Katalog

Y A P A Y O R G A N L A R HAFTANİN GÜNDEMİ Kalpakciğer makinesi B Çeviri: Murat Arın ugune kadar herhangl bır yapay akcığer gelıştırılemedı, ancak, oksıjen değışımınde, bır zarla ve pompayla donatılmış kalpakcığer makıneleri yaygın olarak kullanılıyor Kalp' akcığer makınesınde, plastık bır silindir olan oksıjenatörun uçlarında hastanın kanı ıçın bır gırış ve çıkış, kenarlarda ıse oksıjen ıçın bır girış ve atık karbonık gaz ıçın bır çıkış bulunur Oksıjen ıçınde yuzen yarıgeçırgen kuçuk lıflerden oluşan yoğun bır lıf ağı ıç bölumden geçer. Bu lıflerın hepsı kanı getıren gırışle, kanın çıkışını sağlayan çıkış bölumundetoplanmış bulunmaktadırlar Lıflerın yarıgeçırgenlığınden yararlanan oksljen, ıçerıye mıkroskobık gözeler gönderir Kan çok yoğun olduğundan buradan kaçamaz Kan bu yenı oksıjenle dolarken, bır taraftan da karbonık gazı lıflerın dışına gonderır ve gaz, aygıttan dışarı atılır Böylece, hastanın oksıjenının sureklı yenılenmesı ve temız kan alması sağlanmış olur Makıne, ışlevlerıni yerıne getıremeyen akcığerlerın yerını alır. Ancak, cıddı soluma yetersızlığı çeken hastaları yaşatmak ıçın sarfedılen tum çabalara karşın boyle bır vucut dışı devrenın yararı hıçbır zaman bırkaç saatı geçememıştır ve hastalar, gaz kabarcıklarının ve kan pıhtılaşmasının neden olduğu beyındekı tromboembolık kazalardan ölmuşlerdır. Yapay akcığerın doğal akcığerın kalıtesınde olmasını sağlamak ıçın ınsanustu çaba sarfetmek gerekıyor, çunku bu organ, yalnızca gaz değışımı ıçın bır yuzey değıl, aynı zamanda mikroplar ve atmosferık parçacıklar ıçın bır fıltre gorevını ustlenıyor Ayrıca solunan havanın sıcaklığını duzenlıyor 6te yandan, akcığer, bağışıklık sıstemlnln önemli blr unsuru sayılıyor, çunku solunan antıgenlere karşı hızla hareketo geçebilen çok sayıda göze ıçeriyor Cleveland Klınık Vakfı'nın (ABD) sentetık organlar bolumunun yonetıcısı Yukıhıko Nose, yapay karaciğer kavramının gerçekçı olmadığını duşünüyor Araştırmacılarıp, hastalann kanlarında çoğalan çeşitli toksinlerı (amonyak, fenoller...) temızlemek ıçın yardımcı bır hepatık sıstem gelıştirmeleri gerekıyor Bu toksınler komalara ve beyınde bunlara bağlı tahrıplere neden oluyorlar 1959 yılında yapılan bır çalışmada, hayvan karacığen dılımlerınden oluşan, aralarında yarıgeçırgen ınce zarlar bulunan bır yapay karaciğer ustunde duruldu Yapay organ biyolojtk bır reaktorun ıçınde bulunacaktı Ancak ınsan olsun, hayvanolsun, sağlıklı karaciğer verıcılerının bulunması zordur Yapay karacığerın ustleneceğı görev oldukça ıddıalıdır Hastaları komadan çıkarıp, toksınlerl temızleyerek beyın odemını önlemekle kalmayıp, hepatık gozelerı harekete geçırerek karacığerın rejenerasyonunu da sağlamalıdır Böylece gözeler, yenı hepatosıt jenerasyonlarının doğmasına yol açacak DNA ve proteın sentezine başlarlar. Ayrıca Hastanede motor pompayla çalışan perıtoneal dıyallz. Yapay organlar (4) Yapay böbrek kan kayıplarını, hastalann onda birlnln ölmesıne nedon olan enfeksıyonları, proteınsel ve vıtamınsel kotu beslenmeyı, derı ve mıneral unsurların kaybını.