Katalog

Tl P Bİ L İ M Y A Y l N Yeni bir hormon: (ANR Kronik kalp yetersizliğinin tedavisinde kullanılan damar genişletlci ve diüretik (idrar sökücü) yöntemin, aslında vücutta var olan bir hormonal yolun taklidi olduğu anlaşıldı. Gökhan Demir/ Gıilşen Akman u hormonal yolun ayrıntılarına geç meden once vucutıa su ve elektro111 dengesıne kısaca değınmek gerekır Su tek başına vucudun en önemlı yapıta şını oluşturur Bu ortamın onemı Peters ta rafından şöyle özetlendı Kendımızı katı maddelerden yapılmış bir varlık gıbı görmemıze rağmen vucudumuz doğal durumlarındayken yapay olmaktan çok, substansıyel nı telık taşıyan sınırlarla bolunmuş öğeler ıçeren çozeltılerden yapılı bir kıtle olarak kabul edılmelıdır Omurgalarımız bıle çevresındekı sıvıların dalgalanmaları ıçınde yuzer durur Vucutta cereyan eden tum reaksıyonlar bu evrensel erıtıcıye kesınlıkle gereksınım duy duğundan, kendısını yaşamın en buyuk ya ratıcısı olarak kabullenmek hata olmaz ' Organızmanın canlılığını surdurebılmesı ıçın bu denlı önemlı olan su ve elektrolıt dengesı doğa tarafından çok hassas bir mekanızma ıle korunur Akut sıvı kayıplarında damar ıçı su kompartmanındakı nıtelık değışıklıklerı en erken donemde organızma tarafından algılanarak duzeltılmeye çalışılır 1 Damar ıçı sıvı hacmının azalması (hıpo volemı) bobreklerın kan akımının da azalmasına yol açar Buna bağlı uyarılan bobreklerden salgılanan renın homonu hem tum damarlarda daralma sağlar hem de su ve tuz tutucu hormon olan aldosteron'un bobrekustu bezlennden salgılanmasını uyarır Böylelıkle arterıel kan basıncı normal sınırlarda tutulmaya çalışılır 2 Damar ıçı sıvısının elektrolıt konsantrasyonunun artması (hıperosmolalıte) merkezı sınır sısteminde kan osmolalıtesıne duyarlı reseptörlerce algılanarak hıpofız bezınden antıdıuretık hormon (ADH) salgtlanmasına neden olur ADH de dırekt böbreklere etkı ederek su atımını en aza ındırır Yukarıda sözu edılen bu sıstemlerın vücut dinamlk dengesinl (Homeostaz) korumada uyumlu ve entegre çalışmaları gerekır Gorulduğu gıbı varYığı yıllardır bılınen bu ıkı sıstem de vucuttan su ve tuz kaybını önlemeye yonelık çalışıyor Oysa fızyolojık denge gereğı bunun tersı bir özellık taşıyan yanı vucuttakı su ve tuz fazlasını atmaya yonelık bir mekanızmanın da var olması gerekırdı Bu konuda yapılan araştırmalar sonucu bugun bu boşluğu ANF'nın doldurması soz konusudur Insanda llaç dışı bir yolla idrar miktarının arttırılablleceğl yıllardan berı duşunul mekte ıdı Bunun ılk örneğı Ingılız doktor A Sutherland'ın 1764 te yayımladığı bir maka lede yer alan gözlemıdır Doktor odem sarılık, karın şışlığı olan hastasına 3 kez uygu ladığı ımmersıyon (ooynuna dek yarı oturur pozısyonda suya batırma) sonunda hastanın çıkardığı idrar miktarının ıçtiğı sudan fazla olduğunu gozledı ve hastadakı odem ve karın şışlığının gerıledığını belırttı Daha sonra Von Generln tarafından göğus kafesı ıçındekı kan hacmının artmasının bılınmeyen bazı mekanızmalarla idrar su tuz mıktarını arttırdığı saptandı 1950 lı yıllarda elektron mıkroskobunun araş.iırma alanına gırmesınden sonra mor fologlar memelılerın atrıum (kalp kulakçığı) kas hucrelerınde salgı granullerı gorunumunde oluşumlar görduler 19791981 yıllarında Bold, bu granullerle artan idrar mıktarı arasındakı ılışkıyı ortaya koyabıldı Bu çalışmada farelere atrıum eks tresı ınjeksıyonundan sonra idrar mıktarı nın ve tuz ıçerığının arttığı gozlendı (Doğal olarak atrıum ekstresı o granullerde bulunan ve ne olduğu bılınmeyen maddeyı de ıçer Gelişim JAMA B <f Oflfrj» bofluAu ı K«n