büyük buluşçu: Doğa Buraya kadarkı açıklamalaı Sıbernetığın konusunun, ınceleme alanının ne olduğunu kesınlıkle belırtmıştır sanıyor>ım Sıbernetığın uğraş konusunu daha da lyı belırtmek ıçın başka bır karşılaştırma yapabılırız Matematığı dört ışlemı, gıderek, matematıksel formullerı hep bılırız Bunları uygulayarak bırçok problem çözebılırız Pratık amaç guden bır kımse ıçın ışın bu kadarı yeterlıdır Ama, bılım kafası sahıbı olmak ısteyen bır kımse bu kadarla yetınemez Böyle bır kımse her ışlemın, her formulun nasıl bulunduğunu, neden doğru sonuç verdığını de bılmek zorundadır Kafayı asıl çalıştıran, buluşlar yapmayı asıl sağlayan şey budur Matematık for mullerının mılyonlarca kez uygulanması bızı yaratıcılığa goturmez Ama (orınullerın nasıl bulunduğunu neden doğru sonuç verdığını anlamamız, bızım de başka formuller bularak hem yepyenı sorunları çozmemızı, hem de bılıme katkıda bulunmamızı mumkun kılar Tekrar edıyorum Hayvanların doğa ıle savaşım şekıllerını öğrenmek bızı fazla ılerıye goturmez Bunu ınsanlar, bınlerce yıldan berı bılıyor Ama her hayvanın kendı sorunlarına hangı mekanızma ıle çözum bulduğunu öğrenmek bızı yaratıcılığa ozendırır ve göturur Bılım oğrenmede asıl amaç da bu Bılıme katkıda bulunmak, bır makıneyı ıslah etmek Sibernetik konusunu, aralıklı olarak surdureceğım D Dört Yolcu Gemisi Istanbul'a turıst getıren dört yolcu gemısı aynı gun ve saatte lımandan ayrılırlar Gemılerden bırı 4 haftada bır, dığerlerı ıse sırasıyla 8, 12 ve 16 haftada bır istanbul'a uğradıklarına göre, aynı anda yenıden lıman da buluşmaları ne zaman gerçekleşecek? Bilmeceyı doğru olarak çozen 20 okuyucumuza Istrati'nın Benegan'ın Deve Dlkenleri kıtabını armağan edeceğız Hasan Keren Trabzon Cenglz Ulusoy Uşak Elll Ergün Bursa Yavuz Altar Bursa Hülya Albaş Istanbul All Kındap islanbul Birsen Gokkaya Afyon Güray Erus Elazığ Cenglz özdemlr Antalya Birol Çlçek Tokat Ayhan Altay Bergama Bener Dağlıer istanbul Serdar Karbaç Istanbul # Necdet Perinden Izmır Böyle blr evin inşa edılebıleceğı tek yer ku zey kutup noktasıdır Bılındığı gıbı oradan dunyanın eksenını oluşturan çubuk geçtığı ıçln inşaat yapılması mumkun olamazl Geçen haftanın çözümü Plknikteki portakallar Eğer eldekınden bır fazla portakal olsaydı, bu sayı 7, 6,5 ve 4'e bölunebılecektı Böylece en kuçuk sayı ıse 420 dır Dolayısıyla pıknıktekı portakalların sayısı 4201, yanl 419'dur Reşat Akbağa Aydın özgun Seçkin Soyuçok Istanhul Mesut Çıkcıkoğlu Gazıan tep Pınar Başak Boyacı 'stanbul Natık Akşahin Malatya Ayşegül Uner Ankara Kazanan okuyucular İdeal ve gerçek