önlemelldır. Yapay bobrek kullanımı bugun çok yaygınlaşmış durumdadır Yarıgeçirgen zarların, bağlantı borucuklarının, dıyalız banyolarının gelıştırılmesı, yapay böbrek tekniğının guvenlı, çok etkın ve her hastanın bıyolojık gereksınımlerıne uygun olmasını sağlamıştır Ancak hastanın uzun saatler boyunca hastanede kalması ve atardamardamar fıstül makınesıne bağlanması gerekmektedır Hepatıt virüsu geçmesı, kan damarlarının tıkanması ve zarların yırtılması tehlıkelerının yuksek olduğu gözönüne alınarak her an bıyolojik ve tıbbı gözetım uygulanır Bazı hastalara evde diyalız yapması oğretılıyor, lakat bu ışler, sağlık ve temızlık koşullarının öneminl kavrayabılen kuçuk bır grubu kapsıyor Aslında, aıle bıreylerınln de olayın bılıncıne varmış olmaları gerekıyor 1976 yılından berı, Utah Unıversıtesı'nde (ABD) dıyalız makınesını kuçultme çalışmaları yapılıyor En son gelıştırılen makıne 4 kg ağırlığında; blr dıyalız deposu ve tumleşik motor ıçeriyor Klasık hemodıyalızde, kan doğrudan makınede (yapay böbrek) yıkanır Ancak bır başka basıt temızleme yontemı daha vardır Perıtoneal dıyalız Bu sıstemde hiçbir makıneye gereKyoktur Hastanın perıtonu (karın boşluğunun ıç yüzunü ve karındakl organların dışını örten ıkl ınce katman) dokunun kan damarları aracılığıyla fıltre zar gorevını ustlenir Hastanın perıtonuna, karın derısı ustune blr katete yerleştırılır Dışarıya, bır kapama kapsulu olan bır kuçuk borucuk geçer Hasta bu borucuğa dıyalız sıvısıyla dolu ıkı lıtrelık bır plastık torbayı bağlar ve sıvı yuksekte tutulan torbadan yer çekımıyle karın boşluğuna akar 48 saat sonra, sıvı toksınlerı ve kandan gelen atıkları emer Bu ışlerrde, perıton dokusu ıstenmeyen maddelerı geçıren bır fıltre gibı çalışır (kanın konsantrasyonu dıyalız sıvısınınkınden yuksektır) Hasta torbayı borucuğa bağlayarak "kırlı" sıvıyı çıkarır, torba yere konur ve yer çekımınden yararlanılarak sıvı torbaya doldurulur Doğal olarak, temızlık kurallarına ozen gösterılmesı gerekmektedir. (Sclanca et Vl«, Şubat 88) asta öldü, ama yapay kalp tartışmasının sürmesi gerektiğine inanıyoruz. Çünkü "bir ambülans bulmakta zorluk çeken" hastane 1.5 milyarlık yatırım yapmıştır ve kalp ve yapay kalp nakillerinin gündemden eksik olmayacağı anlaşılmaktadır. Bu nedenle, yapay kalp ameliyatını gerçekleştiren Sayın Hakkı Akalm ve hastanenin dekanı Sayın Hayati Ekmen'in ameliyat sonrasında görüşlerini aldık. Ayrıca, sağlık konulannda çok titiz bir ülke olarak tanınan Isveç'te yapay kalp ameliyatı deneyimlerini ve tartışmalarını aktarmayı da görev bildik. Isveç'te yapay kalp ameliyatını gerçekleştiren Prof. Semb, Jarvik7 plastik kalbinin ilk bakışta inanılmaz görünen yan etkilerine dikkati çekiyor. Böylece yapay kalbin vücutta önemli tahribatlara neden olabiteceği anlaşılıyor. Nitekim, Sayın Akalm da Halit Şahin'in vücudunun "toptan iflası"ndan söz etmektedir. Soruna, "yapay kalp ameliyatları yapılmamalıdır" şeklinde bir yaklaşımımız yok. Hasta için son çarelere, umutlara kimse sırt çeviremez. Ama konunun iki önemli noktası uzerinde durmak istiyoruz. Birincisi, yapay kalbin sakıncaları ve riskleri uzerinde hastanın