hacmı 1 •Mdrar mıMwı 2 t l d f t r sodyumu 3*R»nın Sâtgıt Aktostaron uriınımı *CAMP +CGMP mekteydı) Bundan sonra atrıum ekstresının kımyasal analızlerı sonucunda granuller ıçındekı etkın maddenın 28 amınoasıtlık bir peptıd olduğu saptanmış ve atrıal natrıuretık faktör atrıal natrıuretık peptıd aurıkulın gıbı ısımler verıldı Ardından bu molekulu kodlayan DNA parçası ızole edıldı en sonunda da sentetfk ANF uretılebıldı Bugun ıçın kandakı ANF miktarının da dığer hormonlar gıbı saptanması mumkun ANF'nln llzyolojlk ozellikleri Salınım ve etkı ozellikleri göz önunde bulundurulduğunda ANF bir hormon olarak kabul edılebılır (Hormon Herhangı bir doku tarafından salgılandıktan sonra kan dolaşı mı yoluyla uzak bir hedefdokuda etkı gos teren madde) ANF ıçeren granullerın salınımı atrıum kas larının gerılmesı sonucu olur Yanı vucutta sıvı hacmının anı olarak artması ıle gıden tum olaylarda ANF salınımı da artar Immersıyon da gorulmesının nedenı suya batmış bir ınsanda kanın su basıncı etkısı ıle kol ve ba caklardan çekılerek, basınçtan nıspeten az etkılenen göğus boşlugu ıçınde toplanması bunun sonucu olarak da artan kalp ıçı kan hacmının atrıumların gerılmesıne yol açmasıdır Vucuttakı etkılennı de kısaca şöyle özet leyebılırız 1 İdrar mıktarı belırgın şekılde artar (225 kat) 2 Idrarda potasyum dışındakı tum elektrolıtler, özellıkle sodyum artar 3 Kan basıncı azalır Bu etkı ıkı yoldan gerçekleşır a Damariarın kasılmış duzkaslarını gev şeterek damar yatağını genışletır b Kan basıncını etkıleyen hormonal sıs tem uzerıne de etkılerı vardır Aldosteron un hem bazal hem uyarıl mış salınımını azaltır Renın salınımını ve aldosteron'un renıne cevabını azaltır ADH salınımını azaltır 4 Merkezı sınır sıstemını etkıleyerek su sama duygusunu azaltır ANF tum bu etkılerı hucreduzeyınde bir mekanızma ıle (cAMP'yı azaltıp c GMP'yı antırarak) gerçekleştırmekte ANF nın fızyolojık özellıklerının yanı sıra bazı hastalıkların gelışımındekı rolu bugun en çok tartışılan konulardan bırısıdır Örne ğın sırozlu hastalarda kan ANF duzeyının azalmış olduğu gösterılmıştır Bu da böyle hastalarda gorulen ascıt ın (karın boşluğun da serbest sıvı toplanması) sorumlularından bırının ANF olabıleceğını duşundurmekte Ayrıca kalp yetersızlığınde vucutta oluşan su tutma eğılımının de ANF ıle ılışkısı araştırılıyor Bunun dışında esansıyei (nedenı bılınmeyen) hıpertansıyon böbrek yetersızliklerı kalp rıtm bozuklukları gıbı daha bırçok hastalık bu yönden Incelenıyor Butun bunlar ANF nın ılerıde rutın tanı yontemlerı arasına gırebıleceğını duşunduruyor Yukarıda adı geçen hastalıklarda tanı ve ızleme yöntemı olarak ANF tayınının değerı araştırılıyor Tedavı maddesı olarak ANF nın kullanılması ıse bugun modern tıbbın onunde he nuz yeterınce aydınlatılmamış bir konu ola rak durmakta Gelişim Yayınları, istanbul. Gelişim JAMA, ABO Tıp Demeğı'nin yayın organı olan Journal of the Amerlcan Medicat Association adlı dergıden çevırılere dayalı aylık tıp dergısı Yayın yonetmenlığını Dr Mehmet Pekus1 un yaptığı dergıde, JAMA'da yayımlanmış makalelere ağırlık verılmekte Tıbbın çeşıtlı dallarından seçılmış bu makalelerın yanı sıra, derglde "Dunya Tıbbından Ozetler" başlığı altında, çeşıtlı yabancı dergılerden seçılmış makalelerın özetlerı de bulunmakta D Son Reçete DENEMEYASAC.I KAMPANYASI n •• » kvfi Hrtrm''r Yaal 1 lılılaıf » •• KAYNAKÇA 1 Anderson Pathology, 1977, The C V Moaby Company . 