Katalog

KİMYA AMATÖRBİ L İ M Yonl ADMFISO/) 'larm ymlnakk çakmeierins noöan yok. 14 aday araamdan sektz Mşl aaçlhcak v» Btyoaftr 2'den çıkma olamhğı olmadan 2 yıl aureyte bir arada yaaayacaMar. nattnde zehlrienir. ••• ömer Kuleli/Osman Gürel latln metalinin doğum tarlhi, yani keşfedildığı yıl 1748 olarak bilinir. Ama Isa'dan önce 7. yüzyılda, eskl Mısır uygarlığında yaşamış Kraliçe Şepanapit'ln türbesl açıldığında platindon yapılmış bir kutu bulunmuştur. Romalıların sözünü ettikleri "elektrum" metalinin de platln olduğu sanılmaktadır. Beyaz altın adıyla (bizim kuyumculann çoğu hâlâ bu adı kullanıyortar) ortaya çıkan bu etoment doğada yalın hallyle, yani serbest element olarak bulunur. Platin, kuyumculukta çok aranan, ama al tına oranla az bulunan bir metaldir. Zor eri tilebilirse de ışienmesı kolaydır. Cama mota kaynatmakta, laboratuvar kapları yapmakta ısılçıtt termometrelerinde, dişçilikte, roketlerin burun konilerinde, elektrik fırınlarında pla tine rastlayablllriz. Iridyumlu alaşımı uzur süre standart metre ölçüsü olarak kabul edilmiştir. Kobaltlı alaşımı ise çok güçlü bir mıknatıs oluşturur. Çok ince platin tellerinden oluşan bir yumak metil alkof buharı Içinde akkor sıcaklığa ısınabılir Bu özelliği bir ara taşsız çakmak yapımında kullanılmışsa da metil alkolun zehırlı ve plalinin de pahalı olması bu çakmakları pıyaaadan çabuk kaldırmıştır. Platınin itainç bir Azelliği de zehlrlenebilmesidir. Evet, oksitlenmeye, asitlere, bazlara, korozyona (kimyasal aşınmaya) dirençli olan bu soy metal çok az miktarda bulunan bazı bıleşıkleı tarafından zehirlenebillr. Nasıl mı? P Sualtı sporlan Kuramsal ve uygulamalı eğltlmlerden sonra beş saat dalanlara bröve verillyor. Murat Arın oğaziçi Üniversitesi Sualtı Sporları Kolu (BÜSAS) 1981 yılında, İTÜ Sualtı Sporları Kolu1ndan gelenlerin desteğiyle kuruldu. Kolun amacı sualtı sporunu geniş kitlelere yaymak, sualtı konusunda uyelerin bilinçlenmesini saölamak ve iterde bu konuda çalışacakların sualtı sporuna giriş yapmalarına yardımcı olarak bilgilendirmek diye özetlenebilir. Boğazlçl Ünlversltesl'nde B an şehtrtetinden garip göruntutohyla Ikl * y tzıeyecekier Biyoatertllerin masalannda her gun taze meyve ve sebze olacak. ÇaJışnalannı 3000 bltkl üzerlnde Burdüren botanlstler bunlann araaınöa en dayanıklılannı ve en Oretkenlerlnl ayırarak, gehceğln llk aebze bahçeslnde kullanmayı amaçlryoriar. Etektronik denetim altındaki bu cennette yaşayan insanlar yalnızlığın olanaksız olöuğu bu ortamanasılbirtepkigösterecekler? Arizona çölunde Phoenix yakınlarında inşa edilmekte olan Biyosfer 2'yekadın veerkek, hepsi bilimle uğraşan seklzgönüllü 1989'dayerleşecekler. Deney iki yıl süreli olarak tasarlandı. Eğer içlerinden biri hastaolurea ne olacak? Gezegenlerinin birtarafı dört katlı bir bina halinde yaşam hacmi olarak düzenlenmlş. Burada bir kütüphane, biamfrteatr, birsinemavejimnastiksalonudabulunacak. Dışdünyaylatekbağlantıbirtelefon ve elektronik bir iletişim aracı ile saölanacak. 'Biyosferliler' kuşkusuz bu iş ıçin para alacaklar, fakat yaşadıkları yerde moneter olmayan bir ekonominin kurallarma uymayı ögrenmeleri gerekecek. Yalnız ve yalnız acil hastalık durumunda kontratlarını bozmaya hak kazanacaklar. Fakat bu aciliyetin derecesini kim tayin edecek? Dört kadın ve dört erkek olabilecek mi? Cinsel ilişkilerini nasıl düzenleyecekler? Sosyal yaşamlarını bir hiyerarşiye göre düzenleyip, bir baskan seçmek daha mı işlerine gelecek? SıkıntıbuinsatılardasakJırgandavranışlara yol acarsa ne olacak? Büyük birolasılıkla Biyosfer 2'deki minyatürinsanlık, hepimizin aşina olduğumuz sorunlaria karşılaşmaktan kacamayacak... Bir kimyasal tepkimeyi hızlandıran, ama tepkime sonunda kendisi pek fazla değışmeden çıkan maddelerş