ayrıntılı bilgilendirilmesi gerektiğidir. Hastanın doğal ve tartışılmaz bir hakkıdır bu. Ikincisi, böyle bir ameliyata kalkışıldığına göre, yetkililerin başarıyı şansa bırakmaması ve gerekli önlemleri alması zorunluluğudur. "Hastanın bir ay daha fazla yaşaması", bizce ne bir teselli ne de bir savunma aracı olabilir. Ne de sorumluluğu azaltır. Ameliyatı gerçekleştirenlerin, aynı zamanda gerçek bir kalp bulmada da birinci derecede sorumlu ve yükümlü olduğunu düşünüyoruz. • •• Bu sayımızda yer alan konular arasından, "Kılpayı atlatılan yeni Çernobiller" araştırmasına dikkat çekmek istiyoruz. Enerji Bakanının açıklamasından anlaşılıyor ki, atom santrallerinden vazgeçilmemiştir. Santrallerin yapımı sadece ertelenmiştir. Bu açıdan, çeşitli nükleer santrallerde büyük facialann eşiğine gelinmiş olayları yayımlamanın yararı olacağını sanıyoruz. Gelecek haftaya kadar iyi günler... H OKURDAN Geniş kapsamlı bir dergi istiyoruz Ekinızı son zamanlarda çok büyuk bir istekle okumaya başladım, Ancak sayfa sayısını azaltmanız diğer okuyuculan olduğu gibı benı de üzaü. B/lım Teknik ekinin olanaklar ölçüsünde daha geniş kapsamlı ve çok sayfalı çakmasını istiyorum. Bir önerim, çok sayfalı fakat 15 veya 30 gunde çıkan bir dergi yaratmanız. Eminım, buna bir çare bulursunuz. Bır okuyucu BİZE Cumhuriyef Bılım Teknık'fe evcil hayvanları konu alan bir sayfa ayırabilir misiniz? A/ı Askar ALTINÖZ BURSA Doğruyu ararsan biiime inan Yoş/m 78. Lise 2. sınıf fen kolunda okuyorum. Cumhuriyet Gazetesı ve Bilim ve Teknilc dergisını ızlıyorum. Cumhuriyef ve Bilim ve Teknik dergisini okumamın nedenleri çokiur. Ben bir kaçına yanıt vereyım. Cumhuriyet Gozeresi; bugünkü gençliğın okuması gerekli olan bır gazetedır. Yazıları bir fikır, bır fecrübe verıci, gerçekleri yansıtan bır gazetedır. Ekonomi, sıyasal, kültür alanda ve gunlük hayatta doöan olayları tarafsız olarak gerçekçı bir anlatımla mıllete sunar. Ge/e/ım Bilim ve Teknik dergisıne; bilim ınsanların vazgeçemeyeceği bir unsur kaynağı olmuştur. Insanların günlük yaşamlannda sağlık, sosyal ve kültür seviyesını inceleyen bılımdır. Yılmaz SEVER TRABZON Cumhuriyrt Blllm Teknik • Sahlbl Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilık Turk Anonım Şlrketl adına Nadlr Nadl • Genel Yayın Müdürü: Haaan C«mal • Muessese Muduru Emln* Uşaklıgll • Yazı işlerı Muduru Okay GöMnaln • Yayın Yönetmenı. Orhan BurMlk İlgim zooloji dalına Uludaö Ünıversitesi Veteriner Hekimfiğı Faköltesı'nde okumakta olduğumdan dolayt öncelikle zoo/o/i sayfanızı okumakrayım. Bunun yanında tüm dergiye göz afmadan edemıyorum. Uzayla ilgili konulardakı açıklamalarınız sürekli kafamda sorular sorulmos/no neden olmaktadır. Yavaş yovoş düşünmeye, olayları anlamaya başlıyorum, yine de bilinmeyenlerden kurtulamamakfayım. 'Uzayda bizden başka canlılar var mı' konulu yazılarınızın sürmesinı diliyorum. Sayfa sayısının azltğına üzülmekteyim. Cumhuriyet'ten ayrı bir Bılim Teknik olarak yayımlayabilirseniz, ben şimdiden bir yıltığına abone olmak isterim. Hastane peritoneal oylumu kendl başına diyalfz sıvısıyla dolan (48 saal) sıvıyı bosaltır.