Katalog

SORUN YANITLAYALIM BİLİM KÜLTÜR Kolormatik camların özelliği nedir? Istanbul'dan Bedriye Karacabey'ın s o rusu şöyle Kolormatik camlarda hangl kimyasal madde kullanılıvor? Sorunuzu OptıkaTıcaret ve Sanayı'den Ayşe Başer şöyle yanıtladı Kolormatik camların hammaddesınde gümuş var Gumuş bır metal, ama molekul yapısındakı hareketten dolayı renk değışımı oluşuyor Ozel bır bıleşım şeklınde camın ıçıne konuluyor Cama konulan bıleşıme gore çok koyulaşan, az koyulaşan kolormatik camlar olduğu gıbı kısa surede ya da uzun surede renk değıştıren kolormatik camlar da var Kolormatik camların en buyuk özellıklennden bırısı guneştekı zararlı ultravıyole ışınlarının engellenmesı Kolormatik camlar, ultravıyole ışınlarını emıcı yeteneğe sahipD likte "düşmektedır" Ancak, astronot adaylarının tum eğıtımlerını yeterlı surelerde yapmaları ıçın, yeterlı bır "asansör boşluğu" çok yuksek ve bunun dıbınde kazanılacak hızdan zarar görmeden durdurmak neredeyse olanaksız olduğundan astronotlara sırtlarından özel askılarla özel vınçlere bağlayıp taşıyarak ağırlıkları yok edılmektedır Göklerin anahtarı Vehbi Belgil Güneşin hızı Ankara'dan Orhan Doğan'ın sorusu şöyle Guneşin sanlyede 250 kilometre, gökyüzünün 300 kilometre hızla donmesinin ne derece doğru olduğuna açıklık getırirsemz sevinlrim. Sorunuzu Boğazıçı Unıversıtesı Fızık Bölumu'nden Doç. Dr. Ömur Akyüz yanıtlıyor Guneşin, dunya çevresınde "görunen" dolanması 24 saat (24x3600 = 86400 sanıye) surer Guneşin dunyadan uzaklığı da yaklaşık 150 mılyon kilometre olduğuna göre, guneşin, "görunen" dolanma hızı olarak (2 n x 150 mılyon km/86400 sanıye) yaklaşık 11000 (on bır bın) kılometre/sanıye buluruz Görulduğu gıbı bu hızı bulmak içın dunyadan uzaklığı kullandık "Gokyuzunun dönme" hızının ne demek olduğunu ben de anlayamadım, zıra "gokyuzunun uzaklığı"nın tanımlanması olanaksızdır Dunyanın kendı eksenı etrafında, ekvatorda dönme hızı 047 km /sanıye Dunyanın guneş çevresındekı yörunge hızı 30 km /sanıye Guneşin kendı eksenı etrafında, ekvatorun da donme hızı 2 km /sanıye (bır dönuş 25 gun ) f l C Dünyada yer çekimi nasıl yok ediliyor? Istanbul Ataköy'den özgur Çetlner ıle Çıftehavuzlar'dan Deniz Guman'ın soruları ortak Astronotlar uzaya gitmeden önce geçtlklerl eğltim sırasında dunyadaki yer çekimi nasıl yok ediliyor? Soruyu Boğazıçı Unıversıtesı'nden Doç. Dr. ömür Akyüz yanıtlıyor Yerçekımını yok etmenın en 1yı çaresı, "duşmektır" Elımızde taşıdığımız bır kıtabın baskısı, elimızı kıtabın altından hızla yere doğru ındırdığımızde ortadan kalkar Bu durumda elımız de kıtapla bır DÜŞÜN Noktalı Bulmaca BUL 5. 1 3. 8. 4 4 2 yandakl noktalar '3' ya da '8' verine kullanılmıs (örnegin, ortadakl sayı 3. ya '33' ya da '38' olmalı) Kutudaki sıra, sutun ve çaprazların toplamı 114 olacak biçimde noktaların değerierinı belirleyın (Aynı sayı ıkı kez kullanılamaz). 