katalizör dendiğini biliyorsunuz. Platin de çok kullanılan beceriklı bir katalizördür. Rafinerilerde süper benzin yaptmında, gubre için nitrık asit yapımında platin vazgeçitmez bir sanayi katalizörüdür. Gelgelelim çok çok az miktarda da olsa ortamda kükürtlü hidrojen, karbonmonoksit, hidrosiyanik asit, cıva klorür, arsenık oksit gibi bileşiklerin bulunması platinin tüm katalitik etkinllğini yok eder. Zehırtenme denen bu olay sonunda metal adeta ölür. Ne ilgınçtır ki aynı bileşikler kanımızda bulunan ve gorevi zararlı peroksitleri parçalamak olan katalaz adındaki enzimi dc tıpkı platin gibi zchırlcmekledir. Benzin tankındaki zehir: Tel Zehirli maddelerden hepimiz korkarız, ama onlarsız da yasayamıyoruz örneğin çoğumuz otomuzun benzin tankında dünyanın en zehirli maddelerinden birini taşıdığımızı bilmeyiz. Bu madde üstelik ham petrolün içinde yok, ondan üretilen benzinin içlnde de yok. Sonradan onu benzinin ıçine biz katarız (tabii ralinerilerde). Amaç: Motoru korumak. Yakıtların yanmasının düzenli olması ve motorun vuruntu yapmaması için benzine konan ve teknikte "oktan sayısını arttıncılar" olarak bilinen maddelerin en yaygın olarak kullanılanı TEL adıyla tanınan Tetraetil Kurşun. Bir milımetre TEL bir litre benzine katıldığında oktan sayısını 34 birim arttırıyor, pistonlarda zarr\ansız yanmayı önlüyor, motorun ömaınü uzatıyor. > 1921 'de Amerika'da piyasaya çıktığından beri her türlü benzine en fazla katılan, yeşil renkli, çok zehirli bir madde. Otomobilleri' nin iyi çalışması için 40 yıl maddeyi zehirli falan demeyip kullanan insanlar birden baska gerçeklerı de görmeye başladılar. Yandığında kurşun oksit oluşturan ve sonunda otonun egzozundan dısarı atılıp çevreyi zehlrlediğlnıtark ettiler bu harika katkı maddesınin özellikle bitkiler üzerindeki olumsuz etkisi, rüzgârla çok uzun mesafolere taşınması 1960lı yıllarda TEL kullanımına karşı büyük bir kamuoyu yarattı; sonunda basta ABD olmak üzere pek çok ülke bu maddenin benzine katılmasını yasakladı (Türkiye'de hâlâ kullanılıyor.) Kolun çalışmaları içinde eğitim ön planda yer alıyor. Kışın, yeni katılan üyeler kuramsal ve uygulamalı dersler görerek dalışlara hazırlanıyorlar. Kuramsal eğitim, dalışta kullanılan gereçlerin seçimi ve bakımını, sualtı hastalıklarını ve dalış hesaplarını (dalış tablolarının kullanımı) kapsıyor. Uygulamalı •gitlm, kuramsal derslere paralel olarak kapalı havuzlarda yürütülüyor. YÜ2me ve basit donanımların kullanımıyla başlayan dersler, tüplü eğitimle sürdürülüyor. Kurbağaadam eğitimleH sürüyor Daha sonra, kursa katılanlar kuramsal derslerden sınava sokuluyorlar. Geçenler, bahar tatilinde Güney'de dalışlara katılıyor; bu dalı^larda beş saati dolduranlara bröve veriliyor. Yazın ise, İstanbul çevresinde yapılan dalışlarla çalışmalar sürdürülüyor. Kışın yapılan çalışmalarda başarılı olan üyeferden bazıları Çubuklu Kurtarma ve Sualtı Komutanlığı'nda kurbagaadamlıgı eğitimi görüyor. Bu üyeler sonraki yıllarda, dalış egitmenleri olarak BÜSAS'ta görev alıyortar. B.Ü. Çevre Bllhntort Enstttüau ile ortak çalışmalar yapan kolun üç üyesi geçen yaz Kaş Uluburun Mevkii'nde Deniz Arkeoloji Enstitüsü'nün (INA: Institute of Nautical Archaeology) kazı çalısmalanna dalgıç olarak katıldılar. Kolun başlıca sorunu gereçlerin çok pahalı olması. Gereçler üye aidatları ve okulun yardımıyla sağlanıyor. Üye sayısı 4560 arasında degişiyor. D Ekoststomln kalbi bltkheröan oluamakta. Her aey bltkllefin yaaamna baölı: Qenkbaalnvegankaeola^enlçln.Olunıteri kotonl yasamın da sonu öemek. Bltklleri etkHayecek herhangl bir aalgın hastalık durumunda, deney tOpbrinde korunan kOkter yardma koaacak. Üstto: Kapah ortamda zarmrt böcaUert» mdcadsfe etmek çok zor. Hammböoetderl bu amaçla kullanılıyor.