Katalog

Y A P A Y KALP T A R T I Ş M A S I Benim kalbi ne yaptınız? Baştarafı 1. Sayfada ci durumda (bizim karşılaştığımız durum), taktığımız zaman ameliyat süresi uzuyor, bu da risk faktörlerini arttırıyor. • Amellyatın ölümle sonuçlanmasında bunun payı oldu mu? AKALIN Bütün bu olumsuzluklara rağmen Halit, ameliyattan sonraki 4. ve 5. günden sonra tamamen aklı ve şuuru yerinde olarak yavaş yavaş makınelerden ayrıldı ve organ fonksiyonları süratle normale doğru yaklaştı. Ozellikle ikinci haftadan itibaren süratle iyileşmeye başladı. 10. güne doğru önce ağızdan beslemeye başlamıştık. Fakat sonradan kestik, çünkü yutma problemi vardı. İkinci hattanın sonundan itibaren tamamen ağızdan beslenmeye başladı. Önce sulu gıdalar verdik, sonra çok yüksek kalorili, özel diyet bölümünün hazırladığı çorba da dahil olmak üzere köfte, muhallebi, tatlı, et yemekleri, tavuk yiyordu. Portakal, muz gibi kendi istekleri de vardı. Kuvvetli gıda almaya başladı. • Sürekli bir odada, makineye bağlı olarak yaşamaktan sıkılmıyor muydu? AKALIN Halit, 4. ve 7. günü arasında odada, sandalyeye oturtuldu. Odanın içinde dolaşmaya, ikinci haftanın sonunda başladı. Günde yaklaşık 46 saat arasında sandalyede, koltukta oturuyordu. Günde en azından, 20'şer dakikadan üç defa olmak üzere odanın ıçerisinde yavaş yavaş dolaştırılıyordu. Sıkılmasın diye ikinci hafta televizyon getirdik odasına. Teyp dinliyordu. Şevdiği şarkıların kasetlerini istiyordu. Özellıkle maç hastasıydı. Galatasaray taraftarıydı. • Maç Izlemeslne Izln verlliyor muydu. AKALIN Tabii, yapay kalp olduğu için hiçbir sakıncası yoktu. Heyecanlanıyordu mutlaka, ama yapay kalp bu heyecandan pek etkilenmiyordu. Galatasaray, Ankaragücü'ne yenildiğinde espriler yaptı. Sonra da "Bugün kalp bulundu mu, yoksa aranmıyor mu, bu kalp ne kadar dayanır" diye sorardı. Konuşuyor, sohbetler ediyor, karısına mektuplar yazıyor veya doktorlara haberler gönderıyordu. • Acı çekiyor muydu? AKALIN Hayır, hayır. Ne ağrısı ne sızısı ne de en ufak bir problemi vardı. Tamamen normaldi. Farkı, göğüs boşluğunun altından çıkan iki tane boru kanalıyla bir makineye bağlı olmasıydı. Bu makinenin verdiği mobılızasyon imkânı içinde hareket ediyordu. İkinci haftadan itibaren koridora da çıkarabilirdik, seyyar bir cihazla evine de gönderebilirdik. Ama biz Halit'e kalp nakli yapacağımız varsayımıyla kalp nakli yapalım, buradan kurtulsun, bu makineden ayrılsın, yaşama dönme şansını verelim düşüncesiyle izole odada her an kalp nakli yapılabilirmiş qibi tuttuk. • Çarşamba günü neden ağırlaştı? AKALIN O gün Galatasaray Ankaragücü maçını seyretti, Galatasaray'ın yenilgisine üzüldü, akşam yemeğini yedi, tekrar televizyon seyrederken, çok kısa sürede kanamadan dolayı genel durumu süratle bozuldu. Çok ağır bir tabloya girdi. Süratle müdahale ettik. Sağ akciğerde, sağ göğüs boşluğunda kanama oldu. Halit, yapay kalpten dolayı kanı sulandırıcı ilaç alıyordu. Yapay kalpte pıhtı gibi birtakım problemler ol Ambülans bulamıyoruz Baştarafı 1. Sayfada yakını organın kullanılmasına izin verecek miydi vermeyecek miydi? Bilmiyoruz • Halit Şahin için Ankara dışında bir yerde kalp bulunsaydı, bunu Ankara'ya nasıl getlrecektlnlz? Bir helikopteriniz var mı? • EKMEN Onu temin edecektik. Ankara Valiliği ve diğer kurumlarla temas ettim. Çünkü kalbin dört saat içerisinde gelmesi lazım. Ayrıca bulduğunuz kalbi yarım saatte takarsanız başarı yüzde 80 iken, 3. veya 4 saatte taktığınızda bu oran yüzde 20'ye iniyor. Zaman çok mühim burada. Vıyana'dan bıle getirtebilirdik ama orada da bulunamadı. Halit kaybedilmiş bir hasta olduğu için yapay kalp ile zaman kazanmak istediK. Olmadı maalesef. • Yapay kalp nakli konusunda başka yatırımlarınız olacak mı? EKMEN Buna gerek yok. Bizim aldığımız sistemdir. Bu sistem içinde 34 kompütür var. Bunlarla mesala, sol kalbi iflas etmiş hasta o dakikada ölüyor ama bu kalbe, dışardan (kalbi açarak değil) bir sistem yerleştirerek sol kalbi bir hafta daha yaşatmak mümkün. • Türkiye, dünyanın en fazla trafik kazalan olan ülkelerinden birisi. Çok fazla ölüm olayı görülüyor. Ölenlerin kalplerlnl kullanamıyor musunuz? EKMEN Elimizdekı kanun gayet güzel ve uygar bir kanun. ölenlerin kalbini de böbreğini de alabilirsiniz diyor ama yakınlarının muvafakatını almak şartını koyuyor Bunu yapmadan kalbini kullansak ertesi gün yakınları bizi dava edebilir. Kanuna göre kazanır da. • Antalya'da yapılacak toplantıda yasada değlşlkllk yapılması Istenllecek mi? EKMEN Evet ama bir şahsın yakınının rızası olmadan organını almak uygar olur mu, olmaz mı bilemiyorum. Onu düşünmek lazım. Belçika'da böyle bir kanun var ama diğer memleketlerde yok. • ikinci bir yapay kalp nakli ameliyatı yapmadan önce, kendi organizasyonunuza guvenecek duruma gelmeyi bekleyecek misinlz? EKMEN Bilemiyorum. Halit Şahin'in durumunda yapacak başka bir şey yoktu. Ama böyle bir hasta bir daha olur mu olmaz mı bilemiyorum. "Nasıl olsa organ bulunamıyor, ben bunu ölüme terk edeyim" demek de olmaz. • Antalya'da bu konuda naler Isteyecekslnlz? EKMEN Mesela ameliyat masasında ölen hastaların verilmesi. Hasta ölmüş, beyni gitmiş, bunu öldü diye kapatıp morga göndermeden önce eğer teneffüs ediyorsa bunun da organları alınabilir. Ama hekimlerımız bile buna alışık değil. Yavaş yavaş bu şuurun, bu görüşün yerleşmesi lazım. Bu durumda da hastanın yakını çağrılır, "Ancak bir alet ile teneffüs ettirebiliyoruz. Beyni filan gitmiş, çelik ciğerden çıkardığımız takdirde ölüyor hasta. Sen bunun kalbini veya böbreğini verir misin" denilir. • Yapay kalp nakil ameliyatı yapmak İçin ne kadar harcama yaptınız? EKMEN Sistem 360 milyon liraya mal oldu ama 1.5 milyar liralık yatırım yapıldı. Çoğu hibe. Yapay kalp sisteminin dışında büyük bir yoğun bakım ünitesi yapıldı. Bu da dahil. • Bulunan organın getirilmesi İçin bir helikopter almayı düşünüyor musunuz hastaneye? EKMEN Hastanenin helikopteri nasıl olur? Vılayetın var. Ben valı bey ile anlaştım. Hava kuvvetlerı jetleriyle bize yardım edebilir. Yoksa hastanenin böyle bir imkânı mümkün değil. Bir ambülans bulamıyoruz. isveçlllerin sakıncalı bulup kullanmaktan çekindıklen Jarvık7 kalbı ve ılgili elektronik sistemler. maması için bu ilaçları kesmemiz mümkün değildi. Bu nedenle kanamayı kesin durduramadık. Kanamayı bir derece kontrol altına almamıza rağmen devam etti kanama. Kanama devam edince kan nakillerinde bulunduk. Bu sefer böbrekler bozulmaya başladı. Kısır döngü başladı. Doku bozuklukları çıktı. Yapay kalp çalışmasına rağmen vücutta yeterli kan dolaşmıyordu. Karaciğer, beyin bozuldu, şuur kapandı. Pazar günü öğleden sonra böbrekler tamamen iflas etti. Solunumu kayboldu. Yapay kalp maksimumda çalışmasına rağmen minimal bir etki dahi sağlamıyordu. • Bir ay İçinde kalp bulunamadı mı? AKALIN Dört tane bulundu. Bir tanesi telefonla bildırildi. İki hasta bıldirildi. Bir arkadaşımız gitti. Kan grupları tutmuyordu. Önce verici aday belirli kriterlere sahip olacak. Yaşı uygun olacak, kalp hastalığı olmayacak, kalp hiçbir zaman durmamış olacak, kalpte bir hasar olmayacak, ama beyin ölümü olacak. Bu kriterler vardı ama kan grupları olmadı. ikisinin de yaşı limiti geçiyordu biraz. Sonuncu hastamız da bizim hastanemizdeydi. Ama yaygın bir kanser hastalığı vardı Yapay kalp İsveç'te sakıncalı bulundu Baştarafı 1. Sayfada Üçüncü ameliyat ise Semb'e karşı ciddı bir 'isyan'ın başlangıcı oldu: Norveçli cerrah, 50 yaşındaki bir Alman kadın hastaya önce iki kez yapay kalp taktıktan sonra bir 'biyolojik' nakil yapmış, 4. kez yine yapay kalp nakli yolunu seçmişti. Personel, Semb'In hastalarını 'kobay' olarak kullandığını öne sürüyordu. Narkoz doktorları da klinikte 'dikta' yönetimi olduğunu savlayarak topluca istifa etme yoluna gittiler. Semb'in görevıneson verıidı. Jarvlk7'nln sakıncaları Semb'in yapay kalp üzerindeki çalışmalarının nedeni, 'Jarvik7 kalbine karşı duyduğu güvensizlik'. Semb, 'jarvık7 kalbi'nin büyük eksiklikleri olduğunu, örneğin kalp yöresınde ve beyınde pıhtılaşmaya, şiddetli çarpıntı nöbetlerine, enfeksiyonlara ve hafıza kaybına yol açtığını, bu sorunlara çozüm bulunması gerektiğini savunuyor. Bugüne kadar yaptığı ameliyatların bilimsel araştırma mı, yoksa tedavi mı olduğu konusundaki soruları ise şöyleyanıtlıyor: Bıze, yanı tıp çevrelerine göre elbette kı bilimsel araştırma, ama yaşamlarının uzamasını isteyen hastalar için tedavi sayılmalı.' Prol Semb araştırmalarını sürdürürken, isveç'teki ölüm kavramı tartışmaları da sonuçlandı ve hükümet 'beyın ölümü'nün 1 Ocak 1988'den itibaren yasal olarak yürürlüğe girmesini kararlaştırdı. Yani bugün isveç'te 'isveç kalbi' ile nakil ameliyatları yapılabilecek. Bu yıl yaklaşık 20 'biyolojik nakil' gerçekleştirılmesi duşünülüyor. Ancak yeni yasa yapay kalp nakli konusuna açıklık getırmedı Thorax Kliniği'nde Semb döneminden sonra Sağlık ve Sosyal Bakanlığı'na bağlı kuruluşlar bu tur ameliyatların 'durdurulmasım' istiyorlar. Hastanelere gönderilen mektupta 'yapay kalp alanındaki gellşmelerin beklenmesl' önerilıyor. Ancak bu, yapay kalp amelıyatlarının yasaklanması anlamına gelmiyor. Resmi kuruluşlar hastanelere 'emir vermek' yetkisine sahip değil. Her hastane kararı bağımsız olarak alıyor. Yapay kalp ameliyatı için yeterli altyapı ve personele sahip Karolinska ve Sahlgrenska hastanelerı de aynı görüşü paylaşır görünüyorlar. Karolinska Thorax Kliniği nin yenı ve geçici şefi Louis Rodriguez, "Uzun bir süre beklemek gereklr' derken, Karolinska Enstıtüsu Rektoru Prof Bengt Samuolsson 'ameliyatların geleceğini kliniğin başına kımin tayin edileceği belırler' şeklinde konuşuyor.l J • Yurt dışında nasıl bir yol izleniyor? AKALIN Türkiye'de ilk defa 1968'de kalp nakli yapılmıştı. İki defa yapıldı. ikisinde de kalp bulmuşlardı. Türkiye, 196O'lı yılların sonundan, herhalde 1988'de çok daha ileri bir düzeydedir. Bu işte büyük bir organizasyona, çok büyük bir yatırıma gerek yok. Çünkü Türkiye'de nüfusun çok büyük bölümü üç büyük kentte. Ankara içerisinde bu işle meşgul olacak hastaneler yeterli olur. • Kalp bulunması aranmasında doktorların ilgisi nasıldı? AKALIN Yapay kalp olayı Türkiye'nin gündemine birden bire gelmiştir. Uzun süredir böbrek, göz nakli gündemdeyken kalp nakli 20 yıl aradan sonra yeniden gündeme gelmiştir. Belkı toplum, belki sağlık kuruluşları buna hazırlıklı değildi. • Halit Şahin'etakılan jarvik tekrar kullanılablllr ml? AKALIN Hayır. Vücutta kullanılan hiçbir yapay organ başka bir hastada kullanılmaz bir daha. • Tekrar kalp nakil yapacak mısınız? AKALIN Biz bir sistem kurduk. Jarvik konusunda. Üniversite ve fakültemiz bu imkânı sağladı. Bu sistem, bugün veya yarın hastane içerisinde veya bizim hastalarımızdan birisine gerektiği takdirde jarvik kalbini takarız.Olayın bilimsel olarak doğru olduğuna inanıyoruz. İnsani ve vicdani açıdan da huzur içindeyiz. Neden devam etmeyelim? Ortada bir gerçek var ki Halit Şahin'de bu olayı gerçekleştirmekle ve 30 gün hayatta tutabilmekle, bu konuda bizim çok yeterli bilgi birikimimizin olduğunu ispatlamış durumdayız. Yani bu olay, bundan sonra gerektiği takdirde her zaman yapılacaktır. Ama kalp naklini doğrudan doğruya yapsak bile organ sorunları 2000 yılında da 2050 yılında da Türkiye'de de, Amerika'da da devam edecektir. Ama bu olay belki Türkiye'de daha iyi bir takım organizasyonların sağlanmasını hızlandırabilir. Halit Şahin kalp hastalarının hayatta kalabilmeleri için çok faydalı bir görevi yerine getirmiştir.