2 Bilmeceyi doğru çözen 14 okurumuza "Iklll Sarmal" kitabını armağan edeceğiz Geçen haftamn çözümö Cemil Ulu, Edlrne, Çınar Azlzoğlu; Diyarbakır, Ümtt TaHn; izmlr, Ah317 IE3 131 269 ımt Hrtdmotfu, Balıkesir, M.Ktmal Atmaca; 359 41 173 307 Kdz Ensğll, B*ma öıçınw, Istanbul. Oüngör Çobm; Malatya, YaMmln Tartar; Kırklareli. O M M I Z Uluaoy; Uaak, Saml Davacl; Adana, ülkü Kmzan; Hatay. OMay Karaba*; Ankara, Fantt Çaftlayan; Istanbul, Tuflrul Ertürk; Muğla, Yavuz Altan; Bursa.. 24 doğru çözümden yainızca blrini yayımlıyoruz. 181 419 167 113 23 Böl ve yönet Böl ve yönet stratejisinl yalan söy'eme durumunda da uygulayabllmek Içln Ikl aorunun birieçtirilmesiyle elde edllmış gıbı sorulablllr Ben sana tuttujjun sayının8den büyOkolupolmadıflını sor aaydım ve aen de bu aoruma su andakl do0ruluOun dereoeeinde oevap vermlf olaaydın cevabın ne ohırdu?' Eğer Myıyı tutan kisl yalan »öyieyecektlyae, soru onu yalanını yalanlamaya zoiiayacaOı Içln aonuçta doflru »öyteyecek Ejjer sayı 8'den bOyukae ve douru soylOyoraa, "evet" dlyecek EQer 8'den bOyuk ve "hayir" dlyerek yalan •öylemeye nlyettenlyorta. bu yalanı da yataıHamak zorunda kalacaO< Içln ylne "evet" dlyeoek Sonuçta doöru da »Ovleao yalan da eflyleae, sayı gerçekten 8den bOyOkse "evet" dlyeoek Aynı mantık tersl Içln de geçerll Dlfler sayıları da kullanarak, küçOk parçalara bölme yöntemiyte 4 aoruda sayıyı bulur 257 409 191 Kazananlar ar AleksandrH'nın katıllerı (bıze karşı, 93Harbı dedığımlz 1877 savaşı nı açan çar) bır nısan sabahı ıdam hucrelerınde uyandırıldılar 'Kalkın, vak#geldı " Yasal işlerplerden sonra, bütun ıdamlıklara butun dunyada sorulan unlu soruya geldı sıra "Son arzunuz nedır^" Adı Nikola Ivanovıç olan mahkum, gayet sakın yanıt verdı "Benı bır bılgınle goruş turun " Yetkılıler, once, adamın çıldırdığına hukmetttler Ölum korkusu mahkumu dengesızleştırmış olabılırdı Fakat hayır Nikola Ivanovıç en az kendısını yasa adına ıpe çekmeye gelmış yetkılıler kadar aklına sahıp bır kımse ıdı Bu durumda, mahkum, belkı bır ıkı saatlık veya bır ıkı gunluk bır zaman kazanmak ıstıyor olabılırdı Yetkılılerden ses çıkmadığını goren Ivanovıç kendısı konuştu "Çarı ölduren oombayı hazırlarken buyuk bır buluş yaptım, dunyayı değıştırecek blr buluş Benı anlayışla karşılayın Bununla ılgıll butun bılgıler şu kâğıtların ıçınde Ama, bır bllgın anlayabılır bunları Ne yapacaklarına hâlâ karar verememış yetkılıler taş sessızlığı ıle karşısında duruyor lardı Mahkum, son kez konuştu "Peki, son arzumu sız sorduğunuz halde yerlne getlrmedınız Hıç olmazsa notlarımı saklayın, yok etmeyın Bılımsel sırlar saklı bunlarda " Buluşçu ıle dört arkadaşını ıte kaka hucrelerınden çıkartıp sallandırdılar Notlarla hemen hıç ılgılenen olmadı Hattâ, bunlar not değıl, kargacık burgacık bır takım harfler, anlamsız lormullerdı Bunlar kuşkusuz, ıdam hukmunün verdığı geçıcı delılık sırasında rastgele karalanmış şeylerdı Oysa, mahkum buyuk bır kımya uzmanı ıdı Ama buna kımse kulak asmadı ve notlar, polıs tarafından, Idam dosyasına konarak kaldırıldı 1917 ihtılalıne kadar, evrak mahzeninde, tozlu uykularına daldı Buluşun ne olduğu o zaman merak edıldı Notlar, mahkumun ımzası ve ıdam gecesının tarıhını taşıyordu 14 Nısan 1881 Buluş şu ıdı Fuze ıle goğe fırlatılacak bır araç hızı kesilınce gerı düşmez, yerçekımıne meydan okuyarak, uzayda yoiuna devam ederdı Uzayçağının habercısı olacak bır buluştu bu Ama, o zamanın Sovyetler Bırlığı böyle şeylerle uğraşacak durumda değıldı Notlar belkı Sovyet Bılımler Akademısı'nce ıncelendı Fakat bır sonuca ulaşılamamış olacak kı, uzay çağının açılması ıçın, Almanya'nın ikıncı Dunya Savaşı'nda yenılmesı ve Londra'yı ddven V1 ve V2 (uzelerının sır larının bırçok bılgınlerle bırlıkte Sovyetlerle Amerıkalıların elıne geçmesı gerektı Ve aradan 40 yıl daha geçtı Nıhilıst Nikola Ivanovıç Kıbalçıç'ın ıdamından hemen hemen tam 80 yıl sonra, 12 Nısan 1961'de, yıne bır şafak vaktı, bır baska adam, Doğu Kazakıstan'dakı Baykonur uzay alanında uyan dırıldı O da ıdam edılen mahkum gıbl, 27 yaşındaydı, o da mınıcık bır odadakı yatağında, bır gun öncesının yorgunluğu ıle uyuyordu Onun da omzuna bır el dokundu "Kalk, vakıt geldı Yun Alekseyevıç Gagarın " Iyice dlnlenmlş olan Gagarin blrden gözlerını açtı, mavı mavı baktı çevresıne, sonra karyolasından yere ındı, gulumsedı Evet, buyuk gun, buyuk saat gelmıştı Gagarın, Volga'nın Kulışno kasabasında 9 Mart 1934 gunu fakır bır aılenın çocuğu olarak dunyaya gelmıştl Çocukluğunun en guzel gunlerı savaş, ölum, açlık, kıtlık ıçınde geçmıştı Bu koşullar altında eğıtımını tamamlayamayan Gagarın, bır fabrıkada dökumcu oldu Fakat, bılım ve sanat sevgısı, ıçını durmadan kemırıyordu Bu yuzden, gunduzlen ekmeğını kazanırken gecelerı külturunu tamamlamaya çalışıyordu Kuçucuk kıtaplığında Puşkın, Tolstoy, Çekov gıbı Rus devlerınin yapıtları yanında ingılız VVells'ın, Fransız Jules Verne'ın, Amerikalı bilım yazarlarının ve Sovyet Jules Verne'ı dıye adlandırılan Belayev'ın yapıtları ile kendl ken dısını yetıştırerek bılgınlık duzeyıne yuksel mlş, uzay uzmanı Tsıolkovskı'nin yapıtları da yer alıyordu Kulakları da ışıtmeyen bu bılgın, 19 yüzyılın sonu ıle yırmıncının başları arasında uzaya, gezegenlere, yıldızlara gıtmek ıçin nasıl bır hıza gerek olduğunu, füzelerde hangı gazların kullanılabıleceğını, uzay gemılerının planlarını ve uzay mekâniğınl, bütun ayrıntıları ıle yazmıştı Gagarın, yaşamını kazanmak Içın yaptığı dökumculuk mesleğı dışında en çok uçuşlara llgı duyuyordu Mutlu bır aıle yaşamı surmeye başlayan Gagarın, bır gun karısına şöyle bır tekllfte bulundu "Benı uzay pılotu olarak seçtıler ne dersın?" Bundan sonra, delıkanlı ıçın, yoğun çalışmalar bırbırını ızledı Kolay değıldı, uzaya çıkan ılk ınsan olacaktı Kendısınden önce böyle bır deneyden hıç kımse geçmemıştı Valya, kocasının uzay adamı olmasına "evet" demişti, ama eşıni hemen hıç göremeyeceğını aklına bıle getırmemiştl Vucutça mukemmel bulunan Gagarın'e neler yaptırılmıyordu kı? Fıçı bıçımHıde daracıkyerleıe kapatılıyor, tersdöndurüluyor, yuz dönduruluyor, havadan hızla bırakılıyor 1017 g'lık (g, yerçekımı) hızlara ulaştırılıyor sonra, su altında, |et uçaklarında çekımsız lığe alıştırılıyordu Fuze ıçinde fırlatılmalarda yuzu şışıyor, gözlerı yuvalarından fırlıyor, göğsu sankı tonlarca yukun altında sıkışıyor, avurtları çökuyor, kanı kurşun gıbı ağırlaşıyordu Butun bunlar olurken kalp atışları, vucut sıcaklığı, dengesını yıtırıp yıtırmedığl sıkı sıkıya kayıtlara geçıyordu Bu ve buna benzer daha bırçok deneylerde en kuçuk ârıza gosteren pılot hemen çıkarılıyordu işın şakaya gelır yanı yoktu Bu kadar çalışmadan sonra Gagarın'ı şımdı başka bır korku kaplamıştı Ya o da kımi arkadaşları gıbı açığa çıkarılırsa? Fakat, korku boşuna ıdı Delıkanlı t w şeyden tam not alarak çıkmıştı Şımdı sıra buyük gune gelmıştı Yıllar, aylar suren çalışmalardan sonra Gagarın, 12 Nısan 1961 sabahı, yerel saatle 9'u 7 geçe, muthış bır gurultu ıle gök boşluğuna tırlatıldı Saatte 28 000 kilometre bır hızla Bunu 30 bın kilometre olarak kabul edersek dakıkada 500 kılometrelık bır hızla Gagarın bu hıza yeryuzunde ulassaydı, her dakıka, IstanbulAnkara arası bır yolculuk yapacaktı Kendısını uzaya göturen fuze 20 mılyon beygırlık bır guçle fırlatılmıştı Bıraz sonra, araçlar 327 kılometrelık bır yukseklık göstermeye başladılar Gagarın, fırlatıldığı andan ıtıbaren dunya ıle ve arkadaşları ıle sureklı temas halınde ıdı Sorulara, kısa, kesın, anlamlı yanıtlar veriyordu "Her şey yolunda mı Yurı Alekseyevıç?" "Yolunda. ikıncı füze de kabınden ayrıl dı, çok lyiyım Pencereden dunyayı göruyorum ne doyulmaz blr manzara " "Bır ıstedığın var mı?" "Bana bır muzlk çalar mısınız? Moskova gecelerı şarkısını " "Derhal " Tatlı, coşkulu, sıcak bır ses uzayın derınlıklerınde bıllur berraklığı ıle duyuldu "Teşekkür ederım Şımdı Afrıka'nın uzerındeyım " "Oıkkat 10 daklka sonra ımşe geçeceksın " Yerde, Gagarın'ı, muazzam bır karşılama törenı beklıyordu Hıçbır devletın tarıhınde bu kadar görkemlı bır tören yaşanmamıştı Oevlet ve partı ılerı gelenlerı, kordıplomatık mensupları, blr mllyonu aşkın halk, kendısını bağıriarına basmak ıçın birbırierıyle âdeta yarış edıyordu Ama, bu mutlu son. mutsuz bır sonla noktalandı Uzay kapılannı ınsanlığa açan bu genç adam 1968 yılında, bır uçak kazasında yaşama gözlennı yumdu Atalarımız ne guzel söylemış "lyı duzen bu duzen, gırmese araya bozan "