2 Harper ı Blochemlstry, 1985 Lange M«dlcal Publlcatlona 3 DMW (DeuUche Medizlnltcha VVochensChrlft) Nr 6, 1966 a 226228 4 DMW, Nr 48, 1986 a 18491855 5 The Lancet, Mar 9, 1985, a 545549 6 Druga, No 31 1986, a 369375 7 Amerlcan Journal of Medlclne No. 77, 1984, a 10691075 Metal püskürtme Yılmaz Idil ir şalumo alevı ıçınden puskürtulen metal tozu erır ve pııskurtulduğu yuzeye yapışır Orada bir kaplama oluşturur Eğer bir torna ya da bağlanmış bir dönel metale bunu yaparsanız ve şalumo yu da arabanın supportuna bağlarhışsanız talaş almanın tersı bir ışlem yapmış olursunuz Bu yolla, haylı düzgun puruzluluk de recesı kuçuk bir yuzey elde edılebılır Bazı fırmalar, çok ınce perlıt tozu olduğunu sandığım bir örtü (flux) tozu ıle karıştırdıkları metal tozları ıle lyı sonuç almaktadır lar Şalumonun oksıjen puskuren dış borusu ustüne monte edllen bir hazne, oksıjen mandalına basınca ıçıne doldurulan tozu ok sıjenle bırlıkte bek ağzına verır ve anıden erıyen toz atıldığı yuzeye yapışır Bu yolla çeşıtlı kromnıkel alaşımları ıle karbon çelığı yuzeyler kaplanabılır Alaşım cınsı bellı olan hurda paslanmaz çelıkler bir eğeleme tezgâhı ıle toz halıne getırılır ve ınce perlıt tozu ıle karıştırılır Bu tur tozu atmak ıçın kullanılan toz haznelı şalumolar atolyelerın yaban B cısı değıl Herhangı bir uzun boyunlu şalümoya böyle bir hazne takılabllır Bu yöntemı normal karbon çelığı ve ka lın etlı borulann ıçıne paslanmaz lınıng (kap lama) yapmak ıçın kullanmayı önerıyorum Rafınerılerde katalıtık parçalama (crackıng) unıtelennde, kımya fabrıkalarında v b çok kullanılan paslanmaz boru ve fıttıngler kor kunÇ pahalı Hurdalan da değerlenemıyor Oysa, normal karbon çelığı borulara lyı ve yeter kahnlıkta kaplama yapılırsa buralarda kullanılabılır Malıyet de çok duşer Boru ıçı ne kaplama kanımca zor değıl Çunku bo ruyu çok hızlı döndurerek hızmete konan merkezkaç kuvvetı ıle puskurtulen metalın çok duzgun ve parlak, lyı yapışmış bir kap lama oluşturması ve duzgun paso hızı ıle de istemlen kalınlık elde edılmesı olasıdır Pas lanmaz ışleyen atölyeler bırer eğeleme tez gâhı edınerek kırpıntı paslanmazlan bu to zun yapılması ıçın değerlendırırlerse yararlı bir ış yapmış olurlar Yumuşak bir malzeme ye sert bir kaplama yaptınızmı su verılmiş gıbı olur Bu yöntemle rektıflye hakkı bıtmlş motorlar yenılenebılır Taşlama hakkı kulla nılmış kranklar normal ebada getırılebılır Korozyona karşı en lyı koruyucu kaplamalar ya pılabıhr f ' Son Reçete, Nukleer Savaşın Onlenmesı Içın Hekımler Derneğı'nın (NUSHED) yayın organı Dergının başlığında, gerek bu yayının gerekçesl, gerekse adı şoyle açıklanmakta "Nukleer bir savaş önlenemezse, insanlık en son salgını görmuş olacaktır 'Son Reçete'mız, nukleer sılahsız bir dunya kurulması ıçindır" Böyle bir amaçla kurulmuş olan NUSHED, geçen şubat ayında bırıncı yılını doldurdu Ne var kı dernek etkınlıklerınl butun bir yıl surdurememiştı Dernek Başkanı Prof Lezız Onaran'ın da bir yazısında belırttiğı gıbı, yetkıliler, dernegın böyle "hassas" bir konuda yapacağı açıklamalarla ' kamuoyunda panık yaratabıleceği" göruşunden kalkarak derneğln etkınlıklerını 30 nısan 30 eylul arasında durdurmuşlardı Yenıden başlayan dernek çalışmaları çerçeveslnde yayımlanmakta olan Son Reçete, tum ınsanlığm geleceğını yakından ılgılendıren bu konuda çeşıtlı makale, değerlendırme ve çevırı yazılara yer vermekte Dt Nurettın Özsuça'nın yonetmenlığını ustlendığı dergıde, konuyla ılgılı gelışmelerın yanı sıra yurtıçı ve dışındakı etkınlıklerle NUSHED'e ılışkın naberler de yer almakta 1 l YABANCI Colın Kcn/ren 346 s. YAYIN Archaelogy and Language Joruılhan Cape, 1988 L'Homme Agressif P Karlı. L Odıle Jacob, 1988